به گزارش روز دوشنبه گروه علم و آموزش ایرنا از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، چهل‌وچهار سال از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد. چهار دهه از رویدادی تاریخی و مهمی گذشت که به نام ایران در جهان ثبت شد و همه این سال‌ها با وجود کارشکنی‌های جهانی برای کشورمان دستاوردهای قابل قبولی را به یادگار گذاشت.
«ارتقای سطح علمی جامعه»، «کسب رتبه‌های بالای جهانی در تعداد مقالات و ارجاعات علمی و ثبت اختراعات»، «کاهش نرخ بی‌سوادی» و «افزایش قابل توجه تعداد رشته‌های دانشگاهی و دانشجویان» تنها بخشی از این دستاوردهای کسب شده‌ای است که به نام انقلاب و جمهوری اسلامی ایران به ثبت رسیده است.
این روند رو به رشد اقتدار و بالندگی کشورمان با راهبردهای مقام معظم رهبری و تاکید ایشان بر شکل‌گیری زیست‌بوم فناوری و نوآوری و تصویب قوانین مترقی چون «قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان» و «قانون جهش تولید دانش‌بنیان» و حمایت از تولیدات و محصولات ایران‌ساخت که به همت شرکت‌های دانش‌بنیان و فناوران کشورمان به تولید رسیده است؛ سرعت بیشتری گرفت و به گفتمان غالب کشور بدل شد و امروز شاهد ثمرات و اثرات مثبت آن در اقتصاد، فرهنگ و زندگی روزمره مردم هستیم.
معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری با توجه به ماموریت ویژه‌ای که برای ارتقای زیست‌بوم فناوری و نوآوری و تحقق اقتصاد دانش‌بنیان بر عهده دارد، تلاش می‌کند در آستانه چهل‌وچهارمین سالگرد پیروزی شکوهنمد انقلاب اسلامی بخشی از این دستاوردها و افتخارات به دست آمده در کشور را ارایه کند.
در این گزارش به جایگاه علم و فناوری حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی پرداخته شده است تا گوشه‌ای از توانمندی جوانان، متخصصان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی کشور را که با وجود همه سختی‌ها و موانع داخلی و خارجی کسب شده را به مخاطبان معرفی کنیم.
سهم ۶/۲ درصدی مقالات حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‌های گیاهی از تولید علم در ایران
حوزه گیاهان دارویی همانطور که در نقشه جامع علمی کشور از آن به عنوان اولویت الف در بخش علوم پایه نام برده شده است، به عنوان یکی از حوزه های کاربردی و علوم پایه در علوم و فناوری های روز دنیا مطرح است. به همین جهت اثرات و کاربردهای حوزه گیاهان دارویی در بخش های متعدد همچون پزشکی، داروشناسی، سم شناسی، بیوشیمی، ژنتیک، کشاورزی و علوم زیستی، شیمی، میکروبیولوژی، علوم محیط زیستی، مهندسی شیمی و ... قابل مشاهده است.
لذا تعیین شاخص های علم سنجی مرتبط با حوزه گیاهان دارویی مستلزم نگاه ویژه و همه جانبه به تمامی بخش های متاثر از این حوزه است. با توجه به نبود کلید واژه هایی مشخص همچون سایر بخش ها مانند نانو، زیست فناوری و ... نمی توان به سادگی آمار دقیقی از داده ها و شاخص های علم سنجی مرتبط با این حوزه مشخص کرد.
با توجه به گستردگی حوزه گیاهان دارویی و عدم پوشش کل این حوزه با کلید واژه های مشخص شده نمی‌توان آمار دقیقی از شاخص های علم سنجی فوق الذکر برآورد کرد. به همین دلیل نیاز است تمامی مقاله های منتشر شده هرسال به صورت تک به تک مورد مطالعه قرار گرفته و مقاله های مرتبط با این حوزه مورد تفکیک قرار گرفته و جداسازی شود.
با بررسی تمامی مقالات موجود در پایگاه اسکوپوس و آنالیز علم سنجی مقالات منتشر شده در حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی ، از میان ۷۷۳۲۷ مقاله موجود در پایگاه اسکوپوس در سال ۲۰۲۱، ۱۹۹۵ مقاله مرتبط با حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی استخراج شده است.
با توجه به گزارش مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری و جایگاه استنادی علوم جهان اسلام ISC، سهم تولید علم ایران حوزه گیاهان دارویی و فرآورده‌های دارویی گیاهی در عرصه جهانی ۵.۹ درصد است که رتبه ایران در منطقه یک و در سطح جهانی چهار است.
حوزه طب سنتی و مکمل
در پایگاه اینترنتی سایماگو که به عنوان یکی از منابع رصد علم و فناوری حوزه مطرح است، کلید واژه طب جایگزین و مکمل، به منظور بررسی جایگاه ایران در تولید علم و فناوری حوزه طب سنتی قابلیت جست و جو دارد.
جدول ذیل روند رشد مقالات حوزه طب سنتی را از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۲۰ نشان می‌دهد. همان طور که در این جدول آمده است؛ تعداد مقالات از ۵۹ در سال ۲۰۰۶ به بیش از ۵۰۰ مقاله در سال ۲۰۲۱ افزایش پیدا کرده است.
با ساختار سازی در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تشکیل دانشکده‌های طب ایرانی در سال ۲۰۰۶ و حمایت از توسعه طب ایرانی ذیل سندملی گیاهان دارویی و طب سنتی (مصوب سال ۱۳۹۲ شورای‌عالی انقلاب فرهنگی) مقالات حوزه طب سنتی طی ۱۵ سال به حدود ۱۰ برابر افزایش پیدا کرد. در حال حاضر ایران پس از کشورهای چین، آمریکا و هند، رتبه چهارم تولید مقالات حوزه طب سنتی را دارد.