به گزارش ایرنا ۱۵ سال پیش اولین خط انتقال گاز از سنگ بست در حوالی مشهد مقدس آغاز شد و پس از گذشتن از شهرهای فریمان، رشتخوار، نوده پشنگ و قاین به بیرجند رسید بنابراین خراسان جنوبی در حال حاضر از سمت خراسان رضوی به‌صورت انشعابی و تک شاخه از شبکه سراسری گاز تغذیه می‌شود.
شروع فعالیت گازرسانی در استان خراسان جنوبی به یک سال قبل از تاسیس شرکت گاز استان (سال ۱۳۸۴) بر می‌گردد و تا قبل از تاسیس شرکت مستقل استانی، اقدامات و فعالیت‌های لازم از طریق شرکت گاز استان خراسان (قبل از تقسیم) پیگیری می‌شد.
فاز اول گازرسانی به خراسان جنوبی در آبان سال ۱۳۸۶ به بهره‌برداری رسید و شهر قاین به عنوان اولین شهر استان از نعمت گاز طبیعی برخوردار شد. فاز دوم گازرسانی نیز سال ۱۳۸۷ با تزریق گاز مرکز استان (شهر بیرجند) به بهره‌برداری رسید.
با اجرای پروژه‌های متعدد گازرسانی در سطح استان تا سال جاری تمامی ۳۲ شهر و حدود هزار و ۸۰۰ روستای استان مشتمل بر ۱۰۰ درصد خانوار شهری و ۹۹.۵ درصد خانوار روستایی خراسان جنوبی از نعمت گاز طبیعی برخوردار شده‌اند.
اتمام گازرسانی به روستاهای باقیمانده خراسان جنوبی مصوبه سفر اول رئیس جمهور بود که در اقدامی جهادی و طی یک سال گذشته ۴۰۰ روستای جدید با هزینه‌های بالا گازرسانی شده است.
نهضت گازرسانی در خراسان جنوبی علاوه بر روستاها در بخش صنعت هم شکل گرفته به طوری که گاز به بیش از ۲ هزار و ۲۰۰ واحد صنعتی و تولیدی استان رسیده و نقش موثری در رونق تولید و اشتغالزایی داشته است.
سرمای کم‌سابقه در خراسان جنوبی
اما سرمای کم‌سابقه با توجه به گازرسانی به اقصی نقاط کشور و استان به طور طبیعی افزایش ناگهانی مصرف گاز را در پی داشت و مشکلاتی را در تامین انرژی سبب شد به‌ویژه آنکه خراسان جنوبی در انتهای شبکه گاز کشور قرار دارد و افزایش مصرف در سایر مناطق کشور بر این استان هم تاثیر می‌گذارد.
سامانه هوای سرد که اواخر دی ماه وارد کشور شد، به دلیل شدت برودت کم‌سابقه، ماندگار بودن و گستردگی از شرق تا غرب کشور، نسبت به دوره‌های قبل حتی طی ۱۰ سال گذشته بی‌سابقه توصیف شده است به‌طوری که مناطقی از استان خراسان جنوبی دمای منفی ۲۰ درجه را تجربه کردند.
به گفته کارشناسان هواشناسی، خراسان جنوبی پس از سال ۱۳۸۶ چنین سرمایی را تجربه نکرده و زمستان امسال برای روزها و شب‌های متوالی، ۱۵ ایستگاه هواشناسی استان دمای زیر صفر را ثبت کردند.
افزایش مصرف گاز و نگرانی درباره بخش خانگی
زنگ خطر مصرف گاز استان از صبح ۲۱ دی ماه با اعلام افزایش ۱۷ درصدی به صدا درآمد و مصرف گاز در خراسان جنوبی به پنج میلیون و ۲۰۰ هزار مترمکعب رسید که بخش زیادی از آن مربوط به بخش خانگی است.
صبح روز بعد با وجود تعطیلی ادارات و غیرحضوری شدن مدارس، مصرف گاز به پنج میلیون و ۵۰۰ هزار مترمکعب رسید و افزایش ۶ درصدی داشت، ۲۳ دی ماه نیز مصرف گاز به پنج میلیون و ۷۰۰ هزار مترمکعب افزایش یافت.
بدین ترتیب رکورد مصرف گاز در خراسان جنوبی شکسته شد و شرکت گاز خراسان جنوبی به دلیل اُفت فشار شبکه نسبت به قطع گاز در برخی مناطق استان هشدار داد.
گزاش‌های لحظه‌ای از ایستگاه‌های تقلیل فشار نشان می‌داد که خطر قطع گاز بخش خانگی متحمل است بر همین اساس علاوه بر تعطیلی ادارات، مراکز آموزشی و ورزشی، گاز شهرک‌های صنعتی، گلخانه‌ها و مرغداری‌های استان هم قطع شد و به همه این مشترکان گازی، سوخت جایگزین دادند تا چند روزی به خاطر حفظ پایداری گاز خانگی از مدار مصرف خارج شوند.
با افت شدید فشار گاز که از سمت خراسان رضوی وارد خراسان جنوبی می‌شود عصر جمعه ۲۳ دی ماه استاندار خراسان جنوبی به همراه اعضای ستاد مدیریت مصرف انرژی استان در اتاق مدیریت بحران شرکت گاز حضور یافتند تا تمهیدات لازم را برای جلوگیری از قطعی گاز بیندیشند.
ناترازی گاز در کشور
براساس گزارش‌های رسمی، مطابق با اسناد بالادستی و برنامه‌های ابلاغی، تولید گاز در کشور با برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری لازم می‌بایست به میزان یک میلیارد و ۲۰۰ هزار مترمکعب در روز می‌رسید ولی میزان تولید از برنامه مصوب عقب ماند و صنعت گاز با ناترازی روزانه بیش از ۲۵۰ میلیون مترمکعب تحویل دولت سیزدهم شد.
بیش از ۲۰ استان کشور در زمستان امسال دمای منفی ۱۵ درجه را ثبت کرده‌اند و با توجه به اینکه عمده منابع تولید گاز در جنوب ایران و عمده مصرف در نیمه شمالی کشور است به دلایل علمی و فنی، هر یک از این عوامل به تنهایی می‌تواند یک چالش جدی برای حفظ جریان پایدار گاز باشد.
ریشه موضوع ناترازی گاز در کشور که در سال‌های اخیر شدت گرفته، ناشی از اجرا نشدن طرح‌های بهینه‌سازی، سرمایه‌گذاری لازم در پروژه‌های مربوط به افزایش و ازدیاد تولید گاز، بی‌توجهی و به حاشیه راندن پروژه‌های ذخیره‌سازی گاز، وجود پروژه‌های ناتمام متعدد و نبود توجه لازم به مشکل افت فشار در میادین گازی مختلف، قبل از تشکیل دولت سیزدهم است.
بنابر اعلام شرکت ملی گاز ایران، ماندگاری سرمای شدید هوا در سراسر کشور، مصرف بیش از حد متعارف گاز طبیعی همچنین قطع گاز وارداتی ترکمنستان سبب اختلال و ایجاد شوک در شبکه گاز کشور شد اما برخلاف شرایطی که زمستان سال ۱۳۹۵ در اثر قطع واردات گاز از ترکمنستان در کشور حاکم شد و با وجود مساعد بودن شرایط جوی نسبت به امسال در استان‌های شمالی نظیر مازندران قطع گاز گسترده رخ داد؛ زمستان امسال به مدد تمهیدات از پیش اندیشیده شده در وزارت نفت و شرکت ملی گاز ایران، عمده مشکلات گزارش شده معطوف به افت فشار در شبکه داخلی و قطعی موردی ناشی از آن در چند شهر بوده است.
موضوعی که استاندار خراسان جنوبی هم در هفته‌های اخیر در نشست‌های مشترک ستاد مدیریت بحران و ستاد مدیریت مصرف انرژی استان به آن اشاره کرد و گفت: مشکلات افت فشار به دلیل سرمای شدید هوا و افزایش مصرف گاز است و ربطی به وزارت نفت و پالایشگاه‌ها ندارد.
به گفته جواد قناعت حداکثر تولید روزانه گاز در کشور ۸۵۰ میلیون مترمکعب است اما در شرایط فعلی سرمای هوا، مصرف گاز در کشور به بیش از هزار و ۱۰۰ میلیون مترمکعب رسیده که بی‌سابقه بوده لذا افت فشار دور از انتظار نیست.
قطع صادرات گاز ترکمنستان
وی افزود: سرمای شدید هوا باعث شد حتی ترکمنستان که گاز استان‌های گلستان و مازندران را به دلیل دور بودن از خط انتقال گاز جنوب کشور و مقرون به صرفه بودن برای ایران تامین می‌کرد، صادرات خود را قطع کند لذا این ۲ استان هم که از ترکمنستان گاز می‌گرفتند به شبکه انتقال گاز شرق کشور اضافه شدند و فشار پایین‌تر آمد.
استاندار خراسان جنوبی اضافه کرد: شرکت ذخیره‌سازی گاز که منابع انرژی را برای موقعیت‌های بحرانی ذخیره می‌کرد در دولت قبل به‌طور کامل منحل شد و در این زمینه کوتاهی‌هایی صورت گرفت وگرنه امروز باید بخشی از گاز مورد نیاز از این منبع تامین می‌شد.
با وجود اینکه استان خراسان جنوبی بیش از ۲ هفته با افت فشار گاز مواجه شد اما تلاش جهادی نیروهای شرکت گاز پایداری شبکه برای همه مناطق استان را رقم زد و کمترین قطعی گاز را شاهد بوده‌ایم.
چرا گاز با وجود اُفت فشار قطع نشد؟
بنابر اعلام مسوولان استانی برخی شهرهای کشور با وجود فشار گاز ۱۶۰ پی اس آی، قطعی گاز را تجربه کردند اما با کار شبانه‌روزی و جهادی شرکت گاز استان با اینکه در برخی شهرها فشار به کمتر از ۱۰۰ رسید اما قطعی گاز را نداشتیم.
با تدابیر ستاد مدیریت بحران استان در نقاطی که احتمال می‌رفت به دلیل قرار گرفتن در انتهای خط با قطع گاز مواجه شوند سوخت جایگزین تامین شد و در اختیار فرمانداران قرار گرفت.
اما چرا در شرایطی که فشار گاز برخی شهرهای استان به زیر ۵۰ پی اس آی هم رسید باز هم گاز قطع نشد؟ سوالی که مدیرعامل شرکت گاز خراسان جنوبی در پاسخ به آن گفت: تعویض به‌موقع فیلتر یکی از اقدامات اساسی نیروهای امدادی شرکت گاز بوده که باعث جلوگیری از قطعی گاز در این استان شده است.
رحمان محمودی به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: نیروهای شرکت گاز در روزهای اخیر شبانه‌روزی پای کار بوده و در ایستگاه‌ها با شرایط سخت و سرمای شدید مشغول خدمت‌رسانی هستند تا مردم با مشکل مواجه نشوند.
خراسان جنوبی در انتهای خط انتقال گاز
وی با بیان اینکه خراسان جنوبی در انتهای شبکه گاز کشور قرار دارد و به‌صورت انشعابی و تک شاخه از شبکه سراسری گاز تغذیه می‌شود افزود: هزار و ۴۹ کیلومتر خط انتقال فشار قوی در خراسان حنوبی وجود دارد لذا حداقل فشار شبکه گاز باید در شرایط عادی ۴۰۰ پی اس آی باشد در حالی که این فشار در ورودی استان یعنی شهر "خضری دشت بیاض" در برخی روزها به ۱۸۵ و حتی کمتر رسید.
مدیرعامل شرکت گاز خراسان جنوبی با اشاره به اینکه در برخی شهرها فشار زیر ۵۰ را هم تجربه کردیم گفت: افت فشار به‌ویژه در مناطق غربی استان محسوس‌تر بود چون این مناطق در انتهای خط تغذیه قرار دارند.
وی عنوان کرد: از آنجایی که در شرایط تشدید برودت هوا گاز وارداتی از کشور ترکمنستان قطع شد لذا خراسان جنوبی به همراه استان‌های خراسان رضوی، خراسان شمالی و استان‌های شمالی کشور دچار مشکل شدند.
محمودی گفت: همچنین واقع شدن خراسان جنوبی در انتهای خط انتقال سبب شد افزایش مصرف سایر استان‌ها نقش مستقیمی در کاهش فشار گاز ورودی به استان ما داشته باشد.
وی با بیان اینکه خراسان جنوبی بیش از ۳۲۰ هزار مشترک گاز دارد افزود: در حال حاضر ۱۰۰ درصد جمعیت شهری و بیش از ۹۹.۵ درصد جمعیت روستایی استان از نعمت گاز طبیعی بهره‌مند هستند.
مدیرعامل شرکت گاز خراسان جنوبی درباره وضعیت فعلی شبکه گاز در این استان گفت: شبکه انتقال گاز استان با توجه به صرفه‌جویی مردم و ادامه محدودیت بخشی از صنایع و ادارات پایدار است اما کاهش نسبی فشار را نسبت به چند روز گذشته داریم.
وی با بیان اینکه مصرف فعلی استان چهار میلیون و ۷۰۰ هزار متر مکعب در ۲۴ ساعت است افزود: براساس تاکید دیسپچینگ ملی گاز و به منظور جلوگیری از افت شدید فشار گاز در خطوط انتقال گاز کشور به‌ویژه شرق و شمال شرق بخشی از صنایع عمده استان مشابه کل کشور محدودیت مصرف دارند.
محمودی عنوان کرد: صنایع جزء به‌ویژه صنایع غذایی و دارویی از ۲ روز گذشته رفع محدودیت شده‌اند البته گلخانه‌داران و مرغداری‌ها همچنان از سوخت جایگزین استفاده می‌کنند.
وی گفت: رفع محدودیت کامل بستگی به شرایط جوی و کاهش مصرف در بخش خانگی دارد هرچه در بخش خانگی صرفه‌جویی شود همان مقدار گاز تحویل بخش نیروگاهی و صنعتی می‌شود.
چه باید کرد؟
ضرورت تقویت شبکه انتقال گاز خراسان جنوبی بیش از پیش خود را نشان داده است و مدیرعامل شرکت گاز استان در این باره گفت: برای تقویت شبکه انتقال گاز در خراسان جنوبی و شمال شرق کشور سه طرح از طرف استان حدود یک سال قبل ارائه شد که وزیر نفت با نظر مثبت برای بررسی فنی و اقتصادی، موضوع را به شرکت ملی گاز ایران و برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی گاز ارسال کرد.
وی ادامه داد: اخیرا نشستی در تهران با حضور نماینده شرکت گاز استان برگزار و موافقت اولیه با طرح اتصال خط نهبندان به سه راهی دشتک زابل با خط ۳۶ اینچ در فاز اول در برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت گاز اخذ شد تا خراسان جنوبی از سمت استان سیستان و بلوچستان هم به شبکه سراسری گاز متصل شود.
محمودی گفت: در فاز بعدی ادامه خط تا سربیشه در دستور کار شرکت ملی گاز قرار خواهد گرفت و امید است با تصویب نهایی طرح توسط هیات مدیره شرکت ملی گاز و سپس وزیر نفت این طرح در سال ۱۴۰۲ عملیاتی شود.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان جنوبی هم گفت: خط انتقال فرآورده‌های نفتی از رفسنجان و خط انتقال گاز از دشتک زابل به نهبندان از طرح‌های زیرساختی مهم است که در حوزه تامین انرژی پایدار برای استان در دستور کار دولت است.
علیرضا عباس‌زاده چندی پیش در جلسه تشریح وضعیت گاز استان و موضوع صرفه‌جویی انرژی که با حضور جمعی از فعالان رسانه و فضای مجازی در شرکت گاز خراسان جنوبی برگزار شد افزود: حمل فرآورده‌های نفتی با نفتکش‌های جاده‌پیما مخاطراتی به همراه دارد و در یک سال گذشته و با مصوبه سفر نخست رئیس جمهور تلاش شده با اجرای خط انتقال فرآورده‌های نفتی به خراسان جنوبی از مبدا رفسنجان، ضمن کاهش هزینه‌های حمل، زمینه صادرات فرآورده به کشورهای همجوار نیز تسهیل شود.
وی افزود: سال گذشته تفاهم‌نامه خط لوله انتقال فرآورده‌های نفتی مسیر رفسنجان، بیرجند، تربت حیدریه، مشهد بین شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران و بانک ملت با عنوان خط لوله تابش (تامین انرژی بازار شرق) امضا شد و همچنین مصوبه شورای اقتصاد را نیز گرفته است.
معاون استاندار خراسان جنوبی با اشاره به اینکه با توجه به اینکه خراسان جنوبی در انتهای خط گازرسانی کشور قرار دارد توضیح داد: با اجرای خط انتقال گاز از دشتک زابل به شهرستان نهبندان علاوه بر تغذیه از شمال استان، از جنوب هم تغذیه شویم و اجرای این خط از نظر پدافندی و در شرایط بحرانی هم برای استان مهم است.
وی گفت: براساس نظر کارشناسان شرکت نفت، تقویت خط یازدهم سراسری انتقال گاز کشور هم می‌تواند در شرایط بحرانی و پدافندی به استان کمک کند که وزیر نفت قول پیگیری تقویت این خط و یا اجرای خط انتقال گاز از سیستان و بلوچستان را داده است.
با وجود اینکه موج اول و دوم سرما در خراسان جنوبی با مدیریت بحران و همراهی مردم پشت سر گذاشته شده اما لازم است برای زمستان سال آینده و سال‌های آتی ضمن اتخاذ تدابیر جدی‌تر برای بهینه‌سازی مصرف انرژی نسبت به تقویت خطوط انتقال گاز به این استان پهناور از الان اقدام شود.
بنا به پیش‌بینی‌های هواشناسی توده هوای سرما تا اواسط هفته جاری در استان خراسان جنوبی ماندگار است و صرفه‌جویی در مصرف گاز همچنان ضرورت دارد.