به گزارش ایرنا، تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی آب لوله کشی به شکل امروزی در سطح شهرها و روستاهای هرمزگان وجود نداشت و مردم برای تامین آب مصرفی خود مجبور بودند از سرچشمه، قنات و رودخانه‌های فصلی آن هم با مسافتی طولانی و بعضا با پای پیاده و یا چهارپایان با دبه‌های ۲۰ لیتری آب روزانه خود را تامین کنند.
از آنجایی که آب، اساس هستی و سنگ زیرین خلقت بشری بوده و به عنوان یکی از نیازها و دغدغه‌های اصلی مردم مطرح است؛ لذا یکی از خدمات اصلی انقلاب اسلامی آبرسانی، برق رسانی و خدمات رسانی به روستاها به‌ویژه در نقاط دورافتاده و محروم بود و در همین راستا جهاد سازندگی شکل گرفت.
با تشکیل جهاد سازندگی بعد از پیروزی انقلاب، بحث خدمات رسانی به روستاها در حوزه‌های مختلف از جمله آب، برق، جاده و سایر حوزه‌ها رونق گرفت و با تانکرهای سیار آبرسانی به مناطق مختلف استان انجام می‌شد و در طول این سال‌ها طرح آبرسانی به مردم به عنوان یکی از مهم‌ترین برنامه‌های کاری مسوولان در دستور کار بود.
از زمان انقلاب تاکنون باتوجه به شرایط نامناسب طبیعی و خشکسالی‌های متوالی، جهت تامین آب مورد نیاز بخش‌های مختلف و بهره برداری از منابع آب‌های زیرزمینی، مطالعات و بررسی‌های بسیار گسترده‌ای انجام گرفته و طرح‌های بسیاری نیز اجرا شد تا از نگرانی‌های کمبود آب کاسته شود که می‌توان از مهم‌ترین طرح‌های اجرا شده در طول این سال‌ها به احداث سد مخزنی استقلال بر روی رودخانه میناب، شبکه آبیاری و زهکشی دشت میناب، طرح انتقال آب سد میناب از طریق ۲ خط انتقال برای مصرف آشامیدنی مردم بندرعباس و صنایع موجود و همچنین اجرای خطوط انتقال و ایجاد حوزچه‌های تغذیه مصنوعی اشاره کرد.
هرچند هنوز هم بحران آب در کشور و استان هرمزگان به طور کامل حل نشده است اما نسبت به سال‌های پیش از انقلاب، حجم این مشکلات با اجرای طرح‌های تاثیرگذار و راهبردی کمتر شده و باتوجه به طرح‌های در دست اجرا، می توان گفت که بخش زیادی از این مشکلات رفع شده است.
اگر خدمتی در این استان مرزی شده است، بدون شک در دوران نظام مقدس جمهوری اسلامی بوده و مردم ما هرگز مشکلات، رنج‌ها و سختی‌های خود را برای تامین آب آشامیدنی فراموش نمی‌کنند و همواره شاکر این نعمت ارزشمند در طول ۴۴ سال افتخار انقلاب اسلامی هستند.
شکل گیری آب منطقه‌ای در سال ۱۳۶۰ برای رفع مشکل آب
در همان سال‌های ابتدایی پس از انقلاب که مردم هرمزگان از نعمت آب سالم و پایدار محروم بودند، شرکت آب منطقه ای این استان فعالیت خود را از سال ۱۳۶۰ آغاز کرد و پس از آن بلافاصله به اجرای سامانه‌های لازم برای پایان طرح‌های نیمه‌تمام پیش از انقلاب پرداخت که مهم‌ترین آن تکمیل سد استقلال میناب بود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان در این راستا گفت: فعال نمودن شبکه آبیاری و زهکشی، تصفیه خانه و خط لوله نخست آبرسانی به بندرعباس و تامین و توزیع آب بنادر و جزایر خلیج فارس و بخشی از شهرها و روستاهای استان هرمزگان از دیگر چالش‌های پیش روی این شرکت بود که یکی پس از دیگری انجام شد.
جمشید عیدانی افزود: سال ۱۳۶۵ با ادغام شرکت آب (مشروب) بندرعباس در آب منطقه ای هرمزگان مشکل تامین و توزیع آب بزرگترین بندر ایران (بندرشهید رجایی) رفع شد و مدیریت سیاسی استان مسوولیت تامین و توزیع آب دیگر بنادر و جزایر خلیج فارس را نیز به عهده این شرکت گذاشت که مهم ترین فعالیت های آن خرید و نصب آب شیرین‌کن در بندرلنگه، چارک، بستک، جزیره قشم و جزیره هرمز تعیین شده بود.
وی بیان کرد: ناهنجاری‌های استفاده غیرمطلوب از آب شیرین‌کن‌ها و قیمت بسیار گران آب تولیدی آن‌ها موجب شد تا از سال ۱۳۷۱ آب منطقه ای هرمزگان سیاست تامین و انتقال آب به بنادر و جزایر از فاصله‌های دورتر را وجه همت خویش قرار دهد که در این راستا طرح‌های آبرسانی به بندرعباس، بندرخمیر، بستک و نوار ساحلی خلیج فارس تا بندرلنگه و نوار ساحلی دریای عمان، خط دوم آبرسانی میناب به بندرعباس، خط لوله زیردریایی جزیره هرمز، آبرسانی به دهستان فرامرزان، دهستان کشار و سایر روستاها اجرا و به بهره‌برداری رسید.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای هرمزگان اظهار کرد: طرح‌های کوچک تامین آب، مهندسی رودخانه و تغذیه مصنوعی نیز اجرا شد که از مهم‌ترین آن می‌توان به طرح‌های تغذیه مصنوعی قلعه قاضی، سرخون، فارغان و سدهای کوتاه گاوبندی (پارسیان)، کهورستان و همچنین طرح مهندسی رودخانه میناب اشاره کرد.
وی ادامه داد: در فاصله بین سال‌های دهه ۷۰ تا ۸۰ نیز مدیریت تقاضای آب و اجرای سیاست‌های صرفه جویی آب در بخش کشاورزی از طریق استفاده از سامانه‌های تحت فشار (آبیاری قطره‌ای) اهمیت زیادی پیدا کرد که باتوجه به طرح‌های اجرا شده در این راستا متوسط مصرف آب در یک هکتار از ۱۲ هزار مترمکعب در سال ۱۳۷۰ به رقم ۹ هزار مترمکعب در هکتار در سال ۱۳۸۰ کاهش پیدا کرد که در نوع خود قابل توجه است.
عیدانی یادآور شد: شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان همچنین برای پاسخگویی به نیازهای فوری آبی شهرهای بندرلنگه، قشم، هرمز، جاسک، بستک و دیگر شهرها اقدام به تهیه آب شیرین‌کُن کرد و در برنامه نخست توسعه بیشتر فعالیت‌های این شرکت بعد از افتتاح خط آبرسانی به بندرعباس و سد استقلال میناب، روی خط آب شیرین کن و رفع فوری نیازهای آب آشامیدنی جزایر و بنادر یا شهرها از جمله بستک که مشکل داشتند، متمرکز شده بود.
وی گفت: این شرکت در دوره نخست برای شهرهای بندرلنگه سه دستگاه آب شرین کن و برای قشم ۲ دستگاه آب شیرین کن از ژاپن خریداری کرد و همچنین هشت دستگاه از آب شیرین‌کن‌های بوشهر نیز که دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گرفت به قشم منتقل شد؛ برای جزیره‌های بوموسی و هرمز و شهرستان بستک نیز در فاصله دوره نخست یعنی ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۰ تعدادی آب شیرین کن تهیه شد.
این مسوول تصریح کرد: فعالیت‌های بعدی شرکت آب منطقه ای هرمزگان پس از پیروزی انقلاب بیشتر به فراهم کردن تامین آب مورد نیاز صنایع بزرگ و در دست اجرای بندرعباس بود؛ همچنین هزینه تولید آب با آب شیرین کن‌ها نیز به دلیل استهلاک بالای آن‌ها بسیار بالاست که به سرعت اقداماتی به منظور امکان انتقال آب به بنادر و جزایر و شهرهایی که از آب شیرین کن استفاده می کردند، انجام شد.
وی یادآورشد: برای توسعه و تقویت آب هرمزگان، طرح‌های کوچک تغذیه مصنوعی متعددی با هدف تغذیه آبخوان در دشت های شمالی شهرستان بندرعباس مانند «دم»، «کادهار»، «ایسین»، «بنوبند»، «درگیر»، «کهورستان»، «آغاسین بالا و پایین» در دهه ۷۰ اجرا شد که تنها یکی از طرح‌های تغذیه مصنوعی، سالانه ۱۸ میلیون متر مکعب از آبخوان دشت‌های تخت و قلعه‌قاضی را تغذیه می‌کرد.
عیدانی با ذکر این نکته که در دهه ۹۰ تنها ۲ سال بارندگی در هرمزگان به وقوع پیوست، بیان کرد: حفر چاه‌های کمک کانال دشت میناب جهت تامین آب کشاورزیِ حق‌آبه بران، حفر و تجهیز و اجرای شبکه جمع آوری چاه‌های کمک آشامیدنی بندرعباس واقع در بستر رودخانه میناب و حفر و تجهیز چاه‌های کمک تامین آب آشامیدنی شهر بندرعباس واقع در دشت نیان از دیگر اقدامات است.
سال ۶۲ و افتتاح بزرگترین سد کشور در هرمزگان با حضور رهبر معظم انقلاب
تکمیل طرح ساختمان سد میناب به عنوان نخستین و بزرگترین سد اجرا شده پس از پیروزی انقلاب و سیزدهمین سد بزرگ ایران اقدام بسیار با ارزشی محسوب می‌شد که در آن مقطع زمانی یعنی در سال ۱۳۶۲ به‌دست مبارک آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب که در آن زمان رییس جمهور بودند کلید خورد و آب سرازیر مناطق مختلف استان هرمزگان شد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان در این راستا گفت: مطالعه اولیه سد استقلال میناب سال ۱۳۴۴ شمسی آغاز و عملیات اجرایی آن نیز از سال ۱۳۵۳ کلید خورد که بعد از چندین سال وقفه سرانجام پس از پیروزی انقلاب اسلامی بهره برداری این سد با ظرفیت آبگیری ۲۴۰ میلیون مترمعکب آغاز شد.
عیدانی افزود: سد استقلال، نقش بسیار مهمی در آبرسانی به شهرهای میناب و بندرعباس داشت و علاوه بر این، آب زمین‌های کشاورزی مورد نیاز مردم منطقه میناب را تامین می‌کند.
وی یادآور شد: خط انتقالی از این سد به طول ۱۰۰ کیلومتر برای آبرسانی به شهر بندرعباس و روستاهای مسیر پس از پیروزی انقلاب اسلامی به بهره‌برداری رسید؛ این خط انتقال دارای ظرفیت یک مترمکعب برثانیه و قطر یکهزار و ۲۰۰ میلی‌متر است که آب آشامیدنی بندرعباس را در دوران جنگ تحمیلی را تامین می‌کرد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای هرمزگان اظهار کرد: از آنجایی که یکی از دغدغه‌های به حق مردم میناب تامین آب آشامیدنی و آب کشاورزی در این منطقه بود لذا با احداث آب شیرین‌کن‌های بزرگ در بندرعباس و احداث سد شمیل ونیان، کانال‌های آب در میناب به لوله تبدیل و انتقال آب از سد استقلال این شهرستان به بندرعباس قطع شد.
عیدانی اضافه کرد: مرحله نخست طرح احداث تصفیه‌خانه و ایستگاه پمپاژ میناب در سال ۱۳۶۴ و شبکه آبیاری و زهکشی مدرن دشت میناب به وسعت ۱۴ هزار هکتار در سطوح کانال‌های درجه یک، ۲، سه و چهار در سال ۱۳۶۵ از دیگر اقداماتی بود که نقش مهمی در توسعه آبرسانی و حتی ایجاد اشتغال در این منطقه داشت.
وی گفت: مرحله دوم تصفیه‌خانه میناب با ظرفیت اسمی یکهزار و ۵۰۰ مترمکعب بخش زلال‌ساز در محوطه سد استقلال میناب اجرا و در دهه ۸۰ وارد مدار شد؛ همچنین یک واحد ایستگاه پمپاژ به ظرفیت اسمی ۲ هزار لیتر در ثانیه جهت انتقال آب و افزایش ظرفیت خط انتقال مرحله دوم از یکهزار و ۳۰۰ لیتر در ثانیه ثقلی به ۲ هزار لیتر در ثانیه تحت فشار احداث و در مواقع ضروری استفاده می‌شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای هرمزگان خاطرنشان کرد: احداث سد مخزنی بتنی جگین (RCC) با ظرفیت ۲۱۰ میلیون مترمکعب آب نیز به عنوان نخستین سد غلتکی در کشور و در محروم ترین نقطه ایران یعنی بشاگرد بود که در بهمن ماه سال ۱۳۸۵ به دست رییس جمهور وقت تکمیل و به بهره‌برداری رسید.
عیدانی یادآور شد: با بهره‌برداری از شبکه‌های آبیاری و زهکشی این سد، آب مورد نیاز سه هزار و ۸۰۰ هکتار از زمین‌های کشاورزی بشاگرد تامین می شود و به طور قطع با رشد و توسعه کشاورزی در این منطقه؛ (سد جگین) نقش مهمی در شکوفایی اقتصادی خواهد داشت.
وی ابراز کرد: از آب این سد به منظور آبیاری زمین های کشاورزی، تامین آب آشامیدنی شهرستان جاسک و روستاهای بشاگرد و همچنین کنترل سیلاب استفاده می شود.
این مسوول همچنین احداث سدهای شمیل و نیان با ظرفیت ۹۸ میلیون مترمکعب در دهه ۹۰ را به عنوان بخشی دیگر از اقدامات انجام شده در هرمزگان پس از پیروزی انقلاب اسلامی برشمرد و گفت: با احداث این سدها سالانه ۶۱.۲ میلیون مترمکعب آب برای مصارف مختلف ذخیره می شود که تامین کننده آب آشامیدنی بندرعباس، بندرخمیر و قشم و کشاورزی میناب است.
عیدانی تامین حقابه‌های کشاورزی، محیط زیست و تغذیه آبخوان دشت شمیل تخت، تامین بخشی از حقابه آبیاری دشت میناب، به منظور افزایش حجم انتقال آب آشامیدنی از سد میناب به بندرعباس را از اهداف این طرح عنوان و تصریح کرد: این سدها از خسارات ناشی از سیلاب‌های رودخانه به تاسیسات پایین دست، مزارع کشاورزی، مناطق مسکونی، جاده ارتباطی بندرعباس و خط لوله انتقال آب به بندر عباس جلوگیری می کند.
مطالعات اجرای ۱۰ سد بزرگ و کوچک در هرمزگان
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان گفت: درحال حاضر مطالعات اجرای ۱۰ سد بزرگ و کوچک در این استان نیز پس از دریافت مجوزهای لازم فنی، آغاز شده است که سدهای «کمشک»، «سدیج»، «مرک»، «برآفتاب»، «جاماش»، «مهران»، «شریفی»، «زرانی»، «دراشکفت» و «ده‌شیخ» از جمله این سدها هستند.
وی، تامین آب آشامیدنی، صنعت و کشاورزی و همچنین تامین نیاز آبی محیط زیست و تغذیه آب‌خوان‌ها را از اهداف این سدها عنوان کرد.
دستاورد انقلاب؛ آبرسانی به یکهزار و ۳۶۲ روستای هرمزگان
استان هرمزگان یکهزار و ۷۱۲ روستا و آبادی دارای سکنه دارد که قبل از انقلاب اسلامی تنها ۱۵ روستای آن از آب آشامیدنی بهره مند بودند اما با تلاش ۴۴ ساله دلتمردان جمهوری اسلامی این رقم اینک به یکهزار و ۳۶۲ روستا رسیده و ۸۹ درصد روستائیان استان از امکانات دسترسی به آب سالم برخوردارند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب هرمزگان نیز گفت: امروز ۱۰۰ درصد شهرهای این استان نیز از نعمت آب آشامیدنی و شبکه آبرسانی بهره مند هستند و اکنون ۳۰ مجتمع روستایی و ۴۰ تک روستا در این استان درحال ساخت بوده که هفت مجتمع به طور کامل به پایان رسیده و ۳۳ تک روستا نیز پایان رسیده است.
عبدالحمید حمزه‌پور با اشاره به اینکه وضعیت آبرسانی به روستاهای استان با قبل از انقلاب قابل مقایسه نیست؛ افزود: هم اکنون ۱۰۰ درصد شهرها و ۸۹ درصد روستاهای استان عملیات آبرسانی به آن‌ها انجام شده است که پوشش این میزان جمعیت روستایی، از میانگین کشوری با ۸۳ درصد جلوتر هستیم.
حمزه پور به فعال بودن ۳۶۳ حلقه چاه روستایی در هرمزگان اشاره و بیان کرد: شبکه انتقال توزیع آب به روستاها به برکت انقلاب هم اکنون به پنج هزار و ۱۱۳ کیلومتر رسیده و پنج هزار و ۷۲۷ کیلومتر خط انتقال روستایی نیز در استان موجود است.
۴۲ سایت آب شیرین کن در مدار بهره‌برداری
این مسوول، با توجه به خشکسالی و کاهش بارندگی در استان و همچنین مدیریت مصرف و تقاضا در حوزه آب آشامیدنی و بخش کشاورزی؛ یکی از راهکارهای اساسی غلبه بر بحران بی آبی، را شیرین سازی آب دریا دانست و گفت: در حال حاضر ۴۲ سایت آب شیرین کن به حجم ۲۲۹ هزار و ۶۲۵ مترمکعب در روز نیاز آبی بخشی از مناطق استان را تامین می‌کنند که قبل از انقلاب، نبوده است.
حمزه پور افزود: برای جبران و رفع کمبود آب، ۱۰ سایت نمک زدایی دیگر نیز با ظرفیت حدود ۳۴ هزار مترمکعب در شبانه روز تا ۲ سال آینده به ظرفیت تولید آب هرمزگان اضافه می‌شود.
وی بیان کرد: درحال حاضر به میزان ۴۷ درصد کل ظرفیت آب شیرین‌کن‌های کشور در هرمزگان آب تولید می‌شود که با اضافه شدن ظرفیت‌های جدید، سهم هرمزگان از آب تولیدی آب‌شیرین‌کن‌ها به ۶۱ درصد کل کشور می‌رسد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب هرمزگان تصریح کرد: استفاده از ظرفیت آب‌شیرین کن‌ها به‌ویژه ۲ آبشیرین‌کن یکصد هزار مترمکعبی و یک میلیون مترمکعبی کمک زیادی به پایداری آب مناطق مختلف این استان به‌ویژه بندرعباس و بندرخمیر کرده است.
حمزه پور گفت: البته هنوز برخی روستاهای شهرستان سیریک پایین‌ترین نرخ شاخص بهره‌مندی از آب آشامیدنی را دارند و خوشبختانه در دیگر روستاهای استان که با مشکل کم آب مواجه بوده، طرح‌های آبرسانی یا درحال انجام است یا مطالعات آن‌ها به اتمام رسیده و درحال پیگیری جهت اجرا است.
آبرسانی به بیش از ۴۵ هزار نفر در دولت سیزدهم
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب هرمزگان یادآور شد: آبرسانی به ۴۵ هزار و ۱۷۷ نفر از مردم روستاهای استان با کمک سپاه پاسداران برگ زرینی از خدمات دولت سیزدهم به روستاها در یکسال گذشته در این استان برای ارتقای شاخص‌های آب آشامیدنی پایدار است.
حمزه پور اضافه کرد: در مدت یک سال گذشته آبرسانی پایدار به ۶۹ روستا با هزینه ای افزون بر چهار هزار و ۳۱۵ میلیارد ریال انجام شده است.
وی بیان کرد: آبرسانی پایدار به روستاهای هرمزگان با اجرای شبکه و خط انتقال انجام شده است و در بخشی دیگر با ایجاد تاسیسات، افزایش ظرفیت در خط انتقال، مخازن و ایستگاه‌های پمپاژ و آب شیرین کن‌ها مردم این مناطق به پایداری آب رسیده اند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب هرمزگان ادامه داد: منابع تامین آب این روستاها از محل حلقه چاه، آب شیرین کن‌ها، منابع سطحی (سد) و خط محرم انجام شده است.
«در تیرماه امسال به نیت ۷۲ نفر از یاران امام حسین(ع)؛ آبرسانی به ۷۲ روستای محروم و سخت گذر استان هرمزگان به همت قرارگاه پیشرفت و آبادانی سپاه امام سجاد (ع) استان و با مشارکت خیران آغاز شد؛ همچنین در قالب طرح بزرگ جهاد آبرسانی به هرمزگان هم، قرار است با طرح محرومیت زدایی قرارگاه امام حسن مجتبی(ع)؛ ۸۱ هزار و ۵۸۶ نفر از جمعیت استان به آب آشامیدنی پایدار دست یابند که این مهم نیز با قوت درحال انجام است»
شرکت آب و فاضلاب هرمزگان ۴۸۱ هزار و ۲۶۶ مشترک دارد که شامل ۲۱۴ هزار و ۹۸۰ فقره انشعاب آب روستایی و ۲۵۱ هزار و ۹۷۷ فقره انشعاب آب شهری است.
مشترکان خانگی با ۴۴۳ هزار و ۹۴۶ اشتراک بیشترین شمار مشترکان شرکت آب و فاضلاب این استان را تشکیل می دهند که میزان آب مصرفی سالانه آن‌ها ۹۵ میلیون و ۹۶۷ هزار مترمکعب است.
نگاهی به نزولات جوی و حوضه آبریز هرمزگان
حجم نزولات جوی با توجه به حدود ۲۰۰ میلی متر متوسط بارندگی سالیانه معادل ۲۰ میلیارد مترمکعب در سال برآورد می‌شود و از این میزان حدود ۱۳ میلیارد مترمکعب تبخیر و فقط هفت میلیارد مترمکعب باقی مانده، حجم جریانات سطحی و میزان نفوذ به مخازن زیرزمینی را تشکیل می دهد.
به دلیل ساختار تشکیلات زمین شناسی هرمزگان و وجود گنبدهای نمکی و سایر تشکیلات آلوده کننده گسترده در سطح حوضه آبریز این استان که بیشتر در نواحی غربی واقع شده است؛ بیش از چهار میلیارد مترمکعب از ظرفیت آبی موجود شور و غیرقابل استفاده بوده و کمتر از سه میلیارد مترمکعب آب قابل استفاده است.
از سه میلیارد مترمکعب آب قابل استفاده حدود ۲ و نیم میلیارد مترمکعب تحت مدیریت آب هرمزگان و نیم میلیارد مترمکعب نیز تحت مدیریت آب کرمان است؛ از این میزان تنها یک و چهار دهم میلیارد مترمکعب آن را آب‌های زیرزمینی و یک و یک دهم میلیارد مترمکعب را آب‌های سطحی تشکیل می‌دهد.
مجموع مساحت حوضه آبریز هرمزگان حدود ۱۰۰ هزار کیلومتر مربع است که ۶۸ درصد آن در استان و ۳۲ درصد در استان‌های همجوار واقع شده است.
البته نیاز است اشاره کنیم استان هرمزگان در ۲ دهه اخیر با توجه به خشکسالی‌های پی در پی و پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی و کاهش آب سدها، همواره با بحران جدی آب مواجه بوده است که می‌توان به خشک شدن ۳۶۵ حلقه چاه آب آشامیدنی، ۱۸ دهنه چشمه و قنات و ۱۰۰ حلقه چاه آب کشاورزی و کاهش آب ۱۳۵ حلقه چاه بین ۳۰ تا ۷۰ درصد اشاره کرد.