گروه جامعه ایرنا - دیدگاه‌هایی که از دوران قبل از انقلاب درباره بانوان از سوی محمدرضا پهلوی مطرح شده است از نوع خود جالب و شنیدنی است زیرا بانوان را به نوعی از نظر بهره هوشی، توانمندی و استعدادها در رده پایین تلقی کرده است و نداشتن برابری، نبود دانشمند از میان زنان و اینکه آیا بانوان توان مدیریتی جامعه را دارند یا ندارند، نیز ارزیابی‌هایی داشته است.
این در حالی است که پس از انقلاب امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب بیانات جامع و کاملی درباره وضعیت بانوان و نقش‌آفرینی نیمی از جامعه در تحولات اخیر کشور داشته‌اند.
پهلوی: زنان هوش و توان برابر ندارند
در فیلمی که در شبکه‌های مجازی منتشر شده است محمدرضا پهلوی در کنار فرح دیبا همسرش در پاسخ به سوالات یک مصاحبه‌شونده درباره زنان پاسخ‌های را ارائه می‌دهد که باعث تعجب مصاحبه شونده می‌شود.
پهلوی در پاسخ به اینکه زنان در زندگی یک مرد باید بدانند چطور زیبا، سپاسگزار و زنانه باشند و شما ممکن است در برابر قانون برابر باشید اما توانایی‌های برابر ندارید و شما هرگز یک میکل آنژ یا باخ یا حتی یک آشپز فوق‌العاده تولید نکرده‌اید، شما متقلب و شرور هستید، اعلی حضرت شما همه این چیزها را گفته‌اید، گفت: نه با این کلمات خاص.
وی دوباره در پاسخ به این سوال که این فکر که زنان میکل آنژ و باخ و حتی یک آشپز خوب نساخته‌اند؟ پاسخ داد: بله این را گفته‌ام.
پهلوی در سوال دیگری که شما حس می‌کنید که زنان از این جنبه برابر نیستند و هوش و توان برابر ندارند، گفت: تاکنون که نداشته‌اند شاید در آینده پیدا کنند. همیشه استثنا هم پیدا می‌شود. اما در مجموع دوباره میگم که چه زمان شماها دانشمند درجه یک تولید کرده‌اید؟
وی به این سوال که مادام کوری چه، پاسخ داد: این فقط یک نفر است.
پهلوی درباره اینکه آیا شما فکر می‌کنید که همسر شما یکی از این استثناهای کمیاب است؟ گفت: بستگی دارد از چه جهت؟
وی دوباره در پاسخ به این سوال که آیا فکر می‌کنید که همسر شما به خوبی یک مرد می‌تواند حکومت کند؟ اظهار داشت: ترجیح می‌دهم جواب ندهم.
فرح دیبا هم در پاسخ به این سوال که شما به عنوان همسر اعلی حضرت چه حسی دارید وقتی این حرف‌ها را می‌شنوید؟ گفت: چه می‌توانم بگویم؛ فکر نکنم واقعا چنین عقایدی داشته باشد.
دیدگاه امام خمینی (ره) درباره بانوان
اما امام خمینی (ره) درباره نقش زنان در جامعه فرمودند نقش زنان در جامعه بالاتر از نقش مردان است برای اینکه زنان علاوه بر اینکه خودشان یک قشر فعال در همه ابعاد هستند قشرهای فعال را در دامن خودشان تربیت می‌کنند.
از دیدگاه امام خمینی خانواده اولین و مهمترین جایگاه تربیتی بشر و محل بروز و ظهور عواطف انسانی و رکن عمده جامعه است. اگر زن در جامعه بتواند به علم و معرفت و کمالات معنوی و اخلاقی که خدای متعال و آیین الهی برای همه انسان‌ها به طور یکسان در نظر گرفته است، برسد، تربیت فرزندان بهتر خواهد شد و محیط خانواده گرم‌تر و باصفاتر خواهد شد و جامعه پیشرفت بیشتری خواهد کرد.
از دیدگاه امام خمینی (ره) زن نه فقط با حضور مثبت و سازنده خود در جامعه، بلکه با حضور در روان و ذهن مردان و فرزندان در خانواده و در نهایت با حضور در روحیات جامعه، مسیر اصلی جامعه و تکامل انسانی را تعیین می‌کند. بنابراین، زنان در هر جامعه‌ای تعیین کننده مسیر حرکت آن جامعه هستند.
برای استفاده از زنان در رده‌های گوناگون تصمیم‌گیری کشور راه‌حلی خواهیم یافت
رهبر معظم انقلاب اسلامی اخیرا در دیدار صدها تن از زنان فرهیخته و فعال در عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی و علمی، با تبیین نگاه مترقی و عادلانه اسلام به «زن» در عرصه‌های «جنسیتی و انسانی – حقوقی و تکالیف – مسئولیت پذیری فردی و خانوادگی- و نقش و تکالیف اجتماعی» ضربات غرب متجدد به زن را اساسی و خائنانه خواندند و تاکید کردند: زن در نقش همسر، مظهر عشق و آرامش بخشی و در نقش مادر، مانند حق حیات است البته باید توجه کرد که خانه‌داری به معنای خانه‌نشینی نیست بلکه به معنای اصالت دادن به خانه، در عین فعالیت در عرصه‌های مختلف جامعه است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با ابراز خرسندی فراوان از مفاهیم عالی و برجسته در سخنان شماری از میهمانان، افزودند: پیشنهاد استفاده از زنان فرهیخته، دانشمند، فرزانه و مجرّب در رده‌های گوناگون تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری کشور، موضوع مهمی است که ذهن من را نیز مدت‌ها است مشغول کرده و ان‌شاءالله برای آن راه‌حلی خواهیم یافت.
رهبر انقلاب اسلامی قبل از تبیین نگاه اسلام به زن در عرصه‌های مختلف تأکید کردند: موضع جمهوری اسلامی در قبال مدعیان ریاکار غربی در مقوله زن، مطالبه‌گری و هجوم است زیرا غرب متجدد و فرهنگ منحط غربی در این زمینه واقعاً مقصر است و در حق حیثیت و کرامت زن، جنایت کرده است که امیدواریم دیدگاههای اسلام با تبیین و تکرار مناسب از زبان و قلم نخبگان و فرهنگیان زن، حتی در افکار عمومی غرب اثر بگذارد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با استناد به آیات قرآن مجید، تساوی زن و مرد در نگاه انسانی و جنسیتی را جزو مسلمات اسلام برشمردند و گفتند: در ارزش‌گذاری اسلامی و انسانی، هیچ تفاوتی میان جنس زن و مرد نیست.
تحولات گسترده در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، مدیریتی و سیاسی
قبل از انقلاب بانوان چندان در زمینه‌های سطح سواد، حضور بانوان در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی، مشارکت در عرصه اقتصادی از جایگاه بالای اجتماعی برخوردار نبودند و آمارها نشان می‌دهد که تا سال ۱۳۵۷ درصد پایینی از بانوان در این عرصه‌ها فعالیت اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و مدیریتی داشتند.
اکنون بانوان ایران در عرصه اقتصاد، آموزش، فرهنگ، سیاست، مدیریت، سطح سواد، مشارکت اقتصادی، مدیریتی، حضور در مناصب دولتی و غیردولتی، استغال، پزشکی، هنر، قضاوت، حوزه ورزشی و دیگر عرصه‌های فعالیتی بانوان رشد چشمگیری داشته است و مقایسه آماری دوران قبل و بعد از انقلاب این تفاوت‌ها را به خوبی نشان می‌دهد.
سال ۵۷ بیشترین نرخ حضور دانشجویان زن در دانشگاههای ایران با ۳۸ درصد
حضور دانشجویان زن در دانشگاههای ایران به عنوان یکی از شاخص‌های آماری برای نشان دادن تفاوت جایگاه حضور بانوان در این عرصه آموزشی است که طبق آمارهای موجود در سال ۱۳۵۰ تنها بیش از ۲۵ درصد دانشجویان موسسات آموزشی و دانشگاههای ایران را زنان تشکیل می‌دادند.
این آمارهای حضور زنان در دانشگاه‌ها در سال ۱۳۵۴ به عدد ۲۹ درصد و در سال ۱۳۵۷ به حضور ۳۸ درصد بانوان در عرصه موسسات آموزشی بوده است که این یکی از مهمترین شاخص‌های ارزیابی در زمینه حضور بانوان در بخش آموزش به شمار می‌رود.
اما پس از انقلاب و با ارتقای جایگاه بانوان در عرصه آموزشی حضور زنان به بالاترین رشد رسیده است به گونه‌ای که اکنون در آموزش عالی زنان ۵۶ درصد از دانشجویان دانشگاههای دولتی کشور را تشکیل داده‌اند.
افزایش نسبت زنان عضو هیات علمی در دانشگاههای علوم پزشکی هم به ۳۴ درصد رسیده است و رسیدن این نسبت به عدد بیش از ۳۳.۳ درصد برای زنان عضو هیات علمی در سایر دانشگاههای کشور از دیگر موارد مربوط به درخشش بانوان ایرانی پس از پیروزی انقلاب بوده است.
حضور یک هزار و ۵۰۰ زن در مقام‌های ارشد مدیریتی قبل از انقلاب
یکی دیگر از شاخص‌های فعالیتی در حوزه بانوان به عنوان نیمی از جامعه کنونی ایران در بخش عرصه مدیریتی و حضور در پست‌های مدیریتی است که در دوره قبل از انقلاب و تا سال ۱۳۵۷ براساس داده‌ای آماری تنها یک هزار و ۵۰۰ زن در مقام‌های ارشد مدیریتی در کشور فعالیت مستمر داشتند.
در دوران قبل از انقلاب ۲۲ زن در مجلس شورای ملی، پنج شهردار زن و ۳۳ درصد مشاغل آموزش عالی ایران بر عهده زنان ایران بود که این آمارها در دوران پس از انقلاب رشد فزاینده‌ای از نظر آماری داشته است.
اکنون فعالیت ۴۸۲ زن در کرسی‌های مدیریت شهری در شوراهای اسلامی شهر و هشت زن به عنوان شهردار، حضور ۱۷ بانو در مجلس شورای اسلامی نمونه‌ای از اقدامات مهم برای حضور زنان در عرصه‌های مختلف مدیریتی است.
بانوان ۴۲ درصد کارمندان دولت
براساس آخرین آمارها تعداد کل کارمندان دولت در کشور، ۲ میلیون و ۳۷۹ هزار و ۱۵۱ نفر است که و از این تعداد، ۹۵۹ هزار و ۷۸۳ نفر خانم هستند، یعنی ۴۲.۱۱ درصد و نزدیک یک میلیون جمعیت کارمندهای دولت را بانوان تشکیل می‌دهند.
همچنین طبق مصوبه شورای اداری در سال ۹۶ قرار بر این شد که میزان ۳۰ درصد از کل مدیران کشور را بانوان تشکیل دهند و براساس آخرین آمارها اکنون ۲۵ درصد پست‌های مدیریتی در ایران در اختیار بانوان توانمند است و تلاش‌ها برای تحقق آمار ۳۰ درصدی در عرصه مدیریتی برای بانوان است.
رشد سواد بانوان از سال گذشته تاکنون
در سال ۱۳۲۸ حدود هشت درصد بانوان ایرانی باسواد بودند این آمار در سال ۱۳۴۵ به ۱۸ درصد، در سال ۱۳۵۰ به بیش از ۲۶ درصد رسید البته آمار باسوادی در جامعه روستایی و شهری ایران تفاوت زیادی داشت.
طبق آمارها تنها ۹ درصد زنان روستایی توانایی خواندن و نوشتن دشتند اما در جامعه شهری آمار سواد خواندن و نوشتن در بانوان حدود ۵۰ درصد بود.
در سال ۱۳۵۵ جمعیت ۶ سال و بیشتر ایران بیش از ۲۷.۵ میلیون نفر با رشد متوسط سالانه ۳.۶ درصد به ۳۸.۷ درصد در سال ۱۳۶۵ رسیده است. آمار باسوادان از سال ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵ نزدیک به ۱۱ میلیون افزایش و نرخ باسوادی نیز حدود ۱۴ درصد رشد داشته است. براساس آمار سال ۱۳۷۵ از جمعیت ۵۲ میلیون نفری کشور نیز ۵۴ درصد مردان و ۴۶ درصد بانوان باسواد بودند.
هفتم دی ۱۳۵۸ با دستور امام خمینی (ره) تشکیل نهضت سوادآموری صادر شد در آن سال بیش از ۱۴ میلیون بیسواد در کشور وجود داشت. پس از دستور امام راحل سالانه به طور میانگین حدود ۹۰۰ هزار نفر در کلاس‌های نهضت سوادآموزی شرکت می‌کردند و بالاترین میزان شرکت در سال ۱۳۶۶ به یک میلیون و ۶۶ هزار نفر و کمترین آن در سال ۱۳۶۳ به ۸۴۴ هزار نفر رسید.
البته پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا سال ۱۴۰۰ میزان بیسوادی زنان و دختران با نسبت ۹۹.۳ درصد ریشه‌کن شده و نسبت دانش‌آموزان دختر به پسر ۲۸ درصد رشد داشته است.
مشارکت سیاسی و اقتصادی زنان شاخصه مهم توسعه
با توجه به اینکه مشارکت سیاسی به عنوانی یکی از مهمترین شاخص‌های توسعه از آن یاد می‌شود در دوران قبل از انقلاب این مشارکت رقم ۶.۵ درصد در مناصب کلیدی بوده است.
از آنجا که زنان نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند اما میزان مشارکت اقتصادی آنان پیش از انقلاب با وجود آمار ۳۰ درصدی نیروی کار در میان بانوان، بسیار پایین بود.
اما در دوران پس از انقلاب با حضور جدی بانوان در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی زنان به بیش از ۲ برابر شرایط قبل از انقلاب رسید به گونه‌ای که اکنون مشارکت اقتصادی در میان جامعه زنان به حدود ۱۳ درصد رسیده است.
یکی از مهمترین عوامل اصلی افزایش مشارکت اقتصادی و تمایل بانوان به استفاده از فرصت‌های شغلی در بخش‌های مختلف افزایش سطح سواد بانوان بود.
ایجاد چهار هزار و ۲۰۰ صندوق اعتبارات خرد روستایی بانوان
یکی از تحولات اقتصادی در حوزه بانوان ایجاد چهار هزار و ۲۰۰ صندوق اعتبارات خرد زنان روستایی با تخصیص یک هزار و ۲۰۰ میلیارد ریال اعتبار دولتی و فعالیت ۲ هزار و ۳۹۰ زن به عنوان عضو هیات مدیره شرکت‌های دانش‌بنیان بوده است.
پوشش بیمه تأمین اجتماعی برای زنان سرپرست خانوار، کاهش نرخ بیکاری زنان به ۱۳.۷ درصد، کارفرمایان زن ۱.۲ درصد زنان شاغل، توسعه کسب و کار پایدار، افزایش دسترسی زنان به منابع طبیعی و اجرای طرح ملی توان افزایی اشتغال با محور زنان روستایی و عشایر سایر دستاوردهای زنان پس از انقلاب در حوزه اشتغال و کارآفرینی است.
اکنون حضور ۳۲ درصدی بانوان به عنوان اعضای شرکت‌های فعال در اقتصاد و بازار کشور، تاسیس ۲۵۰ شرکت دانش بنیان توسط زنان، فعالیت ۷۳۵ زن به عنوان مدیرعامل شرکت‌های دانش‌بنیان و ۲۳۹۰ زن به عنوان عضو هیات مدیره در این گروه شرکت‌ها از دیگر پست‌های مدیریتی بانوان است.
نقش بی‌بدیل زنان در عرصه‌های مختلف پس از انقلاب
معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری گفت: نقش زنان در عرصه‌های مختلف جامعه پس از انقلاب اسلامی بی‌بدیل است و آنان با حضور پررنگ در علم‌آموزی، اشتغال، تصمیم‌گیری‌ها در مسیر پیشرفت کشور به مسئولیت خود در مشارکت اجتماعی نقش‌آفرینی دارند.
انسیه خزعلی افزود: رهبر معظم انقلاب بارها در بیانات خود خواستار چاره‌اندیشی برای نفی ظلم علیه زنان چه در خانواده‌ها و چه در جامعه شده بودند و ایشان معتقدند که برای حمایت از زنان باید چاره‌اندیشی کرد و بازگذاشتن عرصه برای فعالیت بانوان در عرصه‌های مختلف بسیار مهم است.
وی اظهار داشت: رهبر معظم انقلاب جایگاه زن در خانواده را بی‌بدیل می‌دانند و معتقدند زنان ضمن اینکه باید فعالیت‌های مختلف علمی، سیاسی و اجتماعی داشته باشند باید توجه به مسئولیت خطیر رسیدگی به امور خانه و خانواده نیز داشته باشند.
رتبه اول ایران در مبارزه با بیسوادی و تساوی جنسیتی
وی با استناد به آمار رسمی از پیشرفت زنان در عرصه‌های مختلف، گفت: رشد و پیشرفت زنان در عرصه‌های مختلف جامعه پس از انقلاب اسلامی بسیار چشمگیر است؛ به طوری که وضعیت سواد قبل از انقلاب ۳۵ درصد بوده که این رقم اکنون به بیش از ۹۵ درصد رسیده است.
جذب اعضای هیات علمی از ۲ درصد به ۳۰ تا ۳۵ درصد رسیده همچنین سازمان‌های مردم نهاد نیز رشد چشمگیری داشتند و اکنون در کشور ۲۷۰۰ سازمان مردم نهاد وجود دارد. همین‌طور نویسندگان زن که به بیش از چهار هزار نفر رسیده‌اند، همانطور که رهبر انقلاب نیز بارها به قلم زیبا و هنرمندانه آنان اشاره کرده است.
خزعلی تصریح کرد: رشد آموزش و وضعیت بهداشت یکی دیگر از عرصه‌هایی است که نشان از تکامل و پیشرفت در حوزه زنان دارد؛ به طوری که امید به زندگی از ۵۴ سال به ۷۸ سال رسیده است.
معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری گفت: مبارزه با بیسوادی و موضوع تساوی جنسیتی نیز که ایران رتبه اول را دارد، اختراعات، ابداعات و کشف ۲ نوع واکسن به دست زنان نشان‌دهنده رشد و پیشرفت زنان در حوزه‌های مختلف است.
وی ادامه داد: کارآفرینی زنان از ۱۲ درصد به ۲۴ درصد در سال ۹۸ رسیده است و رتبه سی‌ام کارآفرینی زنان را دارا هستیم.
بانوان در ایران در سال‌های اخیر شاهد ارتقاء در عرصه‌های مختلف شده‌اند اما برای رسیدن به وضعیت مطلوب باید تلاش‌های زیادی در جهت دست یافتن به این جایگاه واقعی انجام داد.