به گزارش خبرنگار حوزه دولت ایرنا، نیازسنجی در حوزه تأمین انرژی و برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری برای آن اقدامی بلندمدت و نیازمند اهتمام مستمر همه دولت‌ها به این مهم است. ایجاد و حفظ زیرساخت‌های مورد نیاز برای لوله‌کشی و گازرسانی در ایران به دلیل شرایط خاص جوی، جغرافیایی و ژئوپولیتیک نیازمند برنامه‌ریزی بسیار دقیق است و این برنامه‌ریزی در روزهای سرد امسال اهمیت دو چندان می‌یابد.
در مروری بر آنچه باید انجام می‌گرفت و انجام نگرفته، گفتنی‌ها بسیار، و واقعیت آن است که دولت آیت‌الله «سید ابراهیم رئیسی» میراث‌دار بسیاری از کاستی‌ها و غفلت‌های دولت‌های پیش از خود است، حتی اگر این کاستی‌ها و تبعات و اثرات آن را به دلیل مسائل و مصلحت کشور مسکوت نگه دارد.
در حوزه تأمین گاز و سوخت مورد نیاز برای زمستان سال جاری هم دولت میراث‌دار، کاستی‌ها و بی‌عملی‌هایی است که بخشی از شرایط امروز تأمین گاز و سوخت مورد نیاز در کشور را سبب شده است.
واقعیت آن است که پروسه تأمین گاز مورد نیاز کشور با ۸۵ میلیون جمعیت موضوعی کوتاه مدت و ۲ ساله نیست و برای این تأمین بهینه باید دست‌کم یک دهه قبل نیازهای کشور شناسایی و برای تأمین آن اقدامات بلندمدت صورت گیرد. در راستای این نیازسنجی در دولت نهم طرح استراتژیک ذخیره‌سازی گاز طبیعی در مخزن سراجه قم مورد بهره‌برداری قرار گرفت؛ طرحی که مطالعات آن در اسفند ۸۴ آغاز و در دی ۹۱ افتتاح شد و براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده، قرار بود این مخزن با ظرفیت ذخیره‌سازی ۱.۵ میلیارد متر مکعب گاز، ۱۰ میلیون مترمکعب از گاز کشور تأمین شود.
به زبان ساده قرار بود گاز تولید شده در میدان‌های گازی در جنوب کشور در ۶ ماهه نخست سال به این مخزن تزریق شده و برای ۶ ماهه دوم سال در خطوط سراسری مورد استفاده قرار گیرد. این طرح با توجه به محل استقرار مخزن در نزدیکی مناطق پرمصرف، می‌توانست الگوی خوبی برای تکرار در شهرها و مناطق سردسیر یا پرمصرف کشور باشد و با احداث چنین مخازنی در روزهای سرد سال، هموطنان به گاز طبیعی دسترسی داشته باشند. این تدبیر که در دولت‌های پیشین به دلایل نامعلومی متوقف شد، این روزها در کشورهای اروپایی تا ۲۵ درصد گاز مورد نیاز آنها را تأمین می‌کند.
بهره‌برداری از میادین گازی اکتشافی هم تدبیر بلندمدت دیگری بود که با اضافه شدن هریک از آنها به چرخه تأمین گاز مورد نیاز کشور، امکان خدمت‌رسانی بهتر برای مردم با شروع موج سرما فراهم شود؛ موضوعی که آمارها از بی‌توجهی یا دست‌کم عقب‌ماندن از برنامه‌ریزی‌ها سخن می‌گویند و این درحالی‌ست که به اعتقاد کارشناسان، وابسته‌سازی بسیاری از نیروگاه‌ها به گاز که یکی از اقدامات دولت قبل بود، در کنار عدم برنامه‌ریزی بلندمدت، تلاش برای اصلاح الگوی مصرف و کم‌کاری‌ها در تأمین و ذخیره‌سازی گاز یکی از مهم‌ترین دلایل دشواری این‌روزهای مردم است. اقداماتی مانند انحلال شرکت ذخیره‌سازی گاز در سال ۹۷ و توقف پروژه‌های آن هم شرایط را سخت‌تر کرد؛ به‌گونه‌ای که اگر این انحلال نبود، ظرفیت عرضه روزانه گاز ۱۰۰ میلیون متر معکب بیشتر می‌شد و کمبود گاز به‌شدت این روزها مردم را آزار نمی‌داد.
با اعلام چنین واقعیاتی افکار عمومی منصفانه به این نتیجه خواهند رسید که گازرسانی به جغرافیای ایران در زمستان ۱۴۰۱ نیازمند برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات مستمر در بهاران سال‌های پیش است. برخی اظهارات درباره اقدامات پیشین هم دامنه این بی‌توجهی‌ها را بهتر نشان می‌دهد.
مدیرعامل پیشین شرکت انتقال گاز ایران معتقد است که بخش مهمی از چالش فعلی گاز کشور و خراب شدن رابطه ایران با ترکمنستان در مورد گاز، ناشی از نگاه غیرراهبردی در وزارت نفت دولت گذشته بود.
«رضا الماسی» با روایت غفلت دولت گذشته در تأمین نیاز گازی کشور، تعلل در توسعه و تحکیم روابط با ترکمنستان را خطایی راهبردی دانسته و گفته است: زیرساخت‌های بسیاری با هزینه‌های گزاف برای واردات گاز از ترکمنستان ایجاد شد که در ۸ سال گذشته به دلیل فرصت‌سوزی دولت بلا استفاده ماند؛ در حالی که ترکمنستان محتاج معامله با ایران بود.
مدیرعامل پیشین شرکت انتقال گاز همچنین گفته در سایه انفعال دولت موسوم به تدبیر و امید، ایران فرصت تبدیل شدن کُریدور واسطه‌ای گازی بین ایران و ترکمنستان را هم از دست داد؛ زیرا این امکان وجود داشت که گاز ترکمنستان از ایران به کشورهای دیگر صادر شود اما معاون برنامه ریزی بیژن زنگنه در مورد سوآپ گازی به او گفته بود که هر کاری می‌خواهید بکنید اما اسم گاز ترکمنستان را نیاورید! زنگنه در مورد واردات گاز از ترکمنستان منافع ملی را در نظر نگرفت.
این اما همه ماجرا نیست و به گفته الماسی ایران فرصت نقش‌آفرینی در بازار گاز ترکیه را از دست داده و پیشنهاد ایجاد خط انتقال گاز ایران به ترکیه و بعد اروپا را که شرکت مجوز دولت متبوعش را هم گرفته بود، از سوی فردی که رئیس دولت او را ژنرال نفتی می‌دانست رد شده و به این ترتیب سرمایه‌گذاری و فاینانس ۴ میلیارد دلاری این کشور هم از دست رفته است.
دولت به فکر زمستان مردم است
با این همه، دولت سیزدهم تحت هیچ شرایطی از زیر بار مسئولیت خود در تأمین نیازهای انرژی و گرمایشی مردم شانه خالی نکرده و در میدان کاستن از رنج مردم است. در کنار طرح‌های بلندمدت و پیشران، دولت به منظور تأمین نیازهای کوتاه‌مدت مردم هم در میدان عمل فعال است. پیگیری حضوری سرزده، به‌منظور رصد اقدامات انجام شده در بخش‌های مختلف چرخه تأمین انرژی موردنیاز برای گرمایش کشور، در دستور کار مردان کابینه، به ویژه معاون اول و وزیر نفت قرار دارد.
رئیس‌جمهور صبح یکشنبه درحالی شخصاً و به‌صورت سرزده به شرکت ملی گاز رفت که تمام معاونان و وزرایش از جمعه به صورت ۲۴ ساعته در هر گوشه‌ای از ایران درپی بهبود شرایط و به حداقل رساندن آسیب‌های بحران سرما در کشور هستند.
آیت‌الله رئیسی در جریان بازدیدش از ستاد مدیریت گاز و جلسه ویژه کارگروه تامین پایدار سوخت زمستانی ضمن اطلاع از آخرین اقدامات وزرات نفت و شخص وزیر در کنترل بحران تاکید کرد: «حضور و اقدام به موقع در کنار پیش‌بینی صحیح و اتخاذ سیاست‌های پیشگیرانه از الزامات مدیریت صحیح است. موضوع ذخیره‌سازی گاز و نفت از مسائل بسیار مهم به ویژه برای شرایط بحرانی و غیرقابل پیش‌بینی است که متاسفانه در یک مقطعی مورد بی‌توجهی قرار گرفته و شرکت ذخیره‌سازی منحل شده است. وزارت نفت پس از پایان شرایط ویژه فعلی باید حتما این موضوع را مورد توجه جدی قرار دهد.»
«محمد مخبر» معاون اول رئیس جمهور هم از روز جمعه و با افزایش میزان بُرودت هوا و جدی‌تر شدن موضوع گازرسانی، در میدان رسیدگی به این مهم حضور پررنگی داشته است.
وزرای نفت، راه و شهرسازی و دیگر مردان کابینه هم روزهای پرکاری را در وزاتخانه‌های و ستادهای بحران و نیز در میدان مشکلات می‌گذرانند.
مخبر در بازدید سرزده از جلسه ستاد بحران گاز از نزدیک در جریان تصمیمات، اقدامات و مشکلات این ستاد و راهکارهای رفع و بهینه‌سازی، قرار گرفت و همانجا هم تصریح کرد که سرمایه‌گذاری خوبی در زمینه نفت و گاز انجام نشده بود، اگر چنین سرمایه‌گذاری‌ای انجام می‌شد، در این وضعیت حتی می‌توانستیم به کمک کشورهای دیگر نیز صادرات داشته باشیم.
این موضوع را «جواد اوجی» وزیر نفت هم مورد اشاره قرار داده و گفته است: «مطابق تکلیف قانونی برنامه ششم باید سطح تولید یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون متر مکعب می‌رسید، اما به دلیل سرمایه گذاری‌های انجام نشده بیشینه این رقم به ۸۴۰ میلیون متر مکعب رسیده است». او همچنین روز گذشته در جلسه فوق العاده ستاد انرژی استان خراسان رضوی حضور یافت و از نزدیک در جریان آخرین اقدامات شرکت گاز این استان با توجه به روزهای سخت خراسان در زمستان، قرار گرفت.
برنامه دولت محدود به مقطع کنونی نیست و در پی تمهیداتی است که مشکلات تجربه شده در این روزها در زمستان‌های آینده تکرار نشود.
آیت‌الله رئیسی در جلسه عصر دیروز هیأت دولت از تکمیل مراحل نهایی فاز ۱۱ مجتمع پارس جنوبی خبر داد و گفت که تکمیل این فاز در سال‌های گذشته می‌توانست در رفع ناترازی گازی نقش موثری داشته باشد. رئیس جمهور اما در ادامه به مردم نوید داد که بعد از ترک کار توسط شرکت‌های خارجی، عملیات تکمیل فاز ۱۱ پارس جنوبی در دولت سیزدهم با قوت ادامه یافت و در آینده نزدیک به مرحله نهایی و بهره‌برداری خواهد رسید.
مخبر هم در جلسه ۱۴ دی ماه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی طرح «توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز» شامل ۱۶ پروژه توسعه‌ای را که وزارت نفت متولی آن است را تصویب کرد؛ طرحی که با توجه به اهمیت توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز به‌عنوان یکی از محورهای راهبردی در ایجاد امنیت انرژی و مقاوم‌سازی اقتصاد به‌عنوان پروژه‌ای اولویت‌دار در دستور کار قرار گرفت و ذیل مواد ۱۳ و ۱۵ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی به مفهوم «کاهش خام فروشی و افزایش و پایدارسازی درآمدهای زنجیره نفت و گاز» است. ارتقاء و بهینه‌سازی ۷ پالایشگاه، احداث ۳ پتروپالایشگاه، اجرای ۲ طرح تأمین خوراک پتروشیمی و احداث ۴ واحد بزرگ پتروشیمی در تکمیل زنجیره ارزش بالادستی، ۴ محور اصلی این طرح است.
شاید بتوان گفت آنچه در این روزهای سرد می‌تواند مایه دلگرمی مردم و امیدواری آنها به حل مشکلات گازی باشد، عزم و اراده مدیران عالی دولت و اتکا به توان داخلی در حل مسائل است که بیش از هر عنصر دیگری راهگشا و گره‌گشای مسائل خواهد بود؛ حلقه مفقوده دولت گذشته.