بانوان سهم خود را در مرجعیت علمی ایفا کردند/درخشش ۳۴۵ زن ایرانی در فهرست محققان پراستناد برتر

به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، فهرست‌های مختلف در مورد پژوهشگران برتر و اثرگذار هر ساله و توسط پایگاه‌های مختلف استنادی منتشر می‌شود که پژوهشگران شاخص جهانی را بر اساس معیارهای مختلف از جمله تعداد و استنادات به مقالات آنها دسته‌بندی می‌کند، تعداد بیشتر پژوهشگران از هر کشوری نشان‌دهنده مرجعیت علمی این کشورها در عرصه بین‌المللی است.

محمدعلی زلفی‌گل از زمان انتصاب به عنوان وزیر علوم، مرجعیت علمی ایران را در سطح جهانی به عنوان یکی از پنج اولویت خود اعلام کرد و تلاش‌هایی نیز در این زمینه صورت گرفت. تعداد پژوهشگران یک درصد برتر ایران از ۶۸۵ نفر در سال ۱۴۰۰ به ۸۴۰ نفر در سال ۱۴۰۱ و تعداد پژوهشگران دو درصد برتر ایران از ۱۸۷۰ نفر در سال گذشته به ۱۹۴۱ نفر در سال جاری رسیده است.

سهم بانوان دانشمند ایرانی در فهرست پژوهشگران پراستناد برتر دنیا

بانوان ایرانی نیز نقش خود را در مرجعیت علمی ایران ایفا کرده‌اند و در فهرست ۲ هزار و ۷۹۵ پژوهشگر پراستناد برتر ایرانی که شامل پژوهشگران یک‌دهم درصد برتر، یک درصد برتر و دو درصد برتر است، ۳۴۵ بانوی دانشمند ایرانی حضور دارند. تعداد و سهم بانوان دانشمند از سه فهرست دانشمندان پراستناد برتر در جدول زیر نشان داده شده است.

بر همین اساس الهام اسدپور از دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در رشته علوم کشاورزی در فهرست دانشمندان یک‌دهم درصد برتر دنیا قرار دارد. همچنین ۹۴ نفر در فهرست پژوهشگران یک درصد برتر و ۲۵۰ نفر در فهرست دو درصد برتر قرار دارند.

فهرست کامل و اسامی این پژوهشگران را در پوشه پی‌دی‌اف اینجا ببینید.

روش‌شناختی شناسایی پژوهشگران برتر

اولین و قدیمی‌ترین موسسه استنادی (Citation) دنیا که پیشتر به موسسه اطلاعات علمی (ISI) معروف بود، در سال ۱۹۶۰ توسط دکتر یوجین گارفیلد بنیانگذار و پیشگام اصلی علم اطلاعات بنا شد. شرکت تامسون در سال ۱۹۹۲ موسسه اطلاعات علمی را تصاحب کرد. تامسون در سال ۲۰۰۸ با رویترز ادغام شد و تامسون رویترز (Thomson Reuters) را تشکیل داد. کسب و کار اطلاعات علمی تامسون رویترز شامل محصولات و خدمات آی. اس. آی. سابق در سال ۲۰۱۶ مالکیت خصوصی خود را گسترش و به کلاریویت تغییر نام داد و در حال حاضر با نام موسسه کلاریویت آنالیتیکس (CLARIVATE ANALYTICS) شناخته می شود.

پایگاه وب آو ساینس (WOS) از مهم‌ترین زیرمجموعه‌های این پایگاه با ۳ نمایه استنادی علوم (SCI)، نمایه استنادی علوم اجتماعی (SSCI) و نمایه استنادی علوم انسانی و هنر (AHCI) برای اولین بار به صورت برخط در سال ۱۹۹۷ راه اندازی شد.

از دیگر خدمات این موسسه می‌توان پایگاه شاخص‌های اساسی علم Essential Science Indicators (ESI) را نام برد که در سال ۲۰۰۱ معرفی شد. یک ابزار تحلیلی مبتنی بر وب که داده‌هایی را در مورد برونداد پژوهشی و تأثیر پژوهشگران، موسسات، کشورها و نشریات و همچنین مقالات پر استناد و جبهه‌های تحقیقاتی فراهم می‌کند.

همچنین در سال ۲۰۰۹ اینسایت (InCites)، سکویی برای تجزیه و تحلیل عمیق عملکرد تحقیقاتی مستخرج از داده‌ های پایگاه وب آو ساینس راه اندازی شد.

اسکوپوس به عنوان دومین موسسه استنادی دنیا، در سال ۲۰۰۴ توسط گروهی کوچک در شرکت الزویر آمستردام هلند تأسیس و اولین نسخه بتا (آزمایشی) آن منتشر شد و محققان بر اساس بازخوردها، به بهبود عملکرد آن کمک کردند. در زمانی که اسکوپوس راه‌اندازی شد به دلیل وجود یک رقیب اصلی یعنی موسسه اطلاعات علمی (ISI) احتمال چندانی برای موفقیت آن وجود نداشت. با این حال، اسکوپوس از ۲۷ میلیون اقلام نمایه‌شده در سال ۲۰۰۴ تا سال ۲۰۱۷ به رقم ۶۷ میلیون اقلام نمایه‌شده رسید.

فعالیت‌های پایگاه استنادی علوم جهان اسلام

با توجه به لزوم ارتقای نقش جمهوری اسلامی ایران در تولید و گسترش علم و فناوری در سطح بین‌الملل به خصوص در جهان اسلام و نظر به بیانات حکیمانه مقام معظم رهبری در این مقوله، تأسیس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) در مصوبه نهمین مجمع عمومی وزرای آموزش و پرورش کشورهای اسلامی در سال ۱۳۸۶ (۲۰۰۷ میلادی) در رباط پایتخت مراکش و چهارمین نشست وزرای آموزش عالی کشورهای اسلامی در سال ۱۳۸۷ (۲۰۰۸ میلادی) در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان تایید شد.

شورای گسترش آموزش عالی در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز در سال ۱۳۷۸ ایجاد این پایگاه به‌ صورت یک مؤسسه پژوهشی مستقل، اساسنامه و تشکیلات سازمانی آن را تصویب کرده بود. اکنون کلیه کشورهای اسلامی در پنج منطقه مختلف از جمله جنوب شرقی آسیا، کشورهای عربی، کشورهای اسلامی غیرعربی قاره آفریقا، کشورهای آسیای مرکزی و منطقه قفقاز و سایر کشورهای اسلامی در منطقه خاورمیانه، اروپا و آمریکای جنوبی امکان بهره‌برداری از خدمات پایگاه موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری را دارند.

در راستای قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و برای پاسخگویی به بخشی از نیازهای علمی، پژوهشی و فناوری کشور در زمینه هدایت، ارزیابی و رصد علمی کشور منطقه، کشورهای اسلامی و جهان، براساس مصوبه شورای گسترش و برنامه ریزی آموزش عالی در سال ۱۳۹۸، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام با مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری تجمیع و به موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC) تغییر نام داد.

یکی از وظایف اصلی موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC) فراهم آوردن امکان شناسایی و بررسی ضریب نفوذ تولیدات علمی پژوهشگران نخبه است. پژوهشگران پراستناد یا به اصطلاح یک درصد برتر بیش از آنکه به دلیل کمیت تولید علم و انتشار مقالات خود شناخته شوند به کیفیت تولیدات علمی شان شناخته می‌شوند. مهمترین شاخص برای اندازه گیری کیفیت، شاخص استنادهای دریافتی نویسنده است. در صورتی که استنادهای دریافتی این افراد عادی باشد، می‌تواند به عنوان مجموعه ای از نویسندگان که در ارتقای کیفیت علمی و انتشارات علمی کشور موثر هستند در نظر گرفته شده و هر سال آنها را تشویق کرد.

اکثر کسانی که در فهرست های منتشر شده تحت عنوان نویسندگان پراستناد برتر قرار می‌گیرند، جزو بهترین پژوهشگران هستند. اما لزوما همه پژوهشگران پیشرو در این فهرست ها قرار نمی‌گیرند. این امر، خود تاییدی بر جامع نبودن این گونه ارزش گذاری ها است و فقط یکی از معیارهای ارزیابی تاثیرگذاری پژوهش، تعداد استناد است.

در چند سال اخیر، موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری، در راستای ماموریت محوله وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و ماهیت سازمانی خود اقدام به شناسایی و معرفی پژوهشگران ایرانی پراستناد دنیا و به صورت سالانه به مناسبت هفته پژوهش به دانشگاه ها و موسسات مربوطه اطلاع رسانی کرده است. در مورد روش شناسایی و اعلام فهرست نخبگان علمی و پژوهشگران پراستناد دنیا سه فهرست از کلاریویت آنالیتیکس و فهرست دیگری با نام دو درصد (پایگاه داده محققان دانشگاه استنفورد) وجود دارد.

فهرست سالانه طلایه‌داران استنادی (Citation Laureates) و پژوهشگران یک‌درصد برتر

این گروه کوچک از پژوهشگران پراستناد، نخبگان پژوهشی هستند که تاثیرگذاری آنها با برندگان گذشته و آینده جایزه نوبل قابل مقایسه است. فهرست طلایه‌داران استنادی از سال ۲۰۰۲ تاکنون با استفاده از داده‌های استنادی پایگاه وب آو ساینس منتشر می‌شود. در این تحلیل، نویسندگان مقالاتی که تعداد فوق العاده زیادی استناد (به‌ویژه استنادات بیشتر از ۱۰۰۰) دریافت کرده‌اند (که بیشتر جزو یک صدم درصد (۰.۰۱%) برتر به لحاظ تعداد استنادات هستند) قرار می‌گیرند. حوزه‌های موضوعی مورد بررسی در این تحلیل عبارتند از؛ پزشکی (یا فیزیولوژی)، فیزیک، شیمی و اقتصاد.

در این ارزیابی، تحلیل های کیفی در کنار تحلیل های استنادی کمّی استفاده و تحلیلگران منطبق با این معیارها، به شکل رسمی به عنوان طلایه داران استنادی معرفی می‌شوند. هرچند این طلایه داران استنادی لزوما موفق به دریافت جایزه نوبل نمی‌شوند؛ از نظر کلاریویت آنالیتیکس، دستاوردهای پژوهشی آنها شایسته تقدیر است. دانشمندی از ایران در این فهرست قرار ندارد.

شرکت کلاریویت آنالیتیکس هر ساله به معرفی پژوهشگران پراستناد یک دهم درصد برتر دنیا (HCR) (Highly Cited Researchers ) نیز می‌پردازد. این فهرست، پژوهشگران حوزه علوم و علوم اجتماعی را شناسایی می‌کند که دارای تأثیر گسترده و معناداری هستند. این تاثیر در انتشار مقالات پراستناد آنها در یک دهه گذشته منعکس شده است. این پژوهشگران به نسبت جمعیت کل پژوهشگران حوزه علوم و علوم اجتماعی دنیا، یک در هزار (۰.۰۰۱) هستند.

تعداد استنادهای مقالات پراستناد (Highly Cited Papers) یکی از معیارهای اصلی انتخاب پژوهشگران پر استناد یک دهم درصد برتر دنیاست. پژوهشگران مطابق با فهرست پایگاه شاخص‌های اساسی علم در ۲۱ حوزه موضوعی انتخاب شده‌اند. همچنین از سال ۲۰۱۸ به بعد، پژوهشگرانی که در چند حوزه به صورت همزمان (Cross-Field) فعالیت می‌کردند، تحت یک رده جداگانه طبقه بندی شده‌اند.

علاوه بر این، تمام فعالیت‌های علمی بین المللی ۱۰ سال اخیر پژوهشگر از جمله تعداد مقالات، تعداد استنادها، تعداد مقالات پراستناد، تعداد استناد به مقالات پراستناد بررسی شده، همچنین مسائلی نظیر رعایت اصول اخلاقی در پژوهش، رعایت میزان خوداستنادی در حد قابل قبول و مقالات بازپس‌گیری شده در این ارزیابی موثر اند.

بر این اساس، هفت هزار و ۲۲۵ نفر به عنوان پژوهشگر پراستناد یک دهم درصد برتر دنیا در سال ۲۰۲۲ انتخاب شده‌اند که برخی در بیش از یک حوزه موضوعی فعالیت داشته اند اما به صورت انفرادی تعداد پژوهشگران برگزیده شش هزار و ۹۳۸ نفر است. از بین هفت هزار و ۲۲۵ نفر، تعداد سه هزار و ۲۴۴ نفر در چند رشته به صورت همزمان (چندرشته‌ای) و سه هزار و ۹۸۱ نفر در یکی از رشته‌های موضوعی به عنوان پژوهشگر پراستناد انتخاب شده اند. تعداد پژوهشگران انتخاب شده از یک رشته به رشته دیگر متفاوت است که علت آن، تفاوت در تعداد کل پژوهشگران در رشته‌هاست؛ به عنوان مثال از رشته ریاضی ۵۲ نفر و از رشته پزشکی بالینی ۴۶۶ نفر در سال ۲۰۲۲ انتخاب شده اند که این تفاوت ناشی از تفاوت در اندازه رشته ها یا تعداد پژوهشگران هر رشته است.

از آنجا که تعداد پژوهشگران پراستناد یک دهم درصد برتر دنیا در سال های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۰ به ترتیب حدود شش هزار و ۶۰۶ و شش هزار و ۴۰۰ بوده است. بنابراین در فهرست سال ۲۰۲۲ حدود ۶۰۰ پژوهشگر بیشتر انتخاب شده اند که مبتنی بر افزایش تعداد کل پژوهشگران برتر دنیا بوده است.

از جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۲۲ تعداد ۱۴ پژوهشگر برتر در لیست پژوهشگران پر استناد برتر دنیا قرار گرفته ‌اند. فهرست کامل پژوهشگران (به ترتیب حروف الفبای نام خانوادگی) با ذکر وابستگی سازمانی و حوزه موضوعی آنها در جدول 2 ذکر شده است. حضور پژوهشگران برتر کشور به ترتیب در حوزه‌های موضوعی چند رشته ای (۱۰ نفر)، علوم کشاورزی (۲ نفر)، ریاضیات (۲ نفر) و شیمی (۱ نفر) است.

بر اساس این جدول، نام دکتر حسن کریمی‌مله ۲ بار (حوزه موضوعی علوم کشاورزی و شیمی) ذکر شده است. ضمنا در فهرست اعلام شده برخی پژوهشگران با بیش از یک وابستگی سازمانی متعلق به یک یا دو کشور ظاهر شده اند. به عنوان مثال دو نفر در این فهرست (نصرت اله وزیری، دانشگاه تهران و حسن کریمی مله، دانشگاه صنعتی قوچان) وجود دارند که ایران به عنوان وابستگی دوم آنها ذکر شده است.

پژوهشگران برتر جهان اسلام، جایگاه ایران و عربستان

در فهرست پژوهشگران پراستناد یک دهم درصد برتر دنیا سال ۲۰۲۲، نام ۱۳ کشور اسلامی (تنها با در نظر گرفتن وابستگی اول) مشاهده می‌شود که سهم آنها حدود ۲ درصد از کل پژوهشگران برتر دنیا است. عربستان با ۱۰۸ نفر، ایران و مالزی با ۱۲ نفر، ترکیه با ۶ نفر و قطر با ۵ نفر بیشترین تعداد پژوهشگران پراستناد دنیا را در میان کشورهای اسلامی دارند. آمار کل تعداد پژوهشگران برتر جهان اسلام در جدول 1 ارائه شده و این افراد به ترتیب حروف الفبا از کشورهای اردن، امارات متحده عربی، ایران، بنگلادش، ترکیه، تونس، عربستان سعودی، قطر، کویت، لبنان، مالزی، مراکش و مصر هستند.

نام ۱۱۲ پژوهشگر با وابستگی کشور عربستان، مشاهده می‌شود که چهار نفر آنها تکراری و در دو حوزه موضوعی ذکر شده است. بنابراین ۱۰۸ پژوهشگر انفرادی در این فهرست با وابستگی کشور عربستان هستند.

وابستگی سازمانی اول ۱۰۸ پژوهشگر پراستناد دنیا ۲۰۲۲ مربوط به عربستان است که از این بین، وابستگی سازمانی دوم ۸۱ نفر آنها مربوط به سایر کشورها؛ از جمله چین، اسپانیا، ایتالیا، انگلستان، آلمان، هند، پاکستان، ترکیه، مصر و آمریکاست. بنابراین تمام این افراد ملیت عربستانی ندارند. نمایه تمام پژوهشگران عربستانی موجود در این فهرست، در پایگاه‌های اطلاع‌رسانی مختلف از جمله پایگاه وب آو ساینس و سایت دانشگاه مربوطه هم دقیق‌تر بررسی و تحلیل شد.

طبق نمودار ۲ در مجموع ۹۱ پژوهشگر (حدود ۸۴ درصد) با وابستگی عربستان در این فهرست، غیربومی و به کشورهای دیگر نیز وابسته هستند که بیش از نیمی (حدود ۵۹ درصد) از آنها فقط وابسته به چند کشور چین، اسپانیا، ایتالیا، آمریکا، آلمان، هند، ترکیه، انگلستان، پاکستان و مصر است.

بنابراین تنها ۱۷ پژوهشگر (نزدیک به ۱۶ درصد) در حال حاضر فقط با وابستگی سازمانی کشور عربستان هستند گرچه تعدادی از این پژوهشگران هنوز ملیتی غیربومی دارند؛ در سال های اخیر تولیدات علمی خود را تنها با وابستگی سازمانی کشور عربستان منتشر کرده اند، حالیکه (۱۰۰ درصد) تمام پژوهشگران جمهوری اسلامی ایران، دارای ملیت ایرانی هستند.

اگرچه عربستان با هدف بهبود جایگاه علمی خود در دنیا، سرمایه‌گذاری مناسبی برای جذب دانشمندان پر استناد کرده است، این دانشمندان به صورت نیابتی تولیدات علمی خود را با وابستگی سازمانی کشور عربستان منتشر کرده اند. سهم واقعی دانشمندان با وابستگی سازمانی کشور عربستان در آخرین فهرست پژوهشگران پراستناد یک دهم درصد برتر دنیا در سال ۲۰۲۲، ۱۷ نفر است.

دانشگاه هاروارد با ۲۳۳ پژوهشگر، آکادمی علوم چین با ۲۲۸ پژوهشگر و دانشگاه استنفورد با ۱۲۶ پژوهشگر سه سازمانی هستند که بیشترین تعداد پژوهشگران برتر یک دهم درصد دنیا را در اختیار دارند.

کشورهای آمریکا، چین، انگلستان، آلمان، استرالیا، کانادا، هلند، فرانسه، سوئیس و سنگاپور بیشترین تعداد پژوهشگران پر استناد دنیا را به ترتیب با تعداد ۲۷۶۴، ۱۱۶۹، ۵۷۹، ۳۶۹، ۳۳۷، ۲۲۶، ۲۱۰، ۱۳۴، ۱۱۲، و ۱۰۶ پژوهشگر برتر در اختیار دارند که حدود ۸۳ درصد پژوهشگران برتر دنیا را شامل می‌شود.

پژوهشگران پراستناد، کیفی‌ترین مقالات علمی دنیا و با بیشترین استنادات دریافتی را به خود اختصاص داده ‌اند. در حوزه موضوعی تخصصی خود به عنوان پژوهشگر موثر در سطح بین المللی شناخته و معرفی شده‌اند. اما امروزه موثر بودن فقط در تعداد استنادها خلاصه نمی‌شود، بلکه رفع مشکلات جامعه و اثرگذاری اقتصادی، اجتماعی، فنآورانه و نوآورانه از سایر ابعادی است که باید پژوهشگران به آن توجه کنند.

فهرست دوماهنامه پژوهشگران پراستناد یک درصد برتر دنیا مستخرج از پایگاه

پایگاه اطلاع‌رسانی شاخص‌های اساسی علم، براساس داده‌های پایگاه وب آو ساینس گزارش‌هایی به صورت دوماهنامه نیز منتشر می‌کند که شامل پژوهشگران، موسسات، کشورها و نشریاتی است که توانسته‌اند بر اساس فعالیت پژوهشی در ۱۰ سال اخیر به بالاترین سطح اعتبار بین المللی (یک درصد برتر برای انتخاب پژوهشگران و موسسات، ۵۰ درصد برتر برای کشورها و نشریات) دست یابند. همچنین مقالات پراستناد (Highly Cited Papers) و جبهه‌های تحقیقاتی را معرفی می‌کند. بنابراین معیار انتخاب در این فهرست، تعداد استنادهای صورت‌گرفته به تولیدات علمی است.

فهرست پژوهشگران پراستناد یک درصد دنیا در این پایگاه، گزارشی دوماهنامه از پژوهشگران پراستناد در ۲۲ حوزه موضوعی علوم و علوم اجتماعی در بازه زمانی ۱۰ ساله است. به این ترتیب که پژوهشگران در هر حوزه موضوعی بر حسب تعداد استنادهایی که دریافت کرده‌اند، مرتب سازی و سپس پژوهشگران یک درصد برتر بر اساس حدود آستانه استنادی در هر حوزه موضوعی این پایگاه، انتخاب می‌شوند.

این فهرست هیچ اطلاعاتی به جز نام خانوادگی و شکل اختصاری نام کوچک پژوهشگر ارائه نمی‌کند. به عنوان مثال، حمیدرضا احمدی به صورت Ahmadi HR ثبت می شود. یک نام می تواند به چند نفر اطلاق شود، همچنین نام یک فرد می تواند با املاهای مختلفی نگارش شده باشد. بررسی دستی و انسانی این مدارک اغلب منجر به شناسایی افرادی می شود که با نام یکسان بازنمایی می شوند اما به صورت تفکیکی و برحسب حد آستانه استنادی واجد شرایط قرارگرفتن در فهرست پژوهشگران پر استناد برتر دنیا نیستند. این مسائل در پایگاه شاخص‌های اساسی علم به دلیل هزینه بالای پردازش اطلاعات نادیده گرفته شده است.

موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری ناگزیر است روی هر نام شناسایی شده در پایگاه اطلاع‌رسانی شاخص‌های اساسی علم پردازش‌های مختلفی را جهت ابهام‌زدایی و یک‌دست‌سازی این فهرست انجام دهد. از این رو، شناسایی پژوهشگران ایرانی پراستناد برتر دنیا فرایندی پیچیده و زمانبر است. در مجموع عواملی که شناسایی دقیق همه مدارک منتسب به هر پژوهشگر را با چالش مواجه می‌کنند شامل اسامی پرتکرار و رایج (که یک نام می تواند به چندین نفر اطلاق شود)، افراد هم‌نام در یک دانشگاه، تنوع املایی در نوشتن اسامی پژوهشگران، تنوع وابستگی های سازمانی پژوهشگران در بازه زمانی ۱۰ ساله، تنوع نگارشی در نوشتن وابستگی‌های سازمانی، به روز نبودن اطلاعات وابستگی سازمانی پژوهشگران یا نداشتن دسترسی به اطلاعات دقیق پژوهشگران، تجمیع اطلاعات دو یا چند پژوهشگر هم نام در یک حوزه موضوعی، تنوع حوزه های موضوعی، اشتباه تایپی در نام یا نام خانوادگی پژوهشگر، خطا در اطلاعات وب آو ساینس، قرار گرفتن مقالات پژوهشگر مورد بررسی در پروفایل پژوهشگر دیگر در وب آو ساینس، به هم ریختگی فایل استخراج شده از وب آو ساینس، نیاز به ساختن فرمول جهت دسترسی به شاخص های دقیق وب آو ساینس در موارد خاص و استفاده نکردن برخی پژوهشگران از کد شناسایی پژوهشگر است.

با توجه به مباحث فوق و ضعف های موجود، موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری هر ساله با استفاده از روش شناسی پیشرفته و خودکار، پردازش‌های مختلفی را جهت ابهام زدایی فهرست مستخرج از پایگاه شاخص‌های اساسی علم و شناسایی دقیق همه مدارک منتسب به هر پژوهشگر انجام داده و فهرست دسته‌بندی ‌شده پژوهشگران ایرانی پراستناد یک درصد برتر دنیا را به دانشگاه های مربوطه اعلام می‌کند.

بنابراین تعداد پژوهشگران ایرانی پراستناد یک درصد دنیا که توسط موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری شناسایی شده‌، رشد قابل توجهی داشته است. زیرا استانداردسازی روش شناسی پیشرفته و خودکارسازی فرایند باعث شد پیشرفت چشمگیری در تمام مراحل فرایند شناسایی پژوهشگران پر استناد (اعم از سرعت انجام کار و دقت زیاد) به ویژه در سال های اخیر صورت پذیرد.

فهرست پژوهشگران پُراستناد دو درصد برتر دنیا مستخرج از پایگاه اسکوپوس

تعدادی از پژوهشگران دانشگاه استنفورد در سال‌های اخیر با استفاده از داده‌های پایگاه اسکوپوس اقدام به ایجاد پایگاه داده و محاسبه شاخصی به نام شاخص استنادی مرکب (به اختصار C) می‌کنند. این فهرست در ایران با نام «فهرست دانشگاه استنفورد» شناخته شده است. هدف این پایگاه داده، ارائه مجموعه ‌ای از سنجه‌های استنادی استاندارد شده برای ارزیابی تاثیراستنادی پژوهشگران در رشته‌ها و حوزه‌های علمی مختلف است. شاخص استنادی مرکب، مجموعه ‌ای از چند شاخص استنادی مجزاست که پژوهشگران دانشگاه استنفورد در مقاله سال ۲۰۱۶ خود معرفی و (در یک فرمول ریاضی با استفاده از لگاریتم و با وزن یکسان) محاسبه کرده‌اند.

شاخص‌ها مبتنی بر تعداد استنادات دریافتی مقالات پژوهشگران و جایگاه‌های نویسندگی آنها (الگوی هم-‌نویسندگی) و شاخص اچ یا شاخص هرش، (برگرفته از نام جرج هریش J. Hirsch (فیزیکدان آرژانتیتی) مبنی بر شاخص توانایی‌های تولیدات علمی پژوهشگران و میزان اثرگذاری آنها).

تعداد کل استنادات (NC)

شاخص اچ. (هرش) (H-index)

شاخص اچ. ام. (مایکل شرایبر) (hm-index)

تعداد کل استنادات به مقالات تک‌نویسندگی (NCS)

تعداد کل استنادات به مقالات تک‌نویسندگی+ نویسنده اول (NCSF)

تعداد کل استنادات به مقالات تک‌نویسندگی+ نویسنده اول+ نویسنده آخر (NCSFL)

به روزرسانی این پایگاه داده در آبان ۱۴۰۱ منتشر شده و دامنه پوشش داده‌ها از سال ۱۹۶۰ تا ۲۰۲۱ است. این فهرست دربرگیرنده نویسندگان پراستناد براساس شاخص استنادی مرکب و جزو دو درصد پراستناد در ۲۲ حوزه موضوعی اصلی و ۱۷۴ حوزه فرعی است. اما در مقایسه با ویرایش قبلی که مهر ۱۴۰۱ منتشر شده نویسندگان را با دقت بیشتری در حوزه‌های فرعی موضوعی قرار داده و مقادیری مانند تعداد کل استنادات تغییر نیافته است. این ویرایش نسبت به ویرایش قبلی مناسب‌تر و به عنوان جایگزین آن در نظر گرفته شده است؛ زیرا در این نسخه از یک رویکرد ترکیبی استفاده شده است. به این ترتیب که ابتدا مقالات به حوزه‌های موضوعی تقسیم شدند، سپس برای تعیین حوزه‌های فرعی از حوزه موضوعی نشریه مربوطه استفاده شد. برای مجلات چندرشته‌ای، از رویکرد یادگیری ماشینی استفاده شد به این شکل که برای هر پژوهشگر یک حوزه فرعی اختصاص داده می‌شود که در آن بیشترین تعداد مقاله را منتشر کرده است. از آنجا که برخی پژوهشگران اکنون در نسخه ۵ به یک حوزه فرعی متفاوت نسبت به نسخه ۴ اختصاص داده شده اند، احتمال دارد که پژوهشگران پر استناد برتر در نسخه ۵ گنجانده شوند، اما در نسخه ۴ حضور نداشته باشند یا برعکس.

در آخرین نسخه این پایگاه داده با محاسبه استنادات فقط در سال ۲۰۲۱، تعداد هزار و ۹۴۱ پژوهشگر با وابستگی اصلی سازمانی جمهوری اسلامی ایران از بین تعداد کل ۲۰۰ هزار و ۱۹۶ پژوهشگر بین المللی حضور دارند. با محاسبه استنادات در طول دوره خدمت علمی در بازه ۱۹۹۶ تا ۲۰۲۱ نیز تعداد ۷۴۲ پژوهشگر با وابستگی اصلی سازمانی جمهوری اسلامی ایران از بین تعداد کل ۱۹۴ هزار و ۹۸۳ پژوهشگر بین‌المللی حضور دارند.