«محمدحسن بزازان» امروز یکشنبه در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایرنا، گفت: در چند سال اخیر رهبری مکرراً به دریا به‌عنوان گنج پنهان و مغفول بودن اشاره کرده‌اند؛ اما متأسفانه ما تا به ساحل رسیدیم توقف کردیم. این مسئله نیز در جنوب و شمال وجود دارد. آلوده‌ترین و بد چهره‌ترین مناطق سواحل دریاها در شمال هستند؛ پس ما تاکنون توسعه دریا محور در هیچ جای ایران نداشته‌ایم.
وی افزود: البته اتفاقات خوبی هم افتاده است به طور مثال ما در برخی جنبه‌های دریایی مثل شیلات و صید رتبه خوبی نسبت به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس داریم؛ اما باز هم نمی‌توان آن را منتج از یک برنامه بلندمدت برای توسعه دریایی دانست. برخی صنایع مثل صید، در خون ایرانی‌ها بوده است؛ با این حال وضعیت صید ما در گستره جهانی رتبه خوبی ندارد. امروز صید فراسرزمینی اهمیت پیدا کرده است و چین در آب‌های ما و کشورهای دیگر حضور دارد؛ بنابراین الزاماً ما باید به سمت فرصت‌های جدید با رویکرد علمی و اقتصادی برویم.
بزازان با بیان اینکه ۸۰ درصد تجارت کشور مبتنی بر حمل‌ونقل دریایی است پس مالکیت کشتی‌ها و کشتی‌رانی یک بحث مهم است، تصریح کرد: بحث دیگر موضوع بنادر و زیرساخت‌هایی مثل تجهیزات تخلیه و بارگیری است. بحث دیگر انواع خدمات دریایی مثل سوخت‌رسانی است. خدمات یعنی ارزش‌افزوده و با سرمایه‌گذاری معقول می‌توان ارزآوری قابل قبولی داشت.
صنعت ساخت و تعمیر شناور (کشتی‌سازی) در ایران مغفول بوده است
این کارشناس فناوری دریایی با بیان اینکه صنعت ساخت و تعمیر شناور (کشتی‌سازی) در ایران حقیقتاً مغفول بوده است، گفت: در سال‌های گذشته انواع مختلف شناور را ساخته‌ایم و الزامات تأمین و طراحی را انجام داده‌ایم با این حال از کشوری مثل امارات که دارای همه انواع خدمات تعمیر کشتی هست، عقب هستیم. در سال‌های نه‌چندان دور حتی تعمیر کشتی‌های خودمان را به کشورهای خارجی می‌سپردیم. به سبب تحریم‌ها به صنایع داخلی اعتماد کردیم و برخی از تعمیرات در داخل هم انجام می‌شود.
بزازان گفت: ما در بحث ساخت شناورهای خدمات ساحلی و فراساحلی کاری نکرده‌ایم. البته در دولت سیزدهم، ورود وزارت نفت به موضوع سرمایه‌گذاری، ساخت و مالکیت داخلی صد و خرده‌ای شناور خدمات فراساحلی موجب تقویت این صنعت و اشتغال‌زایی و جلوگیری از خروج ارز می‌شود. این ظرفیت در حوزه بنادر هم وجود دارد و عیناً در شیلات و گردشگری دریایی هم می‌توان مطرح کرد.
وی با توضیح اینکه شیلات دو بخش دارد، صید و آبزی‌پروری، گفت: وضعیت ما در حوزه صید در منطقه خاورمیانه خیلی خوب است. البته سهم بالای ما به‌خاطر تمرکز دیگران بر سایر حوزه‌ها است. ما در آبزی‌پروری عقب هستیم اگرچه به‌طورکلی به سمت توسعه هستیم. در مورد موضوع صید فراسرزمینی که چینی‌ها در نزدیکی آب‌های ما انجام می‌دهند، کشور ما به‌واسطه فقدان زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، سهم چندانی ندارد.
به گفته بزازان در حوزه دفاعی به‌واسطه ظهور و بروز بیشتر، ما به‌نوعی قدرت منطقه‌ای و جهانی دفاع دریایی هستیم؛ چندین ناوشکن ساختیم و پیشرفت‌های خیلی خوبی به نسبت سایر حوزه‌های صنایع دریایی در اینجا داشته‌ایم. در بسیاری از تجهیزات آن، متکی به صنایع داخلی هستیم. صنایع دفاعی چون پیشران صنعت و فناوری است، حرکت‌های این حوزه امیدبخش است. برخی از شناورهای ما در دنیا اهرم قدرت بسیار خوبی به‌حساب می‌آید.
این کارشناس فناوری دریایی درباره افق‌ها و اهداف صنایع دریایی، گفت: توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام تدوین سیاست‌های کلی توسعه دریایی کشور در چندین بند و با مشارکت برخی سازمان‌ها محقق شد و راهبردهای خوبی در این زمینه مشخص شد. این سیاست‌ها، به‌سان چراغ راه توسعه دریایی است. امیدواریم بتوانیم به‌زودی شاهد ابلاغ این سیاست‌ها از سوی رهبری باشیم. ذیل این مسئله، دولت سیزدهم موضوع اقتصاد دریا محور را مطرح کرد و چشم‌انداز شفافی‌تری را نسبت به مزیت‌های دریایی ایران مدنظر قرار داد. همچنین در برنامه هفتم توسعه، محوری تحت عنوان اقتصاد دریا محور وجود دارد که از سازمان‌های مرتبط درخواست ارائه برنامه مشخص برای این مسئله کرده است. وزارت‌خانه‌های مرتبط با مقوله دریا، هم اکنون در راستای هدف‌گذاری فعال شده‌اند که البته باید پایش بشوند تا ببینیم چقدر از این برنامه‌ها به عرصه عمل می‌رسد.
وی متذکر شد: توسعه دریایی کشور احتیاج به یک پایش در سطوح عالی دارد. به‌صورت کلی صنایع دریایی به معنای عام آن، می‌تواند محل اتکای کشور باشد. توجه به صنایع دریایی، می‌تواند مناقشات ایران را حل کند با حضور در دریا، می‌شود از آب‌های تحت مالکیت تا کشتی‌های توقیف و تحریم شده و ... مذاکره کرد. دریا یک صنعت سنتی است و کشور ما هم ماهیتاً یک کشور ترانزیتی بوده است و توجه به این عرصه، هزینه‌های حمل‌ونقل ما را کاهش خواهد مخصوصاً که در کشور ما یک صنعت ریشه‌دار است.
بزازان گفت: حوزه فناوری هم باید موردتوجه باشد. فناوری‌های دریایی در همه دنیا یک حوزه نوپا است و به تازگی در حال مطرح‌شدن است. ارائه خدمات دریایی به سمت جدیدی می‌رود.
صنایع دریایی باید نگاه بهتری به دانش‌بنیان‌ها داشته باشد
این کارشناس فناوری دریایی توضیح داد: یکی از مشکلات حوزه فناوری‌های مدرن دریایی، گیرافتادن در مرز بین سنت و مدرنیته است. استارت‌آپ‌ها و دانشجوها و اکوسیستم ما مدرن است؛ ولی صنایع ما سنتی هستند؛ لذا گپ و فاصله در این بین اسباب ناامیدی شده است چرا که برخی قراردادها به همین خاطر منعقد نمی‌شود. البته به همت معاونت علمی و فناوری کشور و عزم برخی دستگاه‌ها وضعیت در حال بهبود است؛ اما صنایع دریایی باید نگاه بهتری به دانش‌بنیان‌ها داشته باشد. شرکت‌های دانش‌بنیان تا حدودی فعال شده‌اند. در ساخت انواع تجهیزات در کلاس‌های مختلف کار کرده‌اند. برخی از کنوانسیون‌های بین‌المللی برای کشور محدودیت آور است. برای مثال کنوانسیون مدیریت آب توازن که ما در آن عضو هستیم، ناوگان ملی را ملزم به نصب تجهیزاتی در کشتی‌ها می‌کرد. یک شرکت دانش‌بنیان که توانایی این موضوع را داشت به‌واسطه دانش خود استانداردهای بین‌المللی را گرفت و اکنون در حال نصب آن تجهیزات روی ناوگان کشتی‌رانی کشور است. ما تا قبل از این در این حد از توانمندی نبودیم.
بزازان گفت: این که ما در رشته کشتی‌سازی درس می‌خوانیم باید راهی باشد برای کارکردن در صنایع مرتبط با کشتی‌سازی و ورود شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند فتح باب این قضیه باشد. اگر مدیران و سرمایه‌گذاران این عرصه به جوانان و شرکت‌های استارت‌آپی اعتماد کنند، اشتغال‌زایی بسیاری در این حوزه رقم خواهد خورد. بخش‌های مختلف صنایع دریایی در کشور ما بهره‌وری پایینی دارد و ما به‌وسیله ابزارهای مختلف فناورانه شامل فناوری‌های سخت و نرم می‌توانیم سطح بهره‌وری را بالاتر ببریم.
این کارشناس دریایی گفت: با اتکا و ترویج تکنولوژی ایرانی می‌توانیم بازار خود را در منطقه گسترش بدهیم یا حتی با روسیه و چین هم توسعه صادرات در این عرصه داشته باشیم. تولید تجهیزات و خدمات نباید صرفاً در بازار داخلی متوقف شود. باید حمایت از سمت صنعت اتفاق بیفتد و با کمک شرکت دانش‌بنیان، محصول را توسعه بدهند.
من به‌عنوان کارشناس حوزه دریا انتظار دارم که پازل‌های جورچین توسعه دریایی را کنار هم بنشانند. کارهایی شده است؛ اما کافی نیست. برخی نقاط این حوزه مغفول است؛ مثلاً یک عقل کل تنظیم‌گر که این جریان را به‌صورت متمرکز و پایدار پیش ببرد، نیاز داریم. به سیستم پایش این حوزه نیازمندیم. در کشور چین، ۵۰ درصد اقتصاد وابسته به ساحل و ۹ درصد اختصاصاً وابسته به دریا است. در سایر کشورهای بزرگ هم به همین شکل است؛ لذا باید متولی کلان این عرصه از اختیارات کافی برخوردار باشد و به پایش مدام صنعت بپردازد.
وی تاکید کرد: هر یک حوزه صنایع مرتبط با دریا می‌تواند به‌اندازه کل صنعت نفت برای ما درآمد داشته باشد و این مطلب یک رؤیاپردازی نیست.