به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، شرایطی که پس از انقلاب اسلامی برای حضور زنان در عرصه‌های مختلف فراهم شد، گامی مهم بود تا در همه برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم گیری‌ها به استعدادها و ظرفیت‌های بانوان برای توسعه کشور توجه شود.
یکی از ابعاد مهم سرمایه اجتماعی در کشور زنان تحصیلکرده و دانشگاهی هستند. رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها بر حضور زنان در عرصه‌های مختلف فرهنگی، علمی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تاکید کرده اند، بدون تردید همت بالای زن ایرانی بود که در تمام عرصه‌ها با وجود موانع، مشکلات و مسوولیت‌های چندگانه در خانواده توانست فاصله ها را کم و از تمام موانع عبور کند و پیش برود.
امروز شاهد شتاب رشد فعالیت های زنان در عرصه‌های علمی و آموزشی هستیم، واقعیت این است که بانوان ایرانی با تلاش، همت، استقامت و صبوری توانستند به خوبی در این عرصه ها حضور یابند و به جایگاه مناسبی برسند، هرچند تا جایگاه مورد نظر رهبر معظم انقلاب همچنان فاصله ای وجود دارد.
به گفته آیت الله سید ابراهیم رئیسی رییس جمهور «هیچ رویداد مهم تاریخی را نمی‌بینیم که زنان نقش مهمی در آن ایفا نکرده باشند، زن نباید در جوامع در حاشیه باشد یا در انزوا قرار گیرد. نگاه متحجرانه به زن و نگاه ابزاری قدرت‌ها و سیاستمداران غربی به زن هر دو محکوم به شکست و مردود هستند. تعریف صحیح از زن این است که زن و مرد هر دو یک انسان هستند و حتی زنانی هستند که روی مردان نیز تأثیرگذار هستند. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران جایگاه ویژه ای برای زنان قائل است و از ابتدای انقلاب اسلامی تلاش شد تا از جایگاه بانوان در سطح جهان دفاع شود.»
رشد حضور زنان در عرصه‌های مختلف موجب ارتقای جایگاه آنان شد
محمدعلی زلفی گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری هم در این زمینه می گوید: «تعداد دانشجویان کشور از ۱۷۰ هزار نفر در ابتدای انقلاب به بیش از سه میلیون و ۳۰۰ هزار دانشجو در دهه چهارم انقلاب رسیده است، حتی در سال‌هایی حدود چهار میلیون و ۲۰۰ هزار نفر دانشجو بودند. در این میان ۶۰ درصد دانشجویان کشور را زنان تشکیل می دهند و به همین دلیل معتقدیم که بانوان می‌توانند نقش ویژه ای در کشور داشته باشند. تردیدی نداریم که زن و مرد بر اساس خلقت تفاوت دارند اما بر اساس انسانیت هیچ تفاوتی بین زن و مرد وجود ندارد و هیچ تفاوتی در رسیدن به قله‌های انسانی بین زن و مرد نیست، هر کدام در مسیر معرفت، اخلاق، معنویت و انسانیت تلاش کنند، می‌توانند نقش بسزایی برای جامعه داشته باشند.
با پیروزی انقلاب اسلامی حضور بانوان در عرصه‌های مختلف اجتماعی افزایش یافت و در حال حاضر به گونه‌ای است که همه نقش زنان در پیشرفت‌های کشور به خصوص پیشرفت‌های علمی و آموزشی را به رسمیت می‌شناسند و حضور آنها در عرصه‌های علمی و آموزشی به جایی رسیده است که در حال حاضر اگر به حضور اثربخش بانوان به ویژه دانشگاهی و محقق در پیشرفت‌های علمی کشور توجه نکنیم و آن را در نظر نگیریم، شاهد رشد و پیشرفت علمی متوازنی نخواهیم بود.»
طبق اطلاعات منتشر شده در سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیت زنان ایرانی که تحصیلات عالی (دانشگاهی) دارند، ۶ میلیون و ۴۶۹ هزار و ۳۶۴ نفر بود. داده‌های جدول‌های پیوست نتایج تفصیلی سرشماری نشان می‌دهد از این تعداد چهار میلیون و ۶۳۲ هزار و ۸۶۴ نفر زن دانش‌آموخته و یک میلیون و ۸۱۱ هزار و ۲۸۰ نفر زن در حال تحصیل در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی داخل کشور هستند. اگر این عدد را به نسبت جمعیت کل زنان بالای ۱۸ سال یعنی (۲۸ میلیون و ۴۹۶ هزار و ۷۲۲ نفر) مقایسه کنیم، یعنی ۲۳ درصد زن ایرانی تحصیلکرده دانشگاه ها هستند، این در حالی است که در سال‌های قبل از انقلاب شاید در جامعه کمتر از سه تا چهار درصد زن تحصیلکرده دانشگاهی داشتیم. این روزها آمار زنان تحصیلکرده دانشگاهی را تا ۲۷ درصد اعلام می کنند.
بر اساس آمارهای موجود در سال ۱۳۵۰ تنها بیش از ۲۵ درصد دانشجویان موسسات آموزشی و دانشگاه‌های ایران را زنان تشکیل می‌دادند. آمار حضور زنان در دانشگاه‌ها در سال ۱۳۵۴ به عدد ۲۹ درصد و در سال ۱۳۵۷ به حضور ۳۸ درصدی بانوان در عرصه موسسات آموزشی رسید اما پس از انقلاب در آموزش عالی زنان ۵۶ درصد از دانشجویان دانشگاه‌های دولتی کشور را تشکیل دادند.
میزان شرکت دختران ایرانی در کنکور سراسری همچنان قابل توجه است و به بیانی دختران پیشرو و پیشگام در کنکور هستند، به طوری که برخی مواقع حضور دختران در آزمون سراسری به ۶۰ درصد رسیده است.
در سال های بعد از انقلاب اسلامی بیشتر دانشجویان دختر در رشته های هنر و پزشکی علاقمند به تحصیل بودند اما در سال های اخیر در همه رشته ها از جمله فنی و مهندسی و حتی مهندسی کشاورزی تحصیل می کنند و حضور دختران در رشته‌های علوم پایه و فنی‌ومهندسی بسیار چشمگیر بوده است.
به گفته مسوولان در حال حاضر فضای بسیار رقابتی در جامعه برای زنان فراهم است و این ثمره ریل‌گذاری صحیح و مناسب نظام جمهوری ایران است؛ ولی همت، تلاش و امید زن ایرانی نسبت به آینده نیز وجود دارد که برای خود و خانواده‌اش داشته است و باعث حضور چشمگیر آنها در عرصه های علمی و آموزشی شده است.
علی‌باقر طاهری‌نیا رییس موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی در تشریح دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه آموزش عالی معتقد است: اگر دستاوردهای انقلاب در حوزه آموزش عالی را با نگاه به جنسیت و تفکیک زنان و مردان ارزیابی کنیم، بسیار قابل توجه است. جمعیت هیات علمی دانشگاه‌های ایران نسبت به اول انقلاب، ۱۳ برابر رشد کرده است.
براساس این آمار، جمعیت دانشجویی زنان از سال ۱۳۹۷ هر سال یک درصد افزایش یافته و از ۴۶.۵ درصد به ۴۹ درصد در سال تحصیلی ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۰ رسیده است. جالب آن است که در سال تحصیلی گذشته جمعیت دانشجویی دختران کمی بیش از ۵۰ درصد بود، یعنی دانشجویان دختر ۵۰.۸ درصد و در واقع یک میلیون و ۶۴۱ هزار و ۴۲۶ نفر از دانشجویان کشور را زنان تشکیل دادند و دانشجویان پسر ۴۹.۲ درصد را به خود اختصاص دادند که این نسبت، امسال جابه‌جا شده است و جمعیت دانشجویی دختر و پسر امسال پا به پا پیش می‌روند در حالی که اوایل انقلاب شرایط بسیار تفاوت داشت.
از سوی دیگر وقتی به جمعیت اعضای هیات علمی زن و مرد نگاه می کنیم، جالب است، رشد اعضای هیات علمی زن، نسبت به اول انقلاب ۳۰ برابر و اعضای هیات علمی مرد ۱۱ برابر است یعنی افزایش سه برابری اعضای هیات علمی زنان را شاهد هستیم و در مجموع در حال حاضر، نزدیک به ۲۸ درصد اعضای هیات علمی دانشگاه‌های کشور را زنان تشکیل می‌دهند.
حال این سوال مطرح است که آیا جذب اعضای هیات علمی زن نسبت به مردان کمتر انجام می شود؟ که رییس موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی این موضوع را رد کرده و تاکید می کند در ضوابط جذب اعضای هیات علمی، امتیازات خاصی نیست که برای جذب اعضای هیات علمی زن محدودیت ایجاد کرده باشد، اخیرا نیز برخی مصوبات جذب به نفع خانم‌ها و برای حمایت از آنها تدوین شده است و هیچ مانعی هم برای جذب زنان نیست اما آنچه که اتفاق افتاده، این است که درحال حاضر اعضای هیات علمی زن نسبت به کل در مجموعه وزارت علوم نزدیک به ۲۸ درصد بوده که عدد بسیارخوبی است.
نگاهی به آمارها بیانگر روند افزایشی جذب اعضای هیات علمی زنان است، در سال ۸۸ فقط ۲ هزار و ۲۰۰ نفر عضو هیأت علمی زن در دانشگاه‌ها جذب شدند که این آمار در سال ۹۲ به پنج هزار و ۷۰۰ نفر افزایش یافت. به گفته وزیر علوم، میزان جذب هیأت علمی زنان در بهمن ماه ۹۷ به ۱۲ هزار نفر رسید و روند جذب در دوره ۶ سال گذشته به گونه‌ای بود که آمار جذب زنان را به عنوان هیأت علمی نزدیک به دو برابر کرد که این روند افزایشی جذب همچنان ادامه دارد.
افزایش نسبت زنان عضو هیات علمی در دانشگاه‌های علوم پزشکی به ۳۴ درصد و نیز رسیدن این نسبت به عدد بیش از ۳.۳۳ درصد برای زنان عضو هیات علمی در سایر دانشگاه‌های کشور از دیگر نقاط درخشش بانوان ایرانی است.
در حال حاضر ۹ هزار و ۳۴۰ نفر از بانوان، عضو هیأت علمی دانشگاه های علوم پزشکی هستند که ۷۵۱ نفر از آنان استاد تمام هستند. دانش آموختگان زن دانشگاه های علوم پزشکی نیز که قبل از انقلاب ۶ درصد دانش آموختگان را تشکیل می دادند امروز به ۵۰ درصد رسیده است.
در مجموع می‌توان گفت، در بخش اعضای هیات علمی به عنوان یکی از دستاوردهای بارز انقلاب اسلامی، شاهد رشد چشمگیر حضور بانوان در کسوت هیات علمی در مجموعه دانشگاه‌های کشور هستیم.
زنان ایرانی پژوهشگر
آمارهای جهانی نشان می دهد ۲۸ درصد از پژوهشگران دنیا را زنان تشکیل می دهند و باعث افتخار است که امروز زن ایرانی در این عرصه می درخشد و در میان دانشمندان پُراستناد جمهوری اسلامی ایران، زنان پژوهشگر سهم خود را در مرجعیت علمی ایران ایفا می کنند.
در فهرست ۲ هزار و ۷۹۵ پژوهشگر پر استناد برتر ایرانی شاهد حضور ۳۴۵ بانوی دانشمند ایرانی هستیم. تعداد و سهم زنان دانشمند از سه فهرست دانشمندان پر استناد برتر در جدول زیر نشان داده شده است.
نقش زنان تحصیلکرده در مدیریت استارتاپ‌ها و شتاب‌دهنده‌ها
در سال‌های اخیر شاهد نقش بیش از پیش زنان تحصیلکرده در مدیریت استارتاپ‌ها، شتاب‌دهنده‌ها، گروه‌های تسهیلگر و نیز مالکیت آنان بر ۲۱ هزار شرکت در بخش های کشاورزی، صنایع، معماری، دارویی و نظایر آن و همچنین عضویت فعال آنان در اتاق بازرگانی و کارآفرینی هستیم.
زنان در حال حاضر بیش از ۳۲ درصد از اعضای شرکت‌های فعال در اقتصاد و بازار کشور را تشکیل می‌دهند؛ تاسیس ۲۵۰ شرکت دانش بنیان به همت بانوان، فعالیت ۷۳۵ زن به عنوان مدیر عامل شرکت‌های دانش بنیان و ۲ هزار و ۳۹۰ زن به عنوان عضو هیات مدیره در این گروه شرکت‌ها هستند، مستند مناسبی در این خصوص است. علاوه بر آن حضور چهار هزار زن کارآفرین در کشور که ۲۰ درصد از مراکز کارآفرینی را مدیریت می‌کنند، حایز توجه است.
در کلام آخر، زنان ایرانی در ۴۴ سال گذشته توانستند با وجود موانع و تنگناها در عرصه های علمی و آموزشی سهم خود را به کشور به خوبی ایفا کنند و حتی در مجامع بین‌المللی خوش بدرخشند و واقعیات پیشرفت و درخشش همه‌جانبه زنان و دختران این مرز و بوم با وجود تحریم های غیرقانونی علیه ایران و برخی محدودیت ها رقم خورده است.