به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، روح الله رایزینی روز یکشنبه در نشست خبری با ارائه گزارش عملکرد یک ساله و برنامه های جدید این مرکز برای ارتقای کیفیت آموزش عالی کشور اظهار داشت: انقلاب اسلامی در حوزه‌های مختلف مدعی و داعیه دار تحول و دگرگونی متناسب با اقتضائات بومی و اسلامی ایران است که یکی از حوزه های مهم که همیشه مورد تاکید رهبران و در واقع راهبران انقلاب اسلامی بوده حوزه علم، معرفت، پژوهش، تحقیق و دانش بوده است.
وی یادآور شد: انقلاب اسلامی علاوه بر اینکه مبتنی بر یک شور سازنده بود بر پایه مبانی معرفتی و دانشی قوی که برگرفته از مبانی دینی ما بود پایه گذاری شد و به همین جهت از بدو انقلاب توجه به موضوع آموزش موضوع دانش و توسعه تحقیقات و فناوری مورد توجه قرار گرفت.
رئیس مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ادامه داد: شاید تعداد دانشجویان کشور در بدو انقلاب اسلامی حدود ۱۶۰ هزار نفر در همه زیرنظام ها بود اما امروز بالغ بر سه میلیون و ۳۰۰ هزار دانشجو در مقاطع مختلف تحصیلی داریم.
رازینی همچنین گفت: تعداد اعضای هیات علمی در همه مجموعه های آموزش عالی قبل از انقلاب به ۱۰ هزار نفر نمی‌رسید اما امروز اعضای هیات علمی تمام وقت که مدرسین، مدعوین و اساتید نیمه وقت را شامل نمی شود ۸۰ هزار نفر هستند.
وی خاطرنشان کرد: در قبل از انقلاب اسلامی تعداد پذیرفته شدگان در موسسات آموزش عالی حدود پنج تا ۶ هزار نفر بود اما امروز فقط در حوزه تحصیلات تکمیلی نزدیک به ۱۵۰ هزار نفر در سال پذیرش داریم یعنی مجموع دانشجویان تحصیلات تکمیلی ما قبل از انقلاب حدود ۱۸ هزار نفر بود و در حالی که امروز در هر سال حدود ۱۵۰ هزار نفر در تحصیلات تکمیلی پذیرش داریم.
رئیس مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت وزارت علوم با بیان اینکه به صورت نسبی این شاخص ها، شاخص های خوبی است، گفت: شاید گفته شود این عدد با رشد جمعیت اتفاق افتاده است اما باید گفت ما قبل از انقلاب به ازای هر هزار نفر حدود چهار و نیم نفر دانشجو داشتیم اما امروز به ازای هر هزار نفر جمعیت که شاخص نسبی است، این عدد حدود ۳۸ نفر است.
رازینی ادامه داد: مجموعه موسسات و واحدهای دانشگاهی به همراه شعب آنها قبل از انقلاب حدود ۲۵۰ واحد دانشگاهی و موسسه اعم از دولتی و غیر دولتی بود اما امروز با شعب دانشگاهها و با در نظر گرفتن شعبه دانشگاه های شعبه دار، مجموعه واحدهای حوزه علوم تحقیقات و فناوری که شامل دانشگاه ها و موسسات غیر انتفاعی و پژوهشگاه‌ها و پارک ها است نزدیک به ۲۸۰۰ واحد است.
وی با یادآوری اینکه آمار رشد کمی آموزش عالی کشور را نشان می دهد، اظهار داشت: در حوزه رشد کیفی هم اتفاقات مبارکی رقم خورده است. امروز کشور در برخی از رتبه‌بندی‌های بین‌المللی رتبه ۱۵ در دنیا را کسب کرده است که رشد قابل ملاحظه‌ای در این زمینه محسوب می شود؛ در بسیاری از رشته‌ها به طور خاص رتبه های تک رقمی را داریم و سال ها است که این رتبه ها در حوزه شیمی و نانو حفظ شده است.
رئیس مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت وزارت علوم تصریح کرد: در طول این سال ها بخش کمی آموزش عالی کشور رشد قابل ملاحظه‌ای داشته است و امروز هر فردی که بخواهد در مقطع تحصیلات تکمیلی ادامه تحصیل داشته باشد و وارد دانشگاه شود، این امکان به طرق مختلف و در سطوح مختلف و در زیر نظام های مختلف فراهم است و دسترسی برای یک قشر خاص نیست همه اقشار جامعه امکان ادامه تحصیل را دارند.
مجموعه موسسات غیرانتفاعی کمتر از ۳۰۰ موسسه است
رازینی در پاسخ به سوالی درمورد عملکرد این مرکز در حوزه موسسات غیرانتفاعی آموزش عالی با بیان این که حوزه غیر دولتی عملکردهای خوبی دارد، گفت: حوزه غیر دولتی حوزه ای است که کاملاً رصد می شود و ضمن اینکه توجه به عملکرد های ضعیف داریم برای الگوسازی و تشویق الگوهای موفق هم گام برداریم و یکی از برنامه هایی است که باید حتماً به صورت جدی تر در مرکز نظارت مورد توجه قرار گیرد تا آن تصویری که از مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت است صرفاً به رویکرد تنبیهی منتهی نشود و جنبه‌های ایجابی، تشویقی، فعال و سازنده را در تحقق کیفیت موسسات را هم پیگیری کنیم.
وی خاطرنشان کرد: مجموعه موسسات غیرانتفاعی به ۳۰۰ مورد هم نمی رسد و این ۷۰ مورد که گفته شد در سال های گذشته بوده که در ۴ سال اخیر روند شتاب لغو مجوزها بیشتر بوده و توجه و تمرکز بر عملکرد آنها بیشتر بوده است.
رئیس مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت وزارت علوم ادامه داد : از زمانی که دانشگاه‌های غیرانتفاعی تاسیس شدند در دوره ای روند توسعه آنها بوده و هنوز به عملکرد روشن نرسیدند و از زمانی شورای عالی متمرکزبرای نظارت و ارزیابی آنها شده که این ۷۰ مورد مجموع لغو مجوزهای ۱۵ ساله گذشته است اما در چهار سال اخیر این تمرکز بیشتر بوده ضمن اینکه به صورت خاص در همین چند ماه اخیر در کمتر از یک سال اخیر از سوی معاونت آموزشی و اداره کل غیردولتی موضوع رصد ۶۰ موسسه‌ای که به دلایلی مسئله های جدی داشتند به صورت جدی و پرونده آن بررسی شده است که این غیر از گزارش‌های هیات های نظارتی است که در خود ستاد وزارتخانه مورد توجه قرار می گیرند.
۳۵۰ نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه ها عضو شبکه تصمیم گیر هستند
رازینی در ادامه این نشست خبری با تشریح فعالیت های نظارتی این مرکز گفت: به تعداد استان ها در کشور هیات نظارت تشکیل شده است که ۳۵۰ نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه ها عضو شبکه تصمیم گیر مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت وزارت علوم هستند.
وی یادآور شد: در ۶ ماهه گذشته ۸۵۰ موسسه در کل کشور از جمله دانشگاه های دولتی، دانشگاه پیام نور، دانشگاه های آزاد، پژوهشگاه ها، پارک های علم و فناوری و همه زیرنظام های آموزش عالی مورد نظارت و ارزیابی قرار گرفتند.
ارتقای کیفیت در آموزش عالی را مورد توجه قرار دهیم
رئیس مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری همچنین اظهار داشت: برای اینکه یک رویکرد فعال و آینده نگران داشته باشیم باید یک نهضت کیفیت در آموزش عالی را رقم بزنیم و به صورت جدی موضوع کیفیت و ارتقای کیفیت را در آموزش عالی مورد توجه قرار دهیم.
رازینی افزود: آنچه که در وزارت علوم به لحاظ ساختاری در نظر گرفته شده است مرکز نظارت ارزیابی و تضمین کیفیت است. بر همین اساس برای اطمینان از کیفیت موسسات به طور مستمر ارزیابی های دوره ای انجام می شود.
وی خاطرنشان کرد: به لحاظ ساختاری در هر استان دانشگاه منتخب آن استان نماینده مجموعه نظارت است و هیات نظارت در آنجا شکل می گیرد که متولی نظارت است. در واقع دانشگاه ها به عنوان یک شبکه استانی به پهنای کشور هستند. بیش از ۳۵۰ عضو هیات علمی عضو هیات های نظارت هستند و به نمایندگی از وزارت علوم رصد، نظارت، ارزیابی و روند فعالیت بخش آموزش عالی را بر عهده دارند.
رئیس مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت وزارت علوم یادآور شد: به تعداد استان ها در تمام کشور هر استان یک هیات نظارت وجود دارد که در این هیات‌ها بیش از ۳۵۰ عضو هیات علمی دانشگاه ها رسما مسوولیت نظارت و ارزیابی دارند البته به غیر از این ۳۵۰ نفر عضو هیات علمی که عضو شبکه نظارتی هستند، شبکه نظارتی وزارت از دیگر اعضای هیات علمی هم استفاده می کنند چرا که آنها مسوولیت نظارت و ارزیابی استان خود را برعهده دارند و راهبری این توسط مرکز نظارت ارزیابی و تضمین کیفیت وزارت علوم انجام می شود.
رازینی با بیان اینکه این روند در سال‌های گذشته وجود داشته است، گفت: با دانشگاه آزاد در دوره جدید تعاملات خوبی شکل گرفته است البته این دانشگاه مجموعه نظارتی مستقل دارد اما در دور جدید با آنها تفاهم کردیم که از اعضای دانشگاه آزاد در هیات های نظارت حضور داشته باشند و ما هم به حوزه نظارتی آنها ورود داشته باشیم.
وی ادامه داد: به هرحال دامنه و میزان نفوذ نظارتی مرکز نظارت در زیر نظام های مختلف متفاوت است، اینگونه نیست که ما همه زیر نظام ها را به یک سطح امکان یا ابزار نظارتی داشته باشیم اما تمام زیر نظام های آموزش عالی مشمول نظارت و رصد مرکز نظارت هستند و بودند پیش از این هم این گونه بوده است.
رئیس مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری همچنین گفت:
وی در ادامه گفت: در دور جدید علاوه بر نظارت و ارزیابی که به صورت مستمر وجود دارد و شمول آن بیشتر می شود، ورود به بحث تضمین کیفیت است. نگاه تضمین کیفیت یک نگاه فعال در حوزه ارتقای کیفیت است لذا به دنبال تمهید و زمینه سازی مقدمات برای ارتقاء کیفیت در موسسات هستیم یعنی به جای اینکه نگاه کشف انحرافات و تخلفات یا مشکلات آموزش عالی را داشته باشیم با یک نگاه فعال و دستگیرانه در کنار موسسات آموزش عالی قرار بگیریم تا آنها بتوانند به سمت یک حرکت کیفی گام بردارند.
رایزینی افزود: در این راستا تعاملات خوبی را هم در سطح ملی با دستگاه‌های ذیربط داشتیم و هم ایده هایی را در چهار محور در مجموعه مرکز نظارت با حمایت شخص وزیر و مجموعه های معاونت های مرتبط در وزارتخانه آغاز کردیم.
وی یادآور شد: محور اول شروع و راه اندازی جایزه ملی کیفیت موسسات آموزش عالی است که مقدمات آن انجام شده و با تفاهمی که با سازمان اداری استخدامی کردیم مقرر شده که در جشنواره شهید رجایی که برای ارزیابی عملکرد دستگاه‌ها برگزار می شود موسسات آموزش عالی به صورت جدی حضور داشته باشند.
رئیس مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت وزارت علوم خاطرنشان کرد: تا قبل از این، حضور جدی نبوده است اگر چه ستاد وزارت علوم در این جشنواره حضور داشته است اما حضور موسسات و دانشگاهها کمرنگ بوده است که با هماهنگی که انجام گرفته امیدواریم که در جشنواره سال بعد بخشی را با تایید و تصویب سازمان اداری استخدامی برای حوزه دانشگاهی داشته باشیم که موسسات برتر و موسساتی که توانستند عملکرد مناسب تری داشته باشند در آنجا مورد شناسایی و قدردانی قرار بگیرند.
رازینی محور دوم را توجه به شاخص بهره وری عنوان کرد و گفت: رئیس جمهور در در دیدارهای مختلف با دانشگاهیان و در بازدیدی که از وزارتخانه داشتند بدون استثنا موضوع بهره‌وری را مورد تاکید قرار دادند. امروز کشور بیش از گذشته نیازمند توجه به مقوله بهره‌وری است برهمین اساس وزارت علوم موضوع بهره وری را به صورت جدی در سرلوحه کار مدیران قرار داده است.
وی تصریح کرد: ایده ای که شخص وزیر دارد بحث نظام ارتقای بهره‌وری با سرواژه ناب بود و بر همین اساس نظام ارتقای بهره‌وری را در آموزش عالی آغاز کردیم و در این خصوص شاخص‌های بهره وری در موسسات، دانشگاهها، پژوهشگاه‌ها و مراکز فناوری شامل پارک ها و مراکز رشد به تناسب ماموریت ها استخراج شد و در مسیر اعتبار بخشی است و بر شاخص‌های کلیدی عملکرد و پرهیز از تکثر شاخص ها تاکید شده است. همچنین کمک خواهیم کرد به تناسب نیاز هایی که وجود دارد برای ارتقای بهره وری در این حوزه ارتباط و تعامل جدی را با سازمان ملی بهره‌وری داشته باشیم که سال آینده شاهد یک جهش در این حوزه در آموزش عالی کشور باشیم.
سفرهای کیفیت برای رسیدگی به مشکلات دانشگاه ها انجام می شود
رئیس مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت وزارت علوم یادآور شد: محور سوم که دنبال می کنیم ارزیابی روسا و مدیران موسسات است. یکی از وعده ها و شعارهای دولت توجه جدی به رصد و عملکرد مدیران در حوزه های مختلف بود. بر همین اساس این موضوع در آموزش عالی در وزارت علوم مورد توجه قرار گرفت. در آخرین اجلاسی که با روسای دانشگاه ها داشتیم این موضوع به روسای دانشگاه ها و موسسات ابلاغ شد و در اجلاس بعدی روسای دانشگاهها به معرفی و ارائه نتایج این ارزیابی‌ها می پردازیم.
رایزینی یادآور شد: بخشی از ارزیابی روسای دانشگاه هاه و موسسات آموزش عالی ارائه الگو و قدردانی از تجربه های موفق و بخشی دیگر آن با هدف مدیریت دانش در حوزه آموزش عالی انجام می شود و صرفاً معرفی یا در واقع توبیخ عملکردهای ضعیف نیست. در واقع با این مکانیزم بدنبال آن هستیم که بتوانیم یک یادگیری سازمانی را در مجموعه آموزش عالی رقم بزنیم. یک کار تخصصی در این حوزه انجام گرفته که حرکتی به سمت ایجاد کانون ارزیابی مدیران آموزش عالی است.
وی محور چهارم را سفرهای کیفیت عنوان کرد و گفت: رصد و ارزیابی موسسات آموزش عالی از گذشته در راس فعالیت مرکز نظارت، ارزیابی قرار داشته است اما برای اینکه این تمرکز بیشتر شود و جدای از آن کاری که مجموعه هیات نظارت انجام می دهد، این مرکز هم در قالب یک هیات سفرهای کیفیت را به استان‌های مختلف برنامه ریزی کرده است.
رئیس مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت وزارت علوم افزود: برای اینکه جنبه نمادین کار حفظ شود عنوان این سفرها را هفته‌های کیفیت استان نام گذاری کرده ایم و اولین سفر استانی را از استان قم شروع کردیم و در هفته جاری هم مصادف با ایام دهه فجر سفر کیفیت استان یزد را خواهیم داشت. در واقع مجموعه ای از برنامه ها و اقدام ها را در این سفرها برنامه‌ریزی کرده ایم. تلاش کردیم که در سفرهای استانی موضوع کیفیت آموزش عالی را هم برای گفتمان سازی و هم تحقق آن گام برداریم.
رازینی ادامه داد: در سفرهای استانی موضوع توانمندسازی، آموزش و ترویج گفتمان کیفیت در مجموعه های استانی است. همچنین توسعه تعامل مختلف آموزش عالی به همراه مدیران مرکز به نمایندگی از زیر نظام های مختلف بازدیدهایی را از زیر نظام های مختلف اعم از دولتی و غیر دولتی، پژوهشگاه‌ها، مراکز فناوری و مجموعه مختلف آموزش عالی استان ها را داریم.
وی همچنین گفت: موضوع دیگر موضوع آمایش است. توسعه آموزش عالی علیرغم همه ویژگی های خوبی که ذکر کردیم به لحاظ کمی باید مبتنی بر نیازها و اقتضائات بومی باشد. موازی‌کاری، تعدد و تکثر رشته های مشابه، رشته های بدون متقاضی یا فاقد نیاز در کشور می تواند چالش محسوب شود بنابراین یکی از کارکردهای سفرهای کیفیت این است که برای شناسایی این مسائل تمرکز کنیم و بازخور هایی را به فعالان حوزه آموزش عالی در سطح استان ارائه کنیم.
رئیس مرکز نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در ادامه هدف دیگر این سفرها را حل مسایل موردی در استان ها عنوان کرد و گفت: در بعضی از استانها در زیر نظام ها ممکن است با چالش‌هایی در یک موسسه یا یک مجموعه در حوزه کیفیت آموزش عالی روبرو باشم که تلاش می کنیم علاوه بر این گزارش هایی که هیات‌های نظارت استانی ارائه کردند به صورت مستقیم حضور داشته باشیم و مساله را از نزدیک رصد کنیم. طبیعت آنگاه که در سطح ملی هست نیاز هست و همین تجربه اندکی که کارو شروع کردیم به صورت بسیار مثمر ثمر بوده توانستیم مسایل مشخص و عینی که در زیر نظام ها داریم از نزدیک رسیدگی کنیم.
رازینی همچنین اظهار داشت: به صورت جدی یکی از زیر نظام هایی که مجموعه های نظارتی وزارت علوم به دلیل حساسیت آن توجه دارند موسسات غیرانتفاعی هستند که در این زمینه طیف وسیعی از این موسسات را داریم بنابراین عملکرد آنها بسیار ارزنده است و گاهی حتی فراتر از سطح ملی و در سطح بین المللی فعالیت می‌کنند که قابل تقدیر است. اما موسساتی با عملکرد ضعیف و نداشتن برخی ویژگی‌ها را داشته ایم.
وی یادآور شد: یکی از اتفاقاتی که در ۲ سال اخیر رقم خورده است ورود جدی به نظارت این حوزه ها بوده و شاید بیش از ۷۰ موسسه طی ۱۵ سال گذشته لغو مجوز شدند البته تصمیم گیری در مورد لغو مربوط به مرکز نظارت نیست. ما ساز و کاری در مجموعه آموزش عالی به عنوان کمیسیون ماده ۹ داریم که گزارش هایی که مرکز نظارت یه این کمیسیون ارجاع می دهد که در آنجا تصمیم‌گیری می شود.
وی خاطرنشان کرد: البته مواردی هم به جز لغو مجوز داشته ایم که با محدودیت در فعالیت‌های آنها بوده است مثل پایین آوردن ظرفیت جذب دانشجویان آنها بوده است.