با وجود اهمیت و نقشی که حرفه خبرنگاری در جوامع امروز ایفا می کند، نگاهی عمومی به وضعیت خبرنگاران در نقاط مختلف جهان مشکلات این حرفه را آشکار می کند.
وجود مشکلات معیشتی و درآمدی، نبود امنیت شغلی، فشار و تهدید از سوی صاحبان قدرت و ثروت، نبود فرهنگ پاسخ گویی از جمله مشکلات حرفه خبرنگاری است.
امروزه مصیبت بارترین مشکلی که حرفه خبرنگاری با آن روبرو است، نبود امنیت جانی در هنگام انجام وظیفه حرفه ای است؛ موضوعی که در گزارش تکان دهنده اخیر «اودری آزوله» مدیر کل یونسکو به چشم می خورد.
افزایش ۵۰ درصدی قتل خبرنگاران
سازمان یونسکو روز دوشنبه ۲۶ دی ماه گزارشی آماری از خبرنگاران به قتل رسیده در سال گذشته میلادی انتشار داد و اعلام کرد: «جنایت قتل خبرنگاران و کادر رسانه در سال ۲۰۲۲ حدود ۵۰ درصد افزایش داشته است، به طوری که هر ۴ روز یک خبرنگار کشته شده است.»
بنابر گزارش یونسکو، از ۸۶ خبرنگاری که در سال گذشته به قتل رسیده اند، ۱۹ نفر در مکزیک، ده نفر در اوکراین و نه نفر در هائیتی، یعنی سه کشوری که بیشترین تعداد کشته شدگان در این حرفه را ثبت کرده است، به قتل رسیده اند.
براساس این گزارش، نیمی از این تعداد هنگامی مورد هدف قرار گرفته اند که در حین انجام مأموریت نبوده اند و این بیانگر این حقیقت است که آنها موضوعات حساس را بررسی کرده و هیچ مکان امنی برای خبرنگاران حتی در اوقات فراغت وجود ندارد.
آزوله اضافه کرد که روزنامه نگاران علاوه بر قتل ممکن است با اشکال متعدد خشونت از جمله آدم ربایی، بازداشت خودسرانه، آزار و اذیت و خشونت دیجیتالی به خصوص علیه زنان مواجه شوند.
پیشتر نیز آمارهای مشابهی از سوی نهادهای مختلف رسانه ای شده بود به عنوان نمونه «موسسه بین‌المللی مطبوعات» (IPI) با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که «در سال گذشته میلادی، ۶۶ روزنامه‌نگار و کارمند مطبوعاتی در حین انجام وظیفه خود کشته شده‌اند.» براساس بیانیه فوق، در سال ۲۰۲۲ در مکزیک ۱۴ خبرنگار و در اوکراین ۹ خبرنگار کشته شده‌اند.
خاورمیانه، محل قتل بیشترین خبرنگاران طی ۲۰ سال
از آغاز هزار سوم و در فضای پسا ۱۱ سپتامبر که آمریکا به بهانه تقابل با تروریسم افغانستان و عراق را اشغال کرد، روزهای سیاه خبرنگاران فرا رسید به طوری که طبق آمارهای رسمی در دو دهه گذشته نزدیک به دو هزار خبرنگار کشته شده اند.
چند هفته پیش سازمان خبرنگاران بدون مرز اعلام کرد که در ۲۰ سال گذشته در سراسر جهان حدود یک هزار و ۷۰۰ خبرنگار کشته شده اند. طی این مدت در افغانستان ۸۱ خبرنگار کشته شده اند.
به گزارش «دویچه وله» آلمان، سازمان خبرنگاران بدون مرز که مقر اصلی آن در پاریس است، می گوید که دو دهه میان سال های ۲۰۰۳ تا ۲۰۲۲ «برای افرادی که در زمینه اطلاع رسانی فعالیت داشتند، مرگبار بوده است.»
«کریستوف دلوار» منشی عمومی این سازمان، در مورد خبرنگاران کشته شده گفت: «در عقب این ارقام، چهره ها، شخصیت ها، استعداد ها و تعهد موجود است که زندگی خود را به منظور جمع آوری اطلاعات، جست وجوی حقایق و خبرنگاری از دست دادند.»
براساس معلومات این سازمان طی دو دهه گذشته سوریه و عراق که کشورهای غربی بحران هایی را در دو دهه گذشته در آنها ایجاد کردند از جمله کشورهای خطرناک برای خبرنگاران بوده اند که در آنها ۵۷۸ خبرنگار کشته شده اند. این آمار یک سوم خبرنگاران کشته در سطح جهان را تشکیل می دهد.
پس از سوریه و عراق، مکزیک سومین کشور خطرناک است که در آن ۱۲۵ خبرنگار کشته شده اند. فیلیپین در جایگاه چهارم قرار دارد که در آن ۱۰۷ خبرنگار جان های خود را از دست داده اند. در پاکستان ۹۳ خبرنگار و در افغانستان ۸۱ خبرنگار و در سومالیا ۷۸ خبرنگار کشته شده اند که به ترتیب در مقام های پنجم، ششم و هفتم قرار دارند.
در این گزارش آمده است که سال های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ «تاریک ترین سال ها به دلیل جنگ در سوریه» برای خبرنگاران بوده است. در این دو سال به ترتیب ۱۴۴ و ۱۴۲ مرگ خبرنگار در این کشور به ثبت رسیده است.
غفلت یونسیف از قتل خبرنگاران در فلسطین اشغالی
البته فلسطین اشغالی نیز یکی از مکان هایی است که نظامیان رژیم صهیونیستی همواره با توجه به جنایت های خود علیه مردم فلسطین خبرنگاران را تهدید و یا مورد اصابت قرار می دهند که در گزارش یونسیف اشاره ای به این موضوع نشده است.
بر اساس آمارهای موجود در ارتباط با کشته شدن خبرنگاران رسانه های مختلف در فلسطین اشغالی از زمان اشغال این سرزمین در سال ۱۹۴۸ میلادی تاکنون ۷۲ خبرنگار توسط نظامیان صهیونیست بر خلاف همه موازین و منشورهای بین المللی در ارتباط با کار رسانه ای در مناطق بحرانی کشته شده اند.
بر اساس اعلام منابع فلسطینی خبرنگاران رسانه های مختلف مستقر این سرزمین همواره از دو جانب مورد تهدید هستند، یکی از سوی نظامیان صهیونیست هنگام ارتکاب جنایت علیه مردم مظلوم فلسطین و دیگری از سوی صهیونیست های تندرو (حریدی ها) مستقر در این سرزمین که اکنون قدرت بیشتری نیز کسب کرده اند.
آخرین مورد از قتل خبرنگاران به شیرین ابوعاقله خبرنگار فلسطینی با پوشش خبرنگاری و هنگام انجام وظیفه حرفه ای مربوط می شود که با اصابت مستقیم تیر نظامیان رژیم صهیونیستی کشته شد و هنوز نیز اسرائیل اجازه تحقیقات در این خصوص را نمی دهد.
یکی دیگر از تهدیدات خبرنگاران هنگام فعالیت رسانه ای از سوی رژیم صهیونیستی دستگیری و زندانی شدن آنان همراه با شکنجه و انواع بدرفتاری است.
بر اساس اعلام ۱۵شهریور ماه ۱۴۰۱ کمیته حمایت از خبرنگاران فلسطین در حال حاضر ۲۱ خبرنگار رسانه های مختلف از جمله سه زن در زندان های رژیم صهیونیستی هستند.
بر اساس اعلام این کمیته خبرنگاران بازداشتی بر خلاف معاهدات بین المللی که آزادی عمل مطبوعات را تضمین می کند، در دادگاه‌های نظامی با قوانین نژادپرستانه محاکمه شده و درمعرض انواع سرکوب و شکنجه روانی قرار می گیرند و از حقوق اولیه مانند ملاقات با خانواده و رسیدگی پزشکی نیز محروم می باشند.
وضعیت خبرنگاران در اروپا و آمریکا چگونه است؟
قتل خبرنگاران از سال ۲۰۱۹ به بعد به گونه بی سابقه کاهش یافت بود اما در سال ۲۰۲۲ به دلیل جنگ اوکراین موارد کشته شدن خبرنگاران بار دیگر افزایش یافت.
پس از حمله روسیه بر اوکراین در ماه فوریه سال ۲۰۲۲ میلادی ۸ خبرنگار در این کشور کشته شدند، در حالیکه طی ۱۹ سال گذشته در این کشور در مجموع ۱۲ خبرنگار جان خود را از دست داده بودند.
در حال حاضر اوکرایین در سطح اروپا پس از روسیه خطرناک ترین کشور برای خبرنگاران است. در روسیه طی ۲۰ سال گذشته ۲۵ خبرنگار کشته شده اند.
در سطح اروپا، ترکیه نسبت به دیگر کشورها، سومین کشور خطرناک برای خبرنگاران به شمار می رود. فرانسه در سال ۲۰۱۵ در جایگاه چهارم قرار دارد.
بنابراین، به گفته سازمان خبرنگاران بدون مرز، خبرنگاران تنها در کشورهای که جنگ جریان داشته جان های خود را از دست نداده اند، بلکه در کشورهای که جنگ هم نبوده مورد هدف قرار گرفته اند.
این سازمان گفته است: «در واقع طی دو دهه گذشته، بسیاری از خبرنگاران در مناطق امن کشته شده اند. در بسیاری از موارد خبرنگاران به دلیل تحقیق در مورد جنایات سازمان یافته و فساد کشته شده اند.»
این بخش از گزارش از نگاه ناظران، بیش از خاورمیانه جنگ زده، قاره آمریکا را در ذهن تداعی می کند؛ قاره ای که دست کم نیمی از خبرنگاران کشته شده به خاطر پرونده های فساد، قاچاق و جنایت در مکزیک، برزیل، کلمبیا و هندوراس ارتباط می یابند.