به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان از سال ۱۳۶۹ با سیزده عضو کار خود را آغاز کرد و در حال حاضر ۹۱ عضو دارد. تعداد قابل توجهی از آثار ناشران عضو این انجمن، برترین جوایز جشنواره‌های گوناگون ادبی و تصویری را از آن خود کرده و همچنین تعدادی از اعضای انجمن نیز از سوی نهادهای فرهنگی، به طور مکرر، به عنوان ناشر برگزیده معرفی شده‌اند.
میزگرد انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان با هدف معرفی اسامی هیأت مدیره جدید برگزار شد و اعضای هیات مدیره در این میزگرد درباره اقداماتی که این انجمن در طول سال‌ها فعالیت انجام داده‌اند و همچنین برنامه‌هایی که برای آینده طراحی کرده‌اند، توضیح دادند.
این میزگرد با حضور فتح‌الله فروغی رئیس هیأت مدیره (مدیر مسئول انتشارات شورا)، حمیدرضا سیدناصری نایب رئیس و سرپرست کمیسیون‌ها و کارگروه‌ها (مدیر مسئول انتشارات ذکر)، محمدتقی حق‌بین عضو هیأت مدیره و خزانه‌دار (مدیر مسئول انتشارات آواز جنوب) و زهرا یعقوبی عضو هیات مدیره (مدیر انتشارات کتاب پرنده) در انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان برگزار شد.
هیأت مدیره جدید در پی دسترسی به چه اهدافی است؟
فروغی: هیأت مدیره جدید در پی تحقق اهدافی است که در اساسنامه آمده است و محدود به این دوره هم نیست. تمام هیأت مدیره‌ها در دوره‌های مختلف در پی دستیابی به اهدافی بوده‌اند که در اساسنامه درج شده است. در اساسنامه از ۱۸ فعالیت به عنوان هدف نام برده شده است که به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنم. به نظر من مهمترین هدف، کوشش برای رشد کمی و کیفی کتاب کودک است. یعنی انجمن باید به دنبال این باشد که کتاب کودک و نوجوان از نظر کیفی (محتوایی) و کمی (تعداد عناوین) رشد داشته باشد. طبیعی ست که این رشد از طریق ابزارهای مختلف قابل تحقق است که مهمترین آن‌ها فعالیت‌هایی است که توسط کمیسیون‌ها و کارگروه‌ها انجام می‌شود.
موضوعی در هیأت مدیره این دوره وجود دارد، اعضای این دوره شاخص فعالیت خود را دوره گذار به جوان‌گرایی تلقی می‌کنند
اهدافی مانند تقویت و تسهیل انجام فعالیت‌های فرهنگی از قبیل آموزش، برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های کتاب و کلیه فعالیت‌هایی که می‌تواند این امر را دنبال کند. این اهداف می‌تواند منجر به این شود که تلاش کنیم تا بستری فراهم شود که کتاب به دست خواننده برسد. در این راستا تلاش برای توزیع مطلوب کتاب هم یکی از فعالیت‌هایی است که در برنامه‌های انجمن به آن پرداخته شده است.
موضوعی در هیأت مدیره این دوره وجود دارد، اعضای این دوره شاخص فعالیت خود را دوره گذار تلقی می‌کنند. در هیأت مدیره جدید نظر بر این است که جوان‌گرایی شود و از اعضایی که دیرتر به جمع اعضای انجمن اضافه شدند، بهره بیشتری برده شود. این جوان‌گرایی که از طریق حضور نیروهای جوان‌تر در کارگروه‌ها و کمیسیون‌ها شکل می‌گیرد، باعث نوآوری‌ها خواهد شد.
یکی از مهمترین اهداف بحث توسعه ویترین کتاب است
با گذشت چندین سال از تصویب اهداف انجمن آیا امکان به‌روزرسانی آن‌ها با توجه به نیازهای کودکان و نوجوانان وجود داد؟
حق‌بین: ما میثاقی به عنوان اساسنامه انجمن داریم که در آن تمام اهداف از گذشته تعریف شده و مورد تصویب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفته‌است؛ آن چهارچوب‌ها را پیگیری می‌کنیم. اتفاق‌ها و تغییراتی پیش می‌آید که شاید در اساسنامه پیش‌بینی نشده باشد. این‌ها در هر دوره از هیأت مدیره مطرح می‌شوند. معمولاً هیأت مدیره‌ها وقتی برای انتخابات آماده می‌شوند، دستورکاری با توجه به سند بالادستی (که اساسنامه است) تهیه می‌کنند و همچنین به مواردی که در آن زمان مطرح است، توجه می‌کنند.
در پی تاسیس آکادمی آموزش ناشران کتاب کودک و نوجوان هستیم، ظرفیت آن در انجمن وجود دارد
یکی از مهمترین اهداف ما بحث توسعه ویترین کتاب، گستردگی انتشار کتاب، بالا بردن تیراژ، تنوع و تکنولوژی‌های روز کتاب است. می‌توان گفت که انجمن در طول سال‌ها به بخش مهمی از این اهداف دسترسی پیدا کرده است اما مواردی هم وجود دارد که بحث زیرساخت‌های ملی را لازم دارد که طی برنامه‌هایی که با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طراحی شد، تلاش می‌شود برای آن زیرساخت‌ها زمینه‌هایی آماده شود.
در مواردی مشکلاتی در تدوین قوانین و آئین‌نامه‌ها وجود دارد. تلاش می‌کنیم پیشنهادات را با توجه به معضلاتی که در سال‌های مختلف اتفاق می‌افتد هماهنگ کنیم.
تاسیس آکادمی آموزش ناشران کتاب کودک و نوجوان
فروغی: روند برنامه‌های آموزشی مأموریتی بود که در دوره سه ساله هیأت مدیره قبل فرض شده بود. در هیأت مدیره فعلی امیدواریم بتوانیم برنامه‌ای را که در کمیسیون آموزش تدوین شده‌است، پیش ببریم تا در انجمن، آکادمی آموزش ناشران کتاب کودک و نوجوان را داشته باشیم؛ ما در پی دستیابی به چنین جایگاهی هستیم؛ ظرفیت آن در انجمن وجود دارد. برداشتن گام‌های عملی برای تأسیس یک آکادمی آموزشی در دستور کار قرار دارد و امید به دستیابی آن هست.
همچنین در این دوره انجمن برنامه دارد تا نمایشگاه‌های تخصصی را اجرایی کند. از طرفی امسال فعالیت جشنواره کتاب برتر که سابقه چندین ساله دارد، بعد از یک وقفه احیا خواهدشد، برای اجرای این منویات مشارکت‌پذیری و ایجاد بستری برای مسئولیت‌پذیری اعضا در دستور کار این هیات مدیره است. یعنی هیأت مدیره دوره گذار از پیری و میان سالی را به جوان‌گرایی شروع کرده و این رویکرد را با کمک اعضا در این دوره به نتیجه خواهد رساند. امیدواریم کوشش‌هایی برای استقلال مالی انجمن هم در این دوره داشته باشیم.
مشارکت‌پذیری اعضا مبنای برنامه‌های انجمن است
هیأت مدیره فعلی چه برنامه‌هایی برای دسترسی به این اهداف دارد؟
یعقوبی: مشارکت‌پذیری اعضا مبنای برنامه‌هایی است که هیأت مدیره فعلی در دستور کارش قرار داده‌است. برنامه‌ای طراحی کردیم که فعالیت انجمن منوط به همین پنج عضو هیأت مدیره نباشد و قطعاً از اعضای جوان‌تر و جدیدتر باید در آن مشارکت داشته باشند تا با همکاری و همفکری به این مسأله دسترسی پیدا کنیم. برای رسیدن به این هدف کمیسیون‌ها و کارگروه‌هایی را تعریف کردیم. کارگروه آموزش، کارگروه ترویج کتاب‌خوانی و چند کارگروه دیگر هستند که اعضا با توجه به توان، تجربه و علاقه‌ای که دارند در این کارگروه‌ها عضو می‌شوند.
همچنین جلساتی در انجمن برگزار می‌کنیم، برگزاری این جلسات سنتی قدیمی بود که به دلیل همه‌گیری کرونا و مسائل دیگر در آن وقفه افتاد و دوباره احیا می‌شود. این جلسات قرار است سه‌شنبه اول هر ماه برگزار شود. افراد دور هم جمع می‌شوند، تجربیات انتقال داده می‌شود و ناشرانی که پیشکسوت هستند به ناشران جدید مسائل و مشکلات را توضیح می‌دهند. در نهایت راهکاری پیدا می‌شود و می‌توانند با هم، پروژه را پیش ببرند.
چند سال است که انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان کتاب‌های کودک و نوجوان را به کتابخانه‌های عمومی اهدا می‌کند تا آن‌ها با توجه به شبکه‌ای که دارند کتاب‌ها را به کتابخانه‌ها ارسال کنند
فعالیت این انجمن محدود به ناشران تهران نیست
آیا فعالیت انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان محدود به تهران است؟ چند درصد ناشران با این انجمن همکاری می‌کنند؟
یعقوبی: گستره فعالیت انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان در ایران است، چند ناشر شهرستانی داریم، ممکن است فعالیت آن‌ها با توجه به فاصله‌ای که از تهران دارند، محدودتر باشد اما فعالیت این انجمن محدود به ناشران تهران نیست.
حق‌بین: تقریبا حدود ۳۲۸ ناشر هستند که در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران شرکت می‌کنند، تعدادی از آن‌ها ۱۰ عنوان کتاب دارند و همچنین ناشری که سه هزار عنوان کتاب دارد، در این انجمن عضو است. در این روزها ۹۱ ناشر عضو داریم اما اگر از کتاب‌هایشان درصد بگیریم، در بخش خصوصی بیش از ۶۵ درصد عنوان‌های کتاب را شامل می‌شود.
اقدامات هیات مدیره ادوار پیشین
تأثیرگذارترین اهداف ادوار پیشین چه بود؟ آیا به آن‌ها دسترسی پیدا کردید؟ چه مسائلی مانع دسترسی به آن‌ها شد؟
یعقوبی: یکی از مهمترین سرفصل‌های هیأت مدیره قبلی آموزش بود و این وعده را به اعضا داده بود. برای این کار هم تا حد زیادی موفق بود و می‌توانم بگویم نزدیک ۹۰ درصد به اهدافش رسید. دراین زمان کمیسیون آموزش تشکیل شد و اعضایی در آن شرکت کردند که تقریباً اعضای جوان و تازه وارد به انجمن بودند.
این کارگروه همایش‌های آموزشی برگزار کرد. یکسری از همایش‌ها برای خانواده‌ها و برخی از همایش‌ها برای ناشران بود. هر سه‌شنبه اول و سوم ماه این همایش‌ها برگزار می‌شد و در آن‌ها به مسائل مادر و کودک، مسائل درسی، روانشناسی و خانواده پرداخته می‌شد. در همایش‌های مختص ناشران به مسائل تخصصی ناشران پرداخته می‌شد، مسائلی که ناشران ملزم بودند آن‌ها را بدانند.
همچنین انجمن کارگروه ویرایش را برگزار کرد. دوره اول با همکاری انجمن ویراستاران برگزار شد که استقبال خوبی از آن شد و بازخورد خوبی داشت و به همین دلیل دوره‌های دیگری هم کارگروه ویرایش برگزار شد. انجمن از اساتید متخصص دعوت و دوره‌های نظری و عملی را برگزار کرد.
خانواده‌ها دنبال این هستند که با کودکان دیالوگ برقرار کنند، زیرا در این صورت مشکلاتی که کودکان با آن مواجه هستند، قابل حل می‌شود
در اجرای این بخش از اهداف، موانع زیادی وجود داشت و مهمترین مسائل کرونا بود که همه برنامه‌ریزی‌ها را تحت تأثیر قرار داد. بعد مشکلات اینترنت و دسترسی‌ها مطرح بود. برای مثال قرار بود این کارگروه مختص به تهران نباشد و همه ناشران بتوانند از شهرهای مختلف به شکل مجازی از آن استفاده کنند. اما به دلیل مشکلات اینترنت مخاطب‌های مجازی را از دست دادیم و این کارگاه فقط برای ناشرانی که در تهران فعالیت می‌کردند برگزار شد. در برنامه داریم تا فایل‌های کارگروه‌ها برای متقاضیان در دیگر شهرها فرستاه شود.
اهدای کتاب به کتابخانه‌های عمومی
انجمن شما چه اقداماتی می‌تواند برای شکل‌دهی عادت کتاب‌خوانی کودکان انجام بدهد؟
سیدناصری: جامعه هدف انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان، خردسالان، کودکان و نوجوانان هستند. یکی از مهمترین اهداف ما نیازسنجی در این سه حوزه است، همه ناشران درصدد این کار هستند. انجمن در برآیند این اهداف، کتاب برتر را در جشنواره کتاب برتر معرفی می‌کند، این فعالیت در این دوره انجام خواهد شد. سازوکار این جشنواره بر اساس بررسی گروه داوران است و کتاب‌های هدف به مخاطبان معرفی می‌شود.
همچنین برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی کودک و نوجوان از برنامه‌های انجمن است، در ماه‌های پایانی سال یک نمایشگاه تخصصی در میبد یزد برگزار خواهیم کرد. در اسفند نمایشگاه تخصصی کودک و نوجوان در کرمان برگزار خواهدشد.
چند سال است که انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان کتاب‌های کودک و نوجوان را به کتابخانه‌های عمومی اهدا می‌کند تا آن‌ها با توجه به شبکه‌ای که دارند کتاب‌ها را به کتابخانه‌ها ارسال کنند.
ناشر با توجه به نیاز بازار فعالیت می‌کند
نیازسنجی در حوزه کتاب به چه شکلی انجام می‌شود؟
سیدناصری: ناشران فضای بازار را تشخیص می‌دهند و نیازهایی که در حوزه ادبیات، علمی و معلومات عمومی برای کودکان وجود دارد، مورد بررسی قرار می‌دهند. ناشر با توجه به نیاز بازار فعالیت می‌کند زیرا برای ناشر مقدور نیست کتابی را چاپ کند که فروش نداشته باشد؛ یعنی کتاب انباری چاپ کند؛ زیرا همه عناصر چاپ را باید به شکل نقدی بخرد، سرمایه زیادی را صرف کند و بعد کتاب انباری شود. در نتیجه ناشر مجبور است نیازسنجی و کتاب‌های پرمخاطب را منتشر کند تا این چرخه بچرخد.
ناشر کار فرهنگی انجام می‌دهد، اما بنگاهی اقتصادی است و اگر نتواند شرایطی را مهیا کند که فعالیت اقتصادی ادامه داشته باشد، کارش زمین می‌خورد. به همین دلیل ضروری است که ناشران نیازسنجی داشته باشند تا جامعه مخاطب هم مشخص است.
سن رمان‌خوانی پایین آمده است
آیا درباره نیازهای نسل‌های جدید اطلاعاتی دارید؟
سیدناصری: یکی از تغییرات خوب این است که سن رمان‌خوانی پایین آمده است. یعنی کودکان به خواندن رمان در ژانرهای مختلف علاقه پیدا کرده‌اند. از ژانر وحشت تا فانتزی، تخیلی و... کودکانی در کلاس سوم یا چهارم هستند که رمان می‌خوانند.
کودکان به خواندن رمان در ژانرهای مختلف علاقه پیدا کرده‌اندبرخی از خانواده‌ها نگران‌اند که ژانر وحشت کودکان را دچار استرس اضطراب و ترس کند، روی این مسائل حساس‌اند در نمایشگاه‌های کتاب این مسایل را مشاهده می‌کنیم. خانواده‌ها که با کودکان برای تهیه کتاب به نمایشگاه می‌آیند، ژانرهای وحشت، تخیلی و ... می‌خواهند این در حالی است که خانواده‌ها خواهان خرید کتاب‌های پاستوریزه‌تر، کتاب علمی و اخلاقی هستند همیشه چالشی میان کودکان و مادرها و پدرها وجود دارد. گاهی کودکان با والدین معامله می‌کنند و کتابی علمی را می‌خرند، به شرطی که در کنار آن کتابی در ژانرهایی که کودکان به آن علاقه مندهستند هم تهیه شود، این تغییر ایجاد شده است. کودکان به سمت خواندن داستان‌های بلند گرایش پیدا کرده اند.
در سن پایین‌تر گرایش خیلی خانواده‌ها به کتاب‌های روانشناسی است، کتاب‌هایی در ارتباط با احساس کودک و مشکلاتی که کودکان دارند مانند ترس، خجالتی بودن، نحوه ارتباط با دیگر کودکان و پیدا کردن دوست‌های جدید. همچنین کتاب‌های ترجمه شده خوب متنوعی در بازار وجود دارد است. خانواده‌ها دنبال این هستند که با کودکان دیالوگ برقرار کنند، زیرا در این صورت مشکلاتی که کودکان با آن مواجه هستند، قابل حل می‌شود.
در حوزه نشر اطلاعات طبقه‌بندی شده نداریم
فروغی: ما در حوزه نشر دارای اطلاعات طبقه‌بندی شده نیستیم که بتوانیم تشخیص بدهیم در چه حوزه‌هایی باید چه روندی طی شود. یافته‌های ما ناشران کمک می‌کند که بازارسنجی خود را محقق کنیم. دوره‌های که در انجمن برگزار شد دو حوزه را در بر می‌گرفت یکی بحث ارتقای خواندن بود که برای خانواده‌ها و به شکل مجازی برگزار شد و همچنین دوره‌هایی برای ارتقای دانش و مهارت ناشران برگزار شد.
*این میزگرد در دو بخش منتشر خواهدشد.