بیا که عطر شهادت صفا دهد دل را / ز چشمه‌سار حق آب بقا دهد دل را
اینجا پیراهن کهنه حرف می‌زند، کلاه تیر خورده سخن‌ها دارد، قمقمه ترکیده حکایت علمدار کربلا را بازگو می‌کند و تاریخ، تصویر بوسه مادر بر پیشانی فرزند را قاب گرفته و بر لحظه‌های بی تکرار دل دادن و دل بریدن آنها فخر می‌فروشد؛ اینجا موزه شهدای استان اردبیل است که تماشای هر غرفه آن، مو بر تن آدمی راست می‌گرداند و بازدیدکننده را به احترام و تفکر وا می‌دارد.
به گزارش خبرنگار ایرنا ، موزه شهدای استان اردبیل در سال ۱۳۹۰ در خانه تاریخی خاندان رضازاده در محله قدیمی اوچ‌دکان شهر اردبیل دایر شده و با ۲ طبقه دارای سالن‌های راست قامتان، افلاکیان، عرشیان، سبکبالان، عارفان، یادیاران و طلایه داران است و ۷۷ ویترین دیواری، ۱۹ ویترین وسطی، ۶۰ گالری، ۱۲۰ بوفه تصاویر شهدا و تابلوهای هنری و آثار مکتوب سه هزار و ۴۰۰ شهید انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و سایر شهدای استان اردبیل در آن گنجانده شده است.
به گفته مدیر موزه شهدای استان اردبیل، خانه تاریخی رضازاده با ۹۰۱ متر مربع مساحت و ۸۸۸ متر مربع زیربنا در ۲ طبقه در اواخر دوره قاجار احداث و در بهمن ماه ۷۸ با شماره ۲۵۷۹ در فهرست آثار فرهنگی کشور ثبت شده است و کاربری اولیه آن مسکونی بوده و پس از مرمت، مدتی به عنوان ساختمان مرکزی اداره کل میراث فرهنگی استان اردبیل استفاده شده و بعد به موزه شهدا تبدیل شده است.
سید سعید اطهر نیاری افزود: سر در ورودی این خانه تاریخی از ضلع جنوب شرقی در مقابل میدانچه قرار دارد و با راهرویی به محوطه حیاط وارد می‌شود و طبقه اول دارای ۲ گوشواره با یک راهروی میانه و یک راهروی عمود بر آن است و با دو دسته پله به هم مرتبط می‌شود و طبقه دوم نیز دارای ۲ گوشواره با یک تالار در وسط است و فضای داخلی موزه با ابزارهای معماری سبک یا ترکیبی از رنگ‌های مختلف و با رعایت معماری اسلامی و حفظ بافت سنتی به شکل مدرن طراحی شده است.
هزار قطعه ز یاران رفته اینجا هست / که هر یک آینه ای از دفاع جانانه است
لباس و دست خط و چفیه و کتاب و کلاه / نشانه هایی از آن شاهدان فرزانه است
استان اردبیل به داشتن سه هزار و ۴۰۰ شهید آسمانی از جمله شهیدان پیروزی انقلاب اسلامی، دفاع مقدس، مدافع حرم و سایر شهدا افتخار می‌کند و مدیر موزه شهدای این استان درباره اشیا بجای مانده از این شهدا می‌گوید: آثار موزه‌ای ۱۲۰ شهید، تصاویر مستند ۸۵ شهید، ۴۰ وصیت کتابت شده به خط نستعلیق و ۲۰ تابلو هنری نقاشان برجسته استانی و کشوری در این مجموعه به نمایش گذاشته شده است.
سید سعید اطهر نیاری ادامه داد: تصاویر، وصیت‌نامه، دفترچه خاطرات، مدارک تحصیلی، سجاده، قرآن، جانماز، تسبیح، مهر، انگشتر، اثر هنری، عینک، نوار سخنرانی، پلاک شناسایی، پیشانی بند، کلاه آهنی، پوتین، مقالات، کتاب‌ها و آثار شهدای فرمانده و شاخص استان اردبیل همچون داور یسری، شاپور برزگر، خلبان شهید غفور جّدی و ابوالفضل پیرزاده و شهید دانش‌آموز مرحمت بالازاده نیز در موزه نگهداری می‌شود.
به گفته او یکی از زیبایی‌های موزه شهدای استان اردبیل این است که در بخش ورودی موزه به منظور پاسداشت پیشینه معنوی و مذهبی استان اردبیل و ترویج فرهنگ عاشورایی، نمادی از آئین طشت‌گذاری ماه محرم که میراث معنوی استان به شمار می‌آید،قرار گرفته است.
وی ادامه داد: اتاق مدیریت امور اداری موزه نیز در این بخش در ضلع غربی ساختمان و جدا از محوطه داخلی قرار دارد و اعضای بنیاد شهید و امور ایثارگران و بنیاد حفظ و نشر آثار و ارزش‌های دفاع مقدس برای راهنمایی بازدیدکنندگان فعالیت می‌کنند.
به تازگی محافل ادبی شعرای اردبیل نیز در موزه شهدای این استان برگزار می‌شود و شاعران، ابتدا از بخش‌های مختلف موزه بازدید می‌کنند و سپس در یکی از سالن‌های موزه گردهم آمده و به خوانش و نقدش شعر می‌پردازند و با اینکه موضوع و مضمون سروده‌ها آزاد است اما شعرهایی همچون شیره جان در وصف شهدا بر زبان‌ها جاری می‌شود و این نیز از برکات تقرب به لاله‌های خونین دل است.
حلال باد تو را شیر مادر ای فرزند / که دل ز مادر خود بهر میهنت کَندی
سزد قیام نمودن به پای شیرزنان / که زاده اند چنان شیر بیشه فرزندی
مدیر موزه شهدای استان اردبیل گفت: کتابخانه تخصصی ایثار و شهادت مشتمل بر مخزن و سالن مطالعه در آن کتاب‌های متعلق به شهدای استان و کتاب‌های تالیف شده محققان و دانشجویان درباره شهدا در آن موجود است و طبقه دوم موزه شامل سالن طلایه داران و علمداران است که سالن طلایه داران شامل تصاویر شهدای انقلاب، خلبان شهید غفور جدی، شهدای عضو جنگ های نامنظم نظیر دکتر چمران به نمایش گذاشته شده است و مشاهده کتیبه اسامی ۳۴۰۰ شهید استان بر اساس سال شهادت آنها از این سالن آغاز می‌شود.
اطهر نیاری اظهار کرد: سالن علمداران در تالار اصلی طبقه قرار گرفته و مختص آثار سرداران و فرماندهان شاخص است و آثار و تصاویر به جا مانده از آنان و فرماندهان رده‌های پایین نیز به شیوه هنری نگهداری شده و در سالن راست قامتان نیز آثار به جا مانده از شهدای ورزشکار نظیر جام و مدال‌ها و تصاویر حضورشان در عرصه‌های ورزشی به نمایش گذاشته شده است.
به گفته وی، در گالری یا سالن هنری موزه در طبقه اول نیز آثار نقاشی، خوشنویسی، مینیاتور و سایر رشته‌های تجسمی با موضوع شهادت و از خود گذشتگی در راهروها یا بین سالن‌ها قرار دارد و علاقه‌مندان می‌توانند همه روزه به جز ایام تعطیل از ساعت ۸ تا ۱۶ از موزه شهدای استان اردبیل واقع در محله اوچ دکان ، کوچه رضازاده بازدید کنند و شماره تلفن ۰۴۵۳۳۲۵۷۲۱۶ موزه جوابگوی تماس‌هاست.
نمی رود ز دل و دیده ام سلیمانی / رشید قامت و دشمن شکار و طوفانی
بزرگ بود و عزیز است یاد و خاطره اش / کند مفاخره با نام او هر ایرانی
سردیس سردار دل‌ها نیز زینت‌بخش یکی از سالن‌های موزه شهدای استان اردبیل است؛ او که در قاب قلب‌ها جا گرفته و مهرش بر دل‌ها نشسته است؛ آری سیدالشهدای مقاومت و نماد ایستادگی جنبش‌ها و جریان‌های مقاومت در برابر استکبار، فقط به کرمان و دیار کریمان اختصاص ندارد بلکه عطر یادش در همه یادواره‌های شهدا می‌پیچد و نام و یادش در دفترها و کتاب‌ها نقش می‌بندد.
این روزها استان اردبیل برای برگزاری کنگره ملی بزرگداشت سه هزار و ۴۰۰ شهید خود آماده می‌شود و به گفته دبیر اجرایی این کنگره در این راستا، انجمن نویسندگان و پژوهشگران دفاع مقدس در قالب ستاد کنگره به منظور آموزش نویسندگی به نوآموزان و نشر آثار مرتبط تشکیل شده است.
سرهنگ پاسدار علیرضا حسن‌زاده گفت: اجلاسیه نهایی کنگره یاد شده در ۲۶ مرداد سال ۱۴۰۲ با سخنرانی یکی از سران قوا در اردبیل برگزار خواهد شد و این رویداد ملی قبل از اجرا نیز برکاتی دارد و از ثمرات و برکات آن می‌توان به برنامه‌ریزی برای چاپ و نشر ۳۴۰ عنوان کتاب مرتبط با موضوع کنگره اشاره کرد که ۶۰ مورد آن در مرحله چاپ است.
اکنون میدان برای چاپ و نشر آثار مکتوب و تولید محتواهای باارزش با مضامین ایثار و شهادت برای صاحبان قلم و اندیشه فراهم است و موزه شهدای استان اردبیل که به عطر و یاد سه هزار و ۴۰۰ شهید استان متبرک است، به عنوان مجموعه‌ای نفیس و معنوی برای بهره برداری‌های ادبی و هنری، چشم انتظار بازدید شعرا، نویسندگان، هنرمندان و دیگر علاقه‌مندان است.
گزارش از عیسی پاشاپور