به گزارش ایرنا، اهمیت نام بویژه در زندگی اجتماعی افراد مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته و بزرگان دینی ملت ایران نیز همواره بر آن توجه داشته‌اند طوریکه پیامبر گرانقدر اسلام آن را یکی از سه حقی می‌داند که از فرزند بر گردن والدین اوست.
همگان اذعان دارند که انتخاب نام بر بستر اجتماع انجام می‌شود، هم از فرهنگ حاکم در جامعه اثر می‌پذیرد و هم آن را می‌سازد و این واقعیت در نگاهی به فراوانی نام‌ها در یک بازه زمانی بخوبی نمودار است.
پذیرش اجتماعی همواره و در هر برهه زمانی عاملی غیر قابل انکار در گزینش نام به شمار می‌رود و بی توجهی به آن ممکن است در آینده به نارضایتی فرد و طی فرآیند تغییر نام بیانجامد.
بررسی نام‌ها و تغییراتی که در رویه نام‌گذاری رخ می‌دهد از ۲ جنبه شایسته توجه است چرا که از سویی عاملی کار آمد برای نمایش و بازنمایی تغییرات فرهنگی جامعه است و از طرف دیگر می‌تواند یکی از مولفه‌های سازنده فرهنگ جامعه باشد و در ساخت فرهنگی آن نقش آفرینی کند.
تاثیر و تاثر نام‌گذاری در ساخت فرهنگی جامعه
به گفته اسماعیل حسام مقدم، دبیر انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات استان بوشهر از نگاه ساختارگرایان کلمات، واژگان و مفاهیمی از این دست که نام‌گذاری نیز در این زمینه می‌گنجد، ساختاربخش و شکل دهنده جامعه هستند و در مقابل فرهنگ گرایان پدیده‌های فرهنگی را خالق واژگان می‌دانند.
او در گفت‌وگو با ایرنا ادامه می‌دهد: در نگاهی ساختارگرایانه از ۲ جنبه می‌توان به نام‌گذاری پرداخت؛ از سویی نام‌ها نشان دهنده جریان غالب فرهنگی جامعه و اینکه در یک دوره اجتماعی چه گفتمانی غالب بوده است.
به اعتقاد او از این نظر بررسی اسامی می‌تواند مطالعاتی جامعه شناختی باشد و از سوی دیگر می‌توان به تاثیراتی پرداخت که نام‌ها بر افراد، خانواده‌ه و شکل گیری پدیده‌های اجتماعی می‌گذارد.
دبیر انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات استان بوشهر می‌گوید: بی‌شک نام‌گذاری در تبدیل "فرد" به "شخص" بسیار مهم است و به فرد، در یک وجه بی معنایی، تشخص فردی و اجتماعی می‌بخشد؛ بر اساس تحلیل‌های فرهنگی و مردم شناختی با گذاشتن یک نام می‌توان یک جهان فرهنگی و اجتماعی را شکل داد و تولید کرد.
اگر به تارنمای ثبت احوال کشور سری بزنیم و نگاهی به فهرست نام‌های مورد تایید و فراوانی انتخاب آنها بیندازیم، می‌توان به کثرت و تنوع نام‌ها در دایره واژگانی گفتمان‌های فرهنگی مختلف پی برد و کثرت و تنوعی که روز به روز نیز گسترده‌تر شده است.
به گفته حسام مقدم در یک سده اخیر بویژه پس از مشروطیت در تاریخ ایران، با نوعی مواجهه میان سه وجه تمدن ایران معاصر یعنی ایرانیت، اسلامیت و مدرنیت روبرو هستیم که با خود عنوان‌ها، واژگان و دنیایی از کلمات متفاوت را بر جامعه بار و گفتمان خود را صورت بندی می‌کنند.
او می‌گوید: اگر ما با این نگاه به فرهنگ نام‌گذاری در جامعه بپردازیم، در سطح جامعه معاصر ایران با چالش‌هایی در این سه ساحت تمدنی روبرو هستیم که در انتخاب نام‌ها نیز به روشنی نمود یافته است؛ این سه ساحت اندیشگی در کشور سه ساحت کلمات را نیز شکل داده است که نام‌ها نیز در این زمره‌اند.
از نظر دبیر انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات استان بوشهر باید شرایطی فراهم شود تا این سه ساحت تمدنی بتوانند خود را بازتولید کنند و به روح ایرانی توازن ببخشند.
باورهای دینی پررنگ‌ترین مولفه نام‌گذاری در یک قرن تاریخ ایران
نقش ایدئولوژی‌ها در انتخاب نام تردید ناپذیر است اما در بسیاری موارد نیز انتخاب نام برای فرزند تازه متولد شده متاثر از جو حاکم بر جامعه است و این واقعیت را همواره می‌توان در فهرست پرتکرارترین نام‌ها که از سوی سازمان ثبت احوال اعلام می‌شود، مشاهده کرد.
مدیرکل ثبت احوال استان بوشهر با اشاره به این واقعیت، عنوان می‌کند: نام‌گذاری متاثر از عوامل اجتماعی و فرهنگی و البته اقتضائات جامعه است؛ طوریکه همیشه اثر گذاری مطرح شدن موضوعی خاص در جامعه یا نمایش یک سریال پرتکرار بر فراوانی انتخاب یک نام قابل مشاهده بوده است.
با این حال به گفته اسکندر پاسالار اعتقادهای مذهبی همواره نقش پررنگی در فرهنگ نام‌گزینی مردم بوشهر داشته است طوریکه در ۱۰۰ سال اخیر همواره نام فاطمه در میان دختران و محمد در میان پسران پر تکرارترین بوده است.
تاثیرگذاری باورهای مذهبی از همان زمان صدور نخستین سندهای هویتی (شناسنامه) در کشور نمودار بوده است و به گفته پاسالار سوم دی ماه ۱۲۹۷ نخستین شناسنامه ایرانی به نام فاطمه ایرانی و در بوشهر سال ۱۳۰۷ نخستین شناسنامه به نام عبدالرسول کازرونی صادر شده است.
او به خبرنگار ایرنا می‌گوید: امسال نیز در آخرین جمع‌بندی تا پایان آذرماه محمد، حسین، علی، امیرعلی و امیرحسین پر تکرارترین نام‌های انتخاب شده برای نوزادان پسر و فاطمه، زهرا، رستا، زینب و فاطمه زهرا بیشترین انتخاب والدین بوشهری برای دخترانشان بوده است.
مدیرکل ثبت احوال استان بوشهر با اشاره به تاکید بزرگان بر انتخاب نام نیکو برای فرزندان، اظهار می‌کند: از دیدگاه جامعه شناختی و روانشناختی نام عامل رشد فرد است اما وقتی که نام برگزیده شود که در بعد اجتماعی خوشایند نباشد فرد در بزرگسالی برای تغییر آن اقدام می‌کند.
تغییر نام؛ چرا و چگونه؟
به اعتقاد حسام مقدم، جامعه شناس بوشهری، از آنجا که فرد در اوان زندگی خود نقشی در این نام‌گذاری ندارد؛ ممکن است در آینده برای اینکه جهان شخصی خود را منطبق با انتظار از خود و جریان گفتمانی که در آن زیست می‌کند، بازآفرینی کند، تصمیم به تغییر نام بگیرد.
او انتخاب نام مستعار از سوی هنرمندان و اهالی ادبیات و ارائه آثار خود با این اثر انگشت را نیز در همین راستا می‌داند.
مدیرکل ثبت احوال استان بوشهر عمده دلایل تغییر نام را عوامل شخصی و پذیرش اجتماعی می‌داند و اعلام می‌کند که در یک دهه اخیر ثبت احوال منعی برای تغییر نام نداشته مگر اینکه بر خلاف قانون باشد؛ درخواست‌ها برای تغییر نام به "کمیته نام" می‌رود و البته در بیشتر موارد نیز مورد تایید قرار می‌گیرد.
او درباره قوانین تغییر نام توضیح می‌دهد: بر اساس دستور العمل جامع انتخاب، اصلاح و تغییر نام (سال ۱۳۹۰)، با تایید کمیته نام، نام‌های مذهبی را می‌توان به اسامی مذهبی پرتکرارتر تغییر داد، نام‌های غیر مذهبی را نیز می‌توان به نام‌های غیر مذهبی پرتکرارتر یا اسامی مذهبی تغییر داد.
اهمیت نام خانوادگی برای زیست اجتماعی فرد از اهمیتی حتی بالاتر از نام برخوردار است بنابراین سازوکار لازم برای تغییر نام‌های خانوادگی که معنای نامناسبی داشته باشند بر اساس ماده ۴۰ قانون ثبت احوال در نظر گرفته شده است.
پاسالار در این ارتباط می‌گوید: نام‌های خانوادگی با معنای نامناسب قابل تغییر به نامی هستند که معارضی نداشته باشند و در صورت داشتن معارض در محل صدور می‌توان پسوندی مناسب به آن افزود یا رضایت او را جلب کرد.
او ادامه می‌دهد: همچنین امکان حذف بخشی از نام‌های خانوادگی با بیش از سه جزء وجود دارد.
آنطور که مدیرکل ثبت احوال استان بوشهر به خبرنگار ایرنا می‌گوید: امسال تا پایان آذرماه ۷۶۰ نفر نام خود را تغییر داده‌اند که ۷۱.۸ آنها زن و بقیه مرد بوده‌اند.
به گفته او بیشترین نام‌های تغییر یافته نیز برای خانم‌ها از سکینه، صغری، هاجر و کبری به سارا، زهرا، مریم و فاطمه بوده و مردان نیز نام خود را از اصغر، ماشاالله و خضر به محمد و امیررضا تغییر داده اند.
او با بیان اینکه در این مدت ۷۱۶ نفر نیز نام خانوادگی خود را اصلاح یا تغییر داده‌اند، می‌گوید: امکان تغییر شناسنامه‌ها در کمتر از یک هفته فراهم است.
به گواه بسیاری از اندیشمندان و بزرگان دینی نقش انتخاب نام، لقب و نام خانوادگی در رضایت از خود و زندگی اجتماعی افراد بی بدیل است؛ بنابراین بهره بردن از دلایل منطقی و مورد پذیرش جامعه در گزینش نام وظیفه‌ای برای پدران و مادرانی است که بزرگ‌ترین هدیه را از خداوند متعال گرفته‌اند تا نامی نیک تا پاین عمر همراه فرزند دلبندشان باشد.