به گزارش خبرنگار ایرنا، ارتقای بهره وری و استفاده بهینه از منابع آب موجود امروز یکی از اصلی ترین الزامات برای تداوم حیات بشری به شمار می‌رود. تغییر اقلیم و کاهش آورد رودخانه‌ها از سویی و از سوی دیگر افزایش مصرف آب طی دهه‌های اخیر روندی را شکل داده که چشم انداز روشنی را پیش رو قرار نمی‌دهد.
در حوضه شهرستان مشگین شهر ۱۴ سد بزرگ و کوچک با حجم مفید ۱۳۶ میلیون متر مکعب با پایاب ۱۱ هزار و ۶۳۵ هکتار در حال بهره‌برداری است که با توجه به وضعیت بارندگی‌های اخیر اکثر سدهای منطقه از آورد خوبی برخوردار نیستند.
از مجموع ۳۰۵ میلیون متر مکعب ظرفیت منابع آب شهرستان مشگین‌شهر، ۱۹۴ میلیون متر مکعب مربوط به منابع آب‌های سطحی و ۱۱۱ میلیون متر مکعب مربوط به منابع آب‌های زیرزمینی است که هم اکنون ۶۰ درصد آب‌های سطحی در بخش‌های مختلف به بهره برداری می‌رسد.
یکی از مهمترین طرح‌های آبی که درسال‌های اخیر در استان اردبیل در دستور کار قرار گرفته است، شبکه پایاب سد سبلان در شهرستان مشگین شهر است. شهری که باغات و کشاورزی آن حرف‌های زیادی برای گفتن دارد و می‌تواند نقش بسزایی هم در ارتقای امنیت غذایی و هم صادرات محصولات کشاورزی و انواع میوه داشته باشد.
مشخصات فنی سد سبلان مشگین‌شهر
عملیات اجرایی پایاب سد سبلان در ۲ ناحیه عمرانی (شمالی و جنوبی) با هدف زیر پوشش قرار دادن اراضی کشاورزی منطقه رضی و مشگین شهر در سالهای اخیر در دستور کار قرار گرفته است. ناحیه عمرانی جنوبی این شبکه ۲هزار و ۸۰۰ هکتار و ناحیه شمالی ۲ هزار هکتار از اراضی مشگین شهر را به شبکه آبیاری مدرن مجهز می‌کند.
با تکمیل این شبکه، اراضی منطقه رضی و مشگین‌شهر به میزان ۱۵هزار هکتار زیر پوشش آبی می‌رود و این طرح علاوه بر اینکه منجر به جهش تولید و اشتغال در منطقه می‌شود منجر به کشت تنوع محصولات و تغییر الگوی کشت خواهد شد.
سد سبلان که در ۴۰ کیلومتری شمال شرقی شهرستان مشگین‌شهر بر روی رودخانه قره‌سو قرار گرفته است، نقش بسیار مهمی در تامین آب اراضی منطقه ایفا می‌کند.
تنظیم حدود ۱۱۵میلیون متر مکعب رواناب رودخانه قره‌سو در محل طرح، آبیاری ۱۵ هزار هکتار از اراضی دیم و باغات مشگین شهر در طرفین رودخانه، تامین آب شرب شهر مشگین شهر تا ۱۰ میلیون متر مکعب بطور سالیانه تا افق سال ۱۴۰۵، کنترل سیلاب و ایجاد اشتغال و کاهش مهاجرت از اهداف احداث این سد اعلام شده است.
ارتفاع این سد ۸۵ متر و حجم مخزن آن ۱۰۵ میلیون مترمکعب بوده و آبیاری پنج هزار و ۶۰۰ هکتار از اراضی پایاب با آب ذخیره سد پشت این سد پیش بینی شده است.
تاکنون برای احداث این سد که در سال ۱۳۸۵ آبگیری شده، بالغ بر ۶ هزار میلیارد ریال هزینه شده است و قرار است این سد آب مورد نیاز ۸۶ روستا را تامین نموده و قابلیت آبیاری ۱۵ هزار هکتار از اراضی پایاب دارد.
طرح سد سبلان شامل سه بخش اصلی است؛ بخش اول شامل سد سنگریزه‌ای با هسته رسی به ارتفاع ۷۷ متر از بستر افقی رودخانه قره‌سو و ۸۹ متر از پی، طول تاج ۳۰۴ متر و عرض تاج ۱۲ متر است.
بخش دوم شامل سیستم انتقال از سد تا ابتدای اراضی پایاب شامل چهار رشته تونل به طول ۱۷۰۰ متر و یک رشته سیفون به طول ۱۴۰ متر و چهار رشته گالری (حدفاصل بین تونل ها) بطول ۴۰۰ متر و نهایتا بخش سوم شبکه آبیاری و زهکشی اراضی پایاب بطول کلی ۵.۴۴ کیلومتر شامل دو رشته کانال اصلی در شبکه جنوبی (ساحل چپ) بطول ۵.۲۲ کیلومتر و شبکه شمالی (ساحل راست) بطول ۲۲ کیلومتر است.
بهره برداری ۲ هزار و ۸۰۰ هکتار از اراضی مشگین‌شهر تا پایان‌سال
جبرائیل رمضانی معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای اردبیل با بیان اینکه ۲۸۰۰ هکتار از اراضی پایاب سد سبلان تا پایان سال جاری به شبکه آبیاری مدرن مجهز می‌شود، افزود: مجموع اراضی شبکه آبیاری و زهکشی سبلان بالغ بر پنج هزار و ۶۰۰ هکتار است و با تکمیل عملیات احداث سیفون قره‌سو، آب اراضی شمال رودخانه قره‌سو در بخش ارشق نیز از این شبکه تامین می‌شود.
وی اظهار کرد: تکمیل فاز اول طرح شبکه آبیاری سبلان با مشارکت بانک توسعه تعاون، بعنوان سرمایه گذار طرح مذکور از محل تسهیلات ماده ۵۶ در شهرستان مشگین شهر در اولویت قرار گرفته است.
معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای اردبیل با بیان اینکه تکمیل ناحیه شمالی پایاب سد سبلان نیاز به یک هزار و ۸۰۰ میلیارد ریال اعتبار دارد، افزود: تامین اعتبار این طرح از طریق فاینانس داخلی پیگیری می‌شود.
وی یادآورشد: هم اکنون عملیات اجرایی آن در مرحله انتخاب پیمانکار است که با راه‌اندازی آن ۲ هزار هکتار اراضی مشگین‌شهر به شبکه آبیاری نوین مجهز می‌شود.
پیشرفت ۶۹ درصدی پایاب سد سبلان
پایاب سد سبلان دارای ۶۹ درصد پیشرفت فیزیکی است که تکمیل آن منوط به تامین اعتبار لازم است و به گفته مسئولان اعتبار این طرح از محل‌های مختلف فاینانس بانک توسعه تعاون و بانک ملی مورد پیگیری قرار گرفته است.
علی حیدری اناری مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اردبیل دراین باره به ایرنا گفت: در حال حاضر با تأمین اعتبار از محل فاینانس داخلی، عملیات اجرایی این طرح در حال اجرا بوده و برای تداوم عملیات اجرایی طرح، اعتبار مورد نیاز تامین می‌شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان اردبیل اضافه کرد: تکمیل فاز اول طرح شبکه آبیاری سبلان با مشارکت بانک توسعه تعاون، بعنوان سرمایه گذار طرح مذکور با تامین اعتبار لازم در اولویت قرار گرفته است.
ایرج بیگدلو فرماندار مشگین‌شهر هم با بیان اینکه سد سبلان مشگین‌شهر به عنوان اصلی‌ترین منبع آبرسانی این شهرستان است، گفت: کل طرح دارای پیشرفت ۶۹ درصدی است و از مسئولان استانی و مدیر آب منطقه‌ای اردبیل درخواست بازنگری طرح به صورت عدالت‌محور در ۲ منطقه شمالی و جنوبی این پایاب را داریم.
بیگدلو افزود: عملیات احداث این سد از سال ۸۳ آغاز شده و طبق آخرین تعهد مجری طرح، ۶ هزار هکتار در پایاب این سد پیش‌بینی شده است.
فرماندار مشگین‌شهر بیان کرد: دغدغه اهالی ارشق در زمینه رعایت عدالت از سهم منطقه ارشق در پایاب سد سبلان درست بوده و تمام تلاش خود را برای رعایت عدالت در تخصیص آب از سد انجام خواهیم داد.
وی با اشاره به حاصلخیزی خاک منطقه ارشق، ارتقا بهره‌وری محصولات اراضی کشاورزی منطقه ارشق در کنار اراضی بخش مشگین شرقی با استفاده از ظرفیت پایاب سد سبلان را از جمله اهداف این طرح عنوان کرد.
بیگدلو گفت: به منظور تکمیل شبکه سد سبلان هفت هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است تا این طرح به بهره‌برداری کامل برسد.
کاهش حجم آب سد سبلان از ۹۴میلیون متر مکعب به ۲۷ میلیون مترمکعب
موضوع مهمی که هم در فرایند احداث طرح‌ها و پروژه های آب و هم درروند استفاده از آنها باید مد نظر برنامه ریزان قرار بگیرد کاهش آورد رودخانه‌ها بر اثر خشکسالی و تغییر اقلیم است. در همین زمینه ارسلان فرجی مدیر امور منابع آب شهرستان مشگین شهر با تاکید بر لزوم استفاده بهینه آب از سوی کشاورزان گفت: امسال در فصل آبیاری با وجود کمبود منابع آب، نزدیک به ۱۱ میلیون متر مکعب آب از سد سبلان در سه مرحله برای تراس رودخانه رهاسازی شده است.
فرجی اظهار کرد: هم اکنون پیشرفت فیزیکی فاز اول پایاب سبلان به ۹۵ درصد رسیده و پیش بینی شده در سال آبی بطور کامل بهره برداری شود.
مدیر امور منابع آب شهرستان مشگین شهر ادامه داد: کل اعتبارات مصوب برای این طرح در سال جاری ۱۲۰ میلیارد ریال است که ۵۰ میلیارد ریال آن تخصیص یافته و برای بهره برداری کامل هفت هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است.
وی با بیان اینکه برای اجرای کامل طرح یک هزار و ۴۷۰ میلیارد ریال اعتبار هزینه شده است افزود: پیگیر هستیم ۶۰۰ میلیارد ریال برای اجرای ناحیه جنوبی پایاب سد از طریق بانک توسعه تعاون اختصاص داده شود.
فرجی افزود: برای اجرای ناحیه شمالی پایاب سد سبلان هم یک هزار و ۸۰۰ میلیارد ریال با مشارکت بانک ملی اختصاص خواهد یافت.
توسعه و تکمیل شبکه پایاب سد سبلان می‌تواند بخشی از مشکلات کشاورزان و باغداران مشگین شهر را برطرف کند با این حال باید پذیرفت که توسعه شبکه پایاب به تنهایی گره گشای مشکلات نخواهد بود و دست اندرکاران بخش آب، کشاورزی و کاربران باید به طور دائم در جستجوی راهکارهای نوین استفاده بهینه از منابع محدود آبی باشند.
گزارش: یعقوب شاددل