به گزارش ایرنا، تالاب گمیشان که در گذشته‌های نه‌چندان دور محل زندگی پرندگان مهاجر و بومی و جانوران وحشی بود به‌دلیل از دست‌دادن بخش عمده منبع غذایی ناشی از کم‌شدن آب و بروز خشکسالی، جلوه و زیبایی گذشته را ندارد و به بیابانی خشک و در بخش‌هایی هم به نمکزار تبدیل شده است.
مناطق شمالی و غربی گمیشان یک آبگیر گسترده و وسیع با وسعت حدود ۲۰ هزار هکتار داشت که علاوه بر اینکه محل زندگی صدها هزار پرنده و آبزی بود، درآمد ساحل‌نشینان این شهرستان مرزی را با صید ماهی و شکار پرندگان تامین می‌کرد.
هزاران نفر از ترکمن‌های ساکن گمیشان و سایر مناطق پیرامونی تا چند دهه قبل با قایق پارویی در تالاب ماهیگیری می‌کردند اما با تحولات جوی مانند تشدید خشکسالی، فرآیند پسروی آب و کاهش تراز آب در این آبگیر شدت گرفت و چند سالی است که به پهنه‌ای خشک تبدیل شده است.
عقب‌نشینی آب دریای خزر، کاهش دبی رودخانه‌های منتهی به خلیج و حفر چاه‌های متعدد مجاز و غیرمجاز کشاورزی در حاشیه تالاب بین‌المللی گمیشان، آرام آرام جذابیت این آبگیر را از بین برد و وسعت آن را کم و کمتر کرد.
این تالاب با ۲۰ هزار هکتار مساحت از جمله مناطق مستعد ایجاد ریزگرد است که در سال‌های گذشته شرایط وخیمی را پشت سر گذاشته و به طور تقریبی اکثر وسعت این اکوسیستم آبی خشک شده است.
هرچند تا سال‌های گذشته خشک‌شدن این تالاب و احتمال وقوع ریزگرد از این عرصه به یک دغدغه تبدیل شده بود اما وضعیت روزهای اخیر این اکوسیستم منحصربه‌فرد و شکل‌گیری نمکزارهای گسترده، نگرانی زیادی را برای علاقه‌مندان محیط زیست و دوستداران طبیعت ایجاد کرده است که در صورت کم‌تفاوتی و یا نبود نقشه راه مدون برای احیای این پهنه آبی، مخاطرات متعددی فراروی اهالی پیرامونی این زیستگاه و سایر شهرهای گلستان قرار خواهد گرفت.
شکل‌گیری و وزش بادهای نمکی علاوه بر اینکه زندگی جامعه بشری را به خطر می‌اندازد سایر فعالیت‌های اقتصادی فعال منطقه نظیر مزارع پرورش میگو و یا آبگیرهای پرورش ماهیان خاویاری را هم به مخاطره خواهد انداخت.
تالاب گمیشان در حال خشک‌شدن و تبدیل به نمکزار است
یکی از فعالان محیط زیست گلستان گفت: تالاب گمیشان از سه دهه قبل با پسروی محسوس آب مواجه شد و بخش‌های وسیعی از این آبگیر گسترده در حال خشک‌شدن است.
اراز محمد پقه اظهار کرد: با وجود آنکه مدیران و دستگاه‌های متولی شرایط این زیستگاه را مشاهده کرده و با آن آشنا بودند اما اقدام موثری برای نجات و احیای آن انجام نشد.
وی افزود: تا چند سال قبل مهمترین نگرانی اهالی منطقه شکل‌گیری کانون ریزگرد و گرد و خاک بود زیرا بافت خاک منطقه و همچنین دست‌اندازی بومیان با شخم بستر تالاب، زمینه شکل‌گیری طوفان گرد و خاک را تشدید کرده بود و در چند نوبت، طوفان گرد و خاک شدید منطقه را درنوردید.
این فعال محیط زیست گلستان ادامه داد: وضعیت روزهای اخیر تالاب گمیشان بسیار نگران کننده‌تر از ماه‌ها و سال های گذشته است چون بخش وسیعی از این آبگیر در محدوده ضلع غربی کانال ورودی آبرسان و همچنین بخش‌های شمالی واقع در سایت پرورش میگو که سال‌های قبل مملو از آب بود به نمکزار تبدیل شده است.
به گفته وی اندازه‌گیری وسعت نمکزارهای ایجاد شده در این تالاب به ادوات و ابزار مخصوص نیاز دارد اما اهالی منطقه معتقدند وسعت این نمکزارها از چند صد هکتار عبور کرده و همچنان نیز در حال افزایش است.
تلاش برای پمپاژ آب به تالاب گمیشان
فرماندار گمیشان گفت: حدود ۱۶ برنامه مداخله‌ای برای احیای تالاب گمیشان برنامه‌ریزی شده که یکی از این برنامه‌ها استقرار ایستگاه پمپاژ برای تزریق آب به این آبگیر است .
امید سلقی اظهار کرد: قرار است در محل کانال ورودی به میگوی گمیشان که وظیفه تامین آب استخرهای میگو را بر عهده دارد، یک ایستگاه پمپاژ نصب شود تا احیای اکوسیستم ۲۰ هزار هکتار ی گمیشان با سرعت بیشتری انجام گیرد.
وی بیان کرد: ایستگاه پمپاژ در قالب الکتریکال و بادی در تالاب گمیشان فعال خواهد شد و قرار است سه متر مکعب بر ثانیه آب به تالاب گمیشان تزریق کند.
فرماندار گمیشان ادامه داد: تجهیزات مورد نیاز این ایستگاه پمپاژ از سوی محیط زیست خریداری شده و تاسیسات و سازه آن توسط جهاد کشاورزی تامین خواهد گردید.
سلقی افزود: در دولت‌های گذشته به این تالاب کم توجهی شده بود اما پس از سفر اسفند ماه پارسال رییس جمهور به گلستان اعتبارات خوبی برای احیا این تالاب در نظر گرفته شد که در حال تخصیص است.
وی ادامه داد: بر اساس آخرین برآوردهای سازمان حفاظت محیط زیست لکه‌های نمکزاری به صورت پراکنده در تالاب بین‌المللی گمیشان ایجاد شده که حداکثر وسعت آن حدود ۳۰ هکتار برآورد می‌شود که نسبت به مساحت تالاب گمیشان رقم زیادی نیست.
۱۰ درصد مساحت گلستان کانون فرسایش بادی و گرد و غبار
مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان هم با تاکید بر ضرورت اجرای طرح‌های مرتبط با بیابان‌زدایی گفت: ۱۰ درصد از مساحت این استان کانون فرسایش بادی و گرد و غبار است.
محمدرضا کنعانی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا به مشکلات اخیر تالاب گمیشان اشاره کرد و افزود: از مجموع مساحت ۲۰۰ هزار هکتاری گلستان، ۳ هزار هکتار آن با شدت زیاد به کانون فرسایش بادی و گرد و تبدیل شده که در بخش تالاب، مراتع و کشاورزی شهرستان گمیشان قرار دارد.
کنعانی اظهار کرد: مطالعات منبع و سرچشمه ریزگردهای گلستان نشان می‌دهد سرچشمه اصلی پدیده ریزگرد استان، خارجی و از قسمت شمال شرق استان وارد می‌شود و بخش داخلی آن نیز مربوط به فرسایش بادی است.
وی گفت: برای حل مشکلات ناشی از سرچشمه داخلی ریزگردها، برنامه جامعی تدوین شده که در شورای برنامه‌ریزی استان و همچنین ستاد ملی حفظ و احیای تالاب‌ها مورد تایید و تصویب قرار گرفت که بر آن اساس محیط زیست در بخش تالابی، منابع طبیعی در بخش مراتع و جهاد کشاورزی در بخش کشاورزی حفاظتی باید برنامه‌های خود را اجرا کنند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان گفت: در بخش تالابی، احیا و علاج‌بخشی تالاب گمیشان با ۱۸ اقدام در دستور قرار دارد که اقدام اول از هشت اولویت نخست ساخت ایستگاه پمپاژ پرتاب سه متر مکعب در ثانیه آب از سایت میگوی گمیشان به این تالاب است که تجهیزات آن فراهم شده و تا اواخر بهمن ماه وارد گلستان خواهد شد.
وی خاطرنشان کرد: از محل سفر استانی پارسال رییس جمهور هم ۲۵۰ میلیارد ریال در مدت سه سال برای احیای تالاب‌های گلستان مصوب شد که سال گذشته ۵۰ میلیارد ریال و امسال هم تاکنون ۲۰ میلیارد ریال از این اعتبار اختصاص یافت و با استفاده از آن بخشی از لایروبی تالاب آلاگل و اجرای طرح پمپاژ تالاب گمیشان انجام شد.
تالاب گمیشان با مساحت حدود ۲۰ هزار هکتار در حوزه شهرستان گمیشان و در فاصله ۶۰ کیلومتری شمال غرب گرگان در حاشیه شرقی دریای خزر واقع شده و افزون بر ۱۴ هزار هکتار آن منطقه شکار و صید و تیراندازی ممنوع است.
تخصیص‌ندادن حق‌آبه مناسب، کم‌شدن بارش و تبخیر آب به‌دلیل گرمای زیاد، برداشت آب برای مصارف کشاورزی از سوی جوامع محلی و صید غیرمجاز آبزیان از جمله دلایل به خطر افتادن این محیط است که چنانچه مورد رسیدگی قرار نگیرد به زودی باید شاهد خشک شدن تمام این زیست‌گاه‌های ارزشمند باشیم.
بوم سازگان‌های تالابی از مهمترین محیط‌های طبیعی برای پیشگیری از گرد و غبار، تولید محصولات شیلاتی، حفظ سطح آب مناطق کشاورزی، تولید چوب، ذخیره آب و کاهش بلایای طبیعی و به ویژه سیلاب هستند و در راستای تثبیت خطوط ساحلی، تصفیه آب، ایجاد چشم‌اندازهای زیبای طبیعی و بستر حیات گونه‌های جانوری و گیاهی جایگاه ارزشمندی دارند.
تالاب‌های گلستان در یک قدمی خشکیدن، فاجعه‌ای که باید جلوی آن را گرفت