گروه جامعه ایرنا - محیط‌زیست مقوله‌ای فراتر از مرزهای جغرافیایی و سیاسی است؛ از این رو اقدامات برای حفاظت از آن زمان و مکان نمی‌شناسد. تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی اهمیت این موضوع چندان پررنگ نبود و شاید بهتر است بگوییم اصلا مورد توجه حمکرانان زمان قرار نداشت و آنها از محیط زیست و مولفه‌های زیستی موجود در آن فقط برای خوشگذرانی خود استفاده می‌کردند؛ نمونه بارز آن وجود چندین شکارگاه سلطنتی بود که فقط شاهان و حکمرانان نورچشمی حق استفاده از آن را داشتند.
معمولا شکارگاه‌های سلطنتی در مجاورت پایتخت قرار داشتند تا امکان دسترسی شاه به آن مکان راحت‌تر باشد تا هر گاه اراده کند در کمترین زمان خود را با خدم و حشم به آن نقطه برساند چون مسافت طولانی و خستگی راه موجب تکدر خاطر ملوکانه می‌شد. مناطقی در اطراف تهران مانند کَن، دوشان‌تپه، دره لار، شهرستانک، سُرخه‌حِصار، قلعه حسن خان و ورجین سال‌ها جزو شکارگاه‌های سلطنتی بودند و سال‌ها شاهان و اطرافیان آنها را سرگرم می‌کردند البته این مناطق هم توسط افرادی به نام شکاربان به شدت محافظت می‌شد.
این حرص و طمع و گرایش به اشرافی‌گری ضربه محکمی بر محیط زیست کشور وارد کرد، نمونه بارز آن ظل السلطان پسر ناصرالدین شاه و برادر مظفرالدین شاه قاجار است که بیشتر اوقات خود را در شکار به سر می‌برد. منابعی وجود دارد که انقراض ببر مازندران را به این شاهزاده قجری نسبت می‌دهند. گفته می شود ظل‌السلطان در یکی از قشون‌کشی‌های خود به میانکاله در مازندران برای سرکوب دزدان و راهزنان که در این منطقه و جزایر آشوراده پناه گرفته بودند، تعداد زیادی ببر، پلنگ، مرال، قرقاول، گاو و گاومیش وحشی و تعدادی شوکا را به همراه سپاهیانش شکار کرد. برخی منابع می‌گویند بعد از ورودش به میانکاله بیش از ۱۰۰ قلاده و برخی منابع بیش از ۳۵ قلاده ببر را شکار کرد، حتی گفته می‌شود آخرین ببر هم توسط این شاهزاده شکار شد اما هر چه هست این فرد ضربه نهایی و اصلی را بر انقراض ببر مازندران وارد کرد.
در سال ۱۳۳۵ با تصویب قانون شکار، دستگاه مستقلی به نام کانون شکار شکل گرفت. در سال ۱۳۴۶ هم در پی تصویب قانون شکار و صید، سازمان شکاربانی و نظارت بر صید جایگزین این کانون شد اما آنچه مسلم است این است که این قوانین به درد عامه مردم و محیط زیست نمی‌خورد و همه آنها در خدمت شاهان و حکمرانان آنان بود اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بساط این عیش و نوش‌ها جمع شد و مسوولان محیط زیست در صدد جبران خسارات به وجود آمده بر مولفه‌های زیستی برآمدند البته ساماندهی شکار و صید فراز و نشیب‌های زیادی داشت چون باید طبع شکارچی بودن ایرانی که تاریخ دیرینه‌ای در رفتار ایرانیان دارد را تغییر می‌دادند که بعد از کش و قوس‌های فراوان در سال ۱۳۹۷ قانون شکار و صید بازبینی و آخرین اصلاحات بر روی آن انجام شد.
در این قانون بر حفظ و نگهداری مناطق و زیستگاه‌های حیوانات قابل شکار و صید و حمایت آنها در برابر گرسنگی، تشنگی، صید و شکار بی‌رویه تاکید شد، از آن پس کارهای زیادی برای حفاظت از محیط زیست و گونه‌های زیستی موجود در آن انجام شد؛ شاید به علت توسعه بی‌رویه شهرنشینی و صنعت، بخشی از زیستگاه‌ها را تخریب کردیم اما هدف و قاطبه قانون شکار و صید حفاظت از گونه‌های جانوری است.
با نگاهی اجمالی به اقدامات انجام شده پیش از انقلاب اسلامی در راستای حفظ محیط زیست، می‌بینیم که چندان کارساز نبودند؛ از جمله عضویت در کنوانسیون بین المللی حمایت از میراث فرهنگی و جهانی، عضویت در کنوانسیون بین المللی تجارت بین المللی گونه‌های با ارزش (سایتیس)، ایجاد و شکل گیری مناطق تحت مدیریت به مساحت هفت میلیون هکتار، تاسیس سازمان شکاربانی و نظارت بر صید در سال ۱۳۴۶ که جانشین کانون شکار ایران شد، تاسیس شورای عالی شکاربانی و نظارت بر صید در سال ۱۳۴۶، تغییر نام سازمان شکاربانی و نظارت بر صید به سازمان حفاظت محیط زیست و نام شورای عالی شکاربانی و نظارت بر صید به شورای عالی حفاظت محیط زیست در سال ۱۳۵۰، تصویب قانون شکار و صید مشتمل در سال ۱۳۴۶، تصویب قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست در تاریخ ۱۳۵۳ و تاسیس آموزشکده محیط زیست در سال ۱۳۵۱ است که البته فقط بر روی کاغذ بودند اما بعد از انقلاب اسلامی شاهد تصویب قوانین زیادی در زمینه حفاظت از محیط زیست در بخش‌های مختلف جانوری، گیاهی، تالابی، هوا، رودخانه‌ها و جنگل‌ها هستیم.
تصویب اصل پنجاهم قانون اساسی
تصویب اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در آذر ۱۳۵۸ به عنوان مترقی‌ترین اقدام در زمینه حفاظت از محیط زیست است؛ به نحوی که در این اصل موضوع حفاظت به عنوان وظیفه عمومی تلقی شده و فعالیت‌های اقتصادی و سایر فعالیت‌هایی که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن ملازمه پیدا می‌کند را ممنوع دانسته است.
آموزش و مشارکت‌های مردمی
تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی اگر هم کاری برای محیط زیست انجام می‌شد، همه جنبه دولتی داشت چون نگاه فقط به نفع شاهان و سرمداران دولتی بود اما بعد از آن نگاه‌ها به سمت مردمی سازی امور معطوف شد و تلاش‌ها در راستای مشارکت مردمی در حفظ محیط زیست شکل گرفت؛ بر این اساس برنامه‌های آموزشی زیادی در راستای تنویر افکار عمومی شامل آموزش همگانی حضوری برای اقشار مختلف، همکاری در ایجاد صندوق‌های خرد زنان روستایی به منظور راه‌اندازی سیستم حمایت مالی بلند مدت در توسعه، فعالیت معیشت جایگزین به عنوان عامل مکمل کشاورزی پایدار در پایلوت‌های مناطق تحت مدیریت انجام شد.
در کنار آن، شیوه‌نامه خانه‌های محیط زیست طراحی و تدوین شد و بر اساس آن تاکنون بیش از ۵۰۰ خانه محیط زیست در استان‌های مختلف کشور ایجاد شده است؛ در واقع خانه محیط زیست محلی برای حضور آحاد مختلف مردم با هدف شناخت، آگاهی و هم‌اندیشی بیشتر نسبت به محیط زیست و مشارکت در فعالیت‌های محیط زیست در راستای مردمی‌سازی امور مربوط به این مقوله است که البته در دولت سیزدهم انجام شده است.
تقویت دیپلماسی محیط زیست
از آنجا که محیط زیست و مدیریت آن مرزهای جغرافیایی و سیاسی نمی‌شناسد، دولت‌های مختلف بعد از انقلاب اسلامی به ویژه دولت سیزدهم در صدد تقویت دیپلماسی محیط زیست برآمدند؛ از این رو اقدامات متعددی در راستای تقویت این بخش در عرصه‌های بین المللی و منطقه‌ای و تثبیت جایگاه ایران در معاهدات بین‌المللی در حوزه محیط زیست با امضای بیش از ۲۰ تفاهم‌نامه همکاری منطقه‌ای و بین‌المللی محیط زیستی با کشورهای مختلف و اجرای بخش‌هایی از این تفاهم‌نامه‌ها به ویژه بخش‌های آموزشی، فناوری، فنی و حضور فعال و اثر بخش در اجلاس مجمع جهانی محیط زیست و اجلاس سازمان ملل متحد اکو، یونسکو و آیسسکو در صدد تقویت این بخش برآمدند.
تصویب اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در آذر ۱۳۵۸ به عنوان مترقی‌ترین اقدام در زمینه حفاظت از محیط زیست است، به نحوی که در این اصل موضوع حفاظت به عنوان وظیفه عمومی تلقی شده استهمچنین انتخاب جمهوری اسلامی ایران به عنوان نایب رییس سومین مجمع محیط زیست ملل متحد در نایروبی و ساماندهی وضعیت منابع و تعهدات مرتبط با کنوانسیون‌ها و پیمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و کسب مرجع صلاحیت‌دار ملی تسهیلات جهانی محیط زیست ( GEF ) توسط سازمان، متعاقب آن عضویت در شورای GEF، انتخاب و عضویت در گروه کاری تهیه استراتژی مشارکت بخش خصوصی و مشارکت در روند انتخاب رئیس جدید تسهیلات جهانی از دیگر اقدامات صورت گرفته در این راستا است.
وسعت مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان محیط زیست
مناطق تحت حفاظت سازمان محیط زیست، مناطق با ارزش محیط زیستی است که توسط این سازمان مدیریت می‌شوند. مناطق چهارگانه در قالب پارک ملی، اثر طبیعی ملی، پناهگاه‌های حیات وحش و مناطق حفاظت شده تقسیم شده‌اند، اولین سنگ بنای مناطق حفاظت شده ایران در سال ۱۳۴۶، یعنی ۹۵ سال پس از احداث اولین پارک ملی جهان (پارک ملی یلو استون در آمریکا) و ۱۹ سال پس از بنیانگذاری اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع نهاده شد، در این سال پیشنهاد تاسیس ۲ پارک ملی و ۱۵ منطقه حفاظت شده به عنوان نخستین گروه از مناطق حفاظت شده ایران به تصویب شورای عالی شکاربانی و نظارت بر صید رسید.
وسعت این مناطق تا سال ۱۳۵۷، حدود پنج میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار بود که از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۲ به ۱۷ میلیون و ۸۶ هزار و ۶۷۸ هکتار رسید اما با توجه به اهمیت حفاظت از عرصه‌های طبیعی، دولت‌ها در صدد افزایش این مناطق برآمدند؛ به طوری که وسعت این مناطق از سال ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۰ به بیش از ۱۹ میلیون هکتار افزایش یافته که رشد ۲۳۵ درصدی را نشان می‌دهد.
اکنون ۳۰۹ منطقه حفاظت شده در کشور وجود دارد که شامل ۳۲ پارک ملی، ۵۳ پناهگاه حیات وحش، ۱۸۴ منطقه حفاظت شده و ۴۰ اثر طبیعی ملی می‌شود.
رشد ۱۸۰۰ درصدی حفاظت از گونه‌های در خطر انقراض
گونه‌های در خطر انقراض یا در معرض خطر انقراض، جانوران یا گیاهانی هستند که به دلیل تعداد کم، تغییرات اقلیمی، اکولوژی یا تجارت حیات‌وحش در فهرست گونه‌های در معرض خطر انقراض قرار گرفته‌اند. به اعتقاد کارشناسان درست است که انقراض بخشی از چرخه طبیعی زندگی به شمار می‌رود اما مساله این است که توسعه شهرنشینی و صنعتی و در موازی آن زیاده خواهی انسان به این چرخه سرعت بخشیده است. از این رو حفاظت از برخی گونه هایی که آسیب بیشتری از این روند دیده‌اند یا در معرض آن قرار دارند، الزامی است که سازمان حفاظت محیط زیست در راستای وظیفه خود اقدام به حفاظت از این گونه‌ها می‌کند البته بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این مهم میان دولت‌ها اهمیت زیادی یافت به طوری که تا سال ۱۳۵۷ فقط یک گونه تحت حفاظت بود. از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۲ به ۲ گونه رسید اما از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۹ به ۱۵ گونه افزایش یافت که رشد ۱۸۰۰ درصدی را نشان می دهد.
پایش و مدیریت آب توازن کشتی ها در بنادر اصلی کشور
آب توازن، آب شیرین یا شوری است که در تانکرهای توازن و انبار کالای کشتی‌ها نگهداری می‌شود. این آب برای حفظ ثبات کشتی و قابلیت مانور آن در طول سفر استفاده می‌شود، هنگامی که یک کشتی در حال پر کردن تانکرهای خود از آب است ممکن است موجوداتی با مکش وارد تانکرها شده و با کشتی در بنادر مختلف جابجا شوند اما مساله این است که وقتی آب توازن در یک بندر تخلیه می شود، این موجودات هم با آن وارد آب آن بندر می‌شوند که به مرور به گونه‌ای مهاجم تبدیل و حیات گونه های بومی آن منطقه را تحت تاثیر قرار می دهند و گاهی تا مرز انقراض می‌کشانند.
با توجه به مخاطرات تخلیه آب توازن برای بنادر، سازمان بین المللی دریانوری توصیه کرده است همه کشتی‌ها پیش از ورود به آب‌های ساحلی یا تنگه‌ها و کانال‌ها به تخلیه و آبگیری مجدد در دریاها و اقیانوس های آزاد اقدام کنند تا ریسک ورود این موجودات زنده غیربومی به آب‌های ساحلی به حداقل برسد؛ بر این اساس ایران نیز با پیوستن به کنوانسیون مدیریت آب توازن کشتی‌ها، کشتی‌ها را ملزم به رعایت این قانون کرده که بر اساس آن کشتی ها موظف هستند تا آب توازان خود را قبل از ۲۰۰ مایلی ساحل تخلیه کنند البته تا سال ۱۳۵۷ برای این منظور اقدامی صورت نگرفته بود اما از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۲ هشت مورد پایش و تا ۶ ماهه نخست سال ۱۴۰۰ به ۱۵ مورد پایش رسید.
مناطق حفاظت شده دریایی - ساحلی
مناطق حفاظت شده دریایی مناطقی است که ماهی‌ها و دیگر حیوانات و گیاهان دریایی که در معرض خطر هزارها تن از انواع پلاستیک، آفت کش‌ها و سمومی که اقیانوس‌ها را آلوده می کنند مورد محافظت قرار می گیرند، این مناطق در نوارهای ساحلی به حفظ درختچه‌های ساحلی، بوته‌های باتلاقی، صخره‌های مرجانی و دیگر موانع طبیعی کمک می‌کنند. آنها سرزمین های ساحلی را از معرض تندبادها محافظت کرده و برای گیاهان دریایی و جانوران آبزی پناهگاه هستند.
دانشمندان برآورد می‌کنند که برای محافظت از منابع طبیعی دریایی باید ۳٠ درصد از اقیانوس‌های جهان در زمره مناطق حفاظت شده دریایی قرار گیرد اما اکنون فقط از حدود سه درصد به طور کامل محافظت می‌شود.
در ایران نیز تا سال ۱۳۵۷ هیچ منطقه حفاظت شده دریایی وجود نداشت اما از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۲ حدود ۴۱۶ هزار و ۲۱۲ هکتار مناطق دریایی ایجاد شد که از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۹ به ۵۸۲ هزار و ۲۱۲ هکتار ارتقا یافت که دولت در صدد افزایش آن است.
تالاب های ثبت شده در کنوانسیون رامسر
دوم فوریه ( ۱۳ بهمن ) سال ۱۹۷۱ میلادی ( ١٣۴۹ هجری شمسی ) بود که نمایندگان ۱۸ کشور جهان در رامسر شهری در شمال ایران گردهم آمدند تا مهمترین و کهن‌ترین پیمان نامه محیط زیستی دنیا را امضا کنند؛ در نهایت این پیمان‌نامه در راستای حفاظت از زیست‌بوم‌های تالابی به امضا رسید و ایران به خاستگاه مهمترین پیمان‌نامه بین‌المللی محیط زیستی تبدیل شد. اکنون ۱۷۰ کشور عضو آن هستند.
تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی اگر هم کاری برای محیط زیست انجام می شد همه جنبه دولتی داشت چون نگاه فقط به نفع شاهان و سرمداران دولتی بود اما بعد از آن نگاه ها به سمت مردمی سازی امور معطوف شد و تلاش ها در راستای مشارکت مردمی در حفظ محیط زیست شکل گرفتطرف‌های معاهده در این کنوانسیون موظفند که تالاب‌های حائز اهمیت سرزمین خود را تعیین، نقشه‌های اصلاحی تالاب‌ها را به نحوی تنظیم و اجرا کنند که حفظ، حراست و بهره‌برداری صحیح از آنها در سرزمین تسهیل شود همچنین با اعمال مدیریت صحیح کوشش کنند تعداد پرندگان آبزی در تالاب‌های مربوطه را افزایش دهند و تسهیلات لازم برای حفاظت تالاب‌ها و پرندگان آبزی در منطقه تالاب‌ها فراهم کنند.
بر اساس این کنوانسیون تا سال ۱۳۵۷ تعداد ۱۸ تالاب ایران در رامسر سایت ثبت شده بود. از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۲ به ۲۴ تالاب رسید و از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۹ به ۲۶ تالاب ارتقا یافت که رشد ۴۴.۴ درصدی را نشان می‌دهد.
کاهش مصرف ۱۰ میلیون لیتر مازوت در سال
آلودگی هوا بعد از انقلاب صنعتی به بخش لاینفک زندگی بشر تبدیل و سال به سال هم وضعیت آن بد و بدتر شد. شواهد نشان می‌دهد که انسان از سال‌های دور هم در صدد بهبود این وضعیت برآمده که تصویب و اجرای قوانین کنترل دود در شیکاگو در سال ۱۸۸۱ دال بر این ادعا است. جدای از اینکه بشر در این زمینه موفق بوده یا نه؛ بعد از آن قوانین زیادی تصویب شد. در ایران هم بحث آلودگی هوا برای اولین بار در ۱۳۴۶ در مجلس مطرح و در سال ۱۳۵۴ طرح هایی برای مقابله با آلودگی هوا به شهرداری وقت ارائه شد.
در برنامه عمرانی پنجم کشور ( سال های ۱۳۵۲ - ۱۳۵۶ ) که نخستین برنامه حفاظت محیط زیست کشور در آن مشاهده می‌شود، فصل نخست آن به موضوع آلودگی هوا اختصاص یافت. در این برنامه بعد از ذکر کلیاتی درباره آلودگی هوا و اثرات آن بر انسان و سایر زیستمندان، وضعیت آلودگی هوای شهر تهران به صورت کمّی بیان و منابع آلاینده هوا معرفی شده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد که آلودگی هوا از سال‌ها پیش در کلانشهری مانند تهران مطرح و مورد توجه بود اما آنطور که باید به آن پرداخته نشد چون وضعیت هوای امروز تهران گواه این کم کاری است.
در این راستا دولت ها تلاش کردند تا نسبت به کاهش آلاینده‌ها و آلودگی هوا اقداماتی انجام دهند که در این میان دولت سیزدهم با عزمی جدی‌تر اقدام به این کار کرده است به طوری که برای اولین بار ردیف بودجه‌ای برای آلودگی هوا در نظر گرفته شد و در مجموع رویکرد بودجه ۱۴۰۲ محیط زیستی شد که گام بلندی در راستای کاهش آلودگی هوا است.
خودرو و موتورسیکلت منابع اصلی آلودگی هوا در کلانشهرها به ویژه تهران هستند؛ از این رو در دولت مردمی اقداماتی برای کاهش آلودگی منابع متحرک صورت گرفته که ارتقای استاندارد خودروها، توسعه و ارتقای مراکز بازرسی و آزمایشگاه آزمون تست آلایندگی خودرو، گسترش و فعال سازی سیستم پایش لحظه‌ای با استقرار ۱۳۴ ایستگاه جدید پایش آلودگی هوا در شهرها، ایجاد سامانه یکپارچه معاینه فنی در بیش از ۸۰ درصد مراکز، تجهیز شهرهای بزرگ به ۹۲ مرکز معاینه فنی خودروی سنگین با ۹۵ خط فعال و ۲۸۰ مرکز معاینه فنی خودروهای سبک با ۴۰۰ خط فعال برخی از این اقدامات است.
همچنین همکاری در اجرای طرح کاهش، هدایت و انتقال بخارات بنزین در مخازن، تانکرها و جایگاه‌های عرضه (طرح کهاب)، اصلاح و استانداردسازی حامل‌های انرژی و استانداردسازی ۵۰ درصد گازوئیل کشور با کاهش میزان گوگرد در لیتر و پایش ۱۶۰ جایگاه عرضه سوخت دیزل در محموله های مواصلاتی، همکاری با وزارتخانه های نفت، نیرو و صنعت و معدن و تجارت به منظور تامین سوخت گاز نیروگاه‌ها و صنایع بزرگ صنعتی ( به طوری که اکنون فقط ۱۰ درصد سوخت نیروگاه ها مازوت است و ۹۰ درصد مابقی از سوخت گاز استفاده می‌کنند) که این مهم منجر به کاهش مصرف ۱۰ میلیون لیتر مازوت در سال شده است.
اقدامات برای کاهش اثرات تغییر اقلیم
اقلیم یعنی همان میانگین آب و هوای یک منطقه در سالیان متمادی که عوامل مختلفی می‌تواند آن را تغییر دهد که همان تغییر اقلیم است؛ پدیده ای که در چند سال اخیر با آن مواجه هستیم. دانشمندان معتقدند فعالیت انسانی در راستای استفاده از سوخت‌های فسیلی موجب شده مقدار دی اکسید کربن موجود در جو افزایش یابد و این مساله دمای زمین را بالا برده است به طوری که اکنون جهان نسبت به قرن نوزدهم حدود ۱.۲ درجه سانتیگراد گرم‌تر شده و مقدار دی اکسید کربن در جو ۵۰ درصد افزایش یافته است.
این افزایش دما مشکلات زیادی را برای انسان و محیط زیست به همراه آورده است. بروز سیل‌های ناگهانی، خشکسالی‌های مداوم، انقراض گونه‌های مختلف جانوری و گرد و غبار برخی از آنها است. دانشمندان معتقدند اگر اقدامات بیشتری انجام نشود، دمای زمین همچنان افزایش می‌یابد و تا پایان این قرن، زمین ۲ درجه گرم‌تر می شود حتی برخی معتقدند که ممکن است به چهار درجه افزایش هم برسد که در این صورت عواقب جبران ناپذیری به همراه خواهد داشت.
در راستای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای که مقصر اصلی گرمایش زمین است، کشورها اقدامات زیادی را مانند کاهش مصرف سوخت های فسیلی و رفتن به سمت انرژی های تجدید پذیر انجام داده اند؛ ایران نیز اقدامات خوبی مانند تصویب اهداف مشارکت ملی معین در کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و گرمایش زمین (INDCs) کشور در هیات دولت و ارسال به دبیرخانه کنوانسیون تغییر آب و هوا و تهیه دستورالعمل NAMAs برنامه اقدام ملی متناسب کاهش انتشار (کنوانسیون تغییرات آب و هوا)، تدوین موافقتنامه پاریس برای کاهش گازهای گلخانه ای و مقابله با گرمایش زمین در هیات دولت و ارائه به مجلس شورای اسلامی و تکمیل مرحله اول برنامه مدیریت حذف هیدروکلروفلوروکربن‌ها با هدف پایبندی به تعهدات در قبال پروتکل مونترال و نهایی سازی طرح برآورد مصرف جایگزین های مواد مخرب لایه اوزن انجام داده است.
مقابله و کنترل اثرات گرد و غبار
پدیده گرد و غبار یکی از عوارض گرمایش زمین به دنبال کاهش بارندگی‌ها و خشکسالی‌های مداوم است؛ به طوری که موجب شده بیشتر تالاب‌ها و رودخانه‌های کشور خشک و به کانون گرد و غبار تبدیل شوند. علاوه بر کانون‌های داخلی، کانون های خارجی از کشورهای سوریه، عراق و عربستان هم گرد و غبار با شدت بیشتری وارد کشور ما می‌شود و مشکلاتی را به بار می‌آورد؛ بر این اساس، دولت در صدد کاهش انتشار گرد و غبار برآمد.
با توجه به اهمیت کاهش و کنترل پدیده گرد و غبار برای مدیریت این پدیده مبلغ مبلغ ۳۷۰ میلیون دلار/یورو از صندوق توسعه ملی به ۲۷ استان اختصاص یافت.
تقویت و فعال‌سازی ستاد ملی مقابله با گرد و غبار با مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست، تدوین، تصویب برنامه و آیین‌نامه اجرایی مقابله با گرد و غبار در هیات وزیران، تدوین سند گرد و غبار استانی و ملی و تهیه سند منشا ۱۷ استان بحرانی کشور با تدوین گزارش کامل و نقشه های منشا گرد و غبار و اقدام برای تهیه برنامه اجرایی سایر استان‌ها و تهیه طرح توسعه و تجهیز ایستگاه‌های پایش وضعیت جوی با رویکرد گرد و غبار، پیگیری مفاد تفاهم‌نامه‌های منطقه‌ای و توسعه همکاری‌های علمی در قالب عملیاتی کردن احداث مرکز توان افزایی مقابله با گرد و غبار در کربلای معلی- عراق (تعیین نهادهای مسئول، عقد قرارداد با ستاد عتبات عالیات، مبادله تفاهم نامه نهایی، تحویل زمین، حصارکشی و تشکیل کارگروه ملی متشکل از نمایندگان فنی دستگاه‌های مرتبط) برخی از اقدامات مقابله با گرد و غبار است که در کشور انجام شده است.
همچنین استمرار تهیه گزارش‌های وقوع توفان های گرد و غبار در کشور از کانون‌های داخلی و خارجی تا محل تحت تاثیر به منظور تکمیل بانک اطلاعاتی توفان‌های گرد و غبار استان‌ها و تهیه و اجرای طرح تکمیل شبکه پایش در بخش شرقی کشور به منظور تکمیل شبکه ملی پایش گرد و غبار در دو اندازه PM۱۰ و PM۲.۵ به منظور ارزیابی آلودگی گرد و غبار و اعلام هشدارهای سلامتی و انجام مطالعات منشایابی داخلی، فرسایش بادی، توفان، ماسه و گرد و غبار و انجام عملیات اجرایی از دیگر کارهای انجام شده است.
در راستای مقابله با گرد و غبار، احیای تالاب‌ها گام مهمی است که در این راستا احیای بخش جنوبی تالاب شادگان از طریق انتقال آب به میزان ۱۵۰ میلیون متر مکعب در سال و مقابله با گرد و غبار در سطح ۳۰۰ هزار هکتار از اراضی استان خوزستان هم انجام شد.
همچنن نشست ویژه رسیدگی به گرد و غبار خوزستان با حضور رییس مجلس شورای اسلامی، وزرای جهاد کشاورزی و نیرو و رییس سازمان برنامه و بودجه و جمعی از نمایندگان مجلس انجام و در آن راهکارهای کنترل و تثبیت کانون‌های بحرانی گرد و غبار و تامین حقابه محیط زیستی تالاب های کشور بررسی شد.
تخصیص مبلغ ۳۷۰ میلیون دلار/یورو به ۲۷ استان با منشاء و یا متاثر از پدیده گرد و غبار از محل صندوق توسعه ملی به منظور مدیریت، سازگاری و مقابله با پدیده گردوغبار در کشور، برآورد خسارت‌های ناشی از گرد و غبار بر منابع زیستی و اقتصادی در ۶ استان مهم غبارخیز کشور، ساماندهی بیش از ۸۰ متقاضی مالچ سازگار با محیط زیست و تدوین شیوه‌نامه ارزیابی آنها، انجام بیش از ۱۵۷ هزار هکتار عملیات نهالکاری و بوته‌کاری در کانون‌های غبارخیز بحرانی کشور، انجام بیش از یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار عملیات حفاظت، قرق و مدیریت چرا در مراتع با ظرفیت غبارخیزی، انجام حدود ۱۲۰ هزار هکتار اقدامات تثبیت‌کننده خاک (مدیریت رواناب، احداث بادشکن زنده و غیرزنده، احداث تله رسوبگیر و مالچ‌پاشی توام با نهالکاری) در کانون‌های گردوغبار کشور، احداث، تجهیز و راهبری ۱۷۳ ایستگاه پایش و آنالیز گردوغبار به منظور پایش رخدادهای گردوغبار برای پیش‌بینی و هشدار این پدیده، انجام ۱۲۴ هزار مترمکعب عملیات لایروبی انهار و بهسازی مسیل‌ها برای آبرسانی به تالاب‌ها و کانون‌های با منشا گردوغبار و مرطوب‌سازی دشت‌های با حاکمیت غبارخیزی و احداث ۱۰۰ کیلومتر مجاری انتقال آب برای مدیریت کانون‌های بحرانی گردوغبار در قالب مرطوب‌سازی این محدوده‌ها از دیگر اقداماتی است که برای مقابله و یا کاهش گرد و غبار در کشور انجام شده است.
۹۰۱۴