شیوع و گسترش کرونا، فصل جدیدی را در زندگی کودکان و نوجوانان به ویژه در حوزه آموزش رقم زد؛ در پی تعطیلی مدارس در دوران همه گیری کرونا، متولیان تعلیم و تربیت به منظور جلوگیری از توقف و ایجاد خلل در آموزش، از طریق تولید محتوا در فضای مجازی موجب استمرار و تداوم امور درسی دانش‌آموزان شدند و حالا با بهتر شدن شرایط کرونا و از سر گرفتن آموزش حضوری، راه‌اندازی مدارس فضای مجازی به عنوان یکی از رویکردهای مسئولان آموزش و پرورش مورد توجه قرار گرفته است.
مطرح شدن ایده راه‌اندازی مدرسه مجازی در فارس
محمدخلیل عسکری مدیرکل آموزش و پرورش فارس سه‌شنبه چهارم بهمن ۱۴۰۱ در جلسه کارگروه تولید محتوا و انتشار در فضای مجازی شورای فضای مجازی استان با اشاره به اهمیت ایجاد و ارتقای سواد رسانه در سطوح مختلف به‌ویژه جامعه فرهنگیان گفت: امروزه ما در آموزش و پرورش به آموزش مَجازی به عنوان یک آموزش مکمل نگاه می‌کنیم و در حال حاضر اهتمام جدی به آموزش سواد رسانه برای معلم، خانواده و دانش‌آموزان در این اداره وجود دارد.
عسکری با بیان اینکه تربیت یک فرآیند و عوامل مختلفی در آن دخیل است، گفت: همه نهادها، سازمان‌ها و دستگاه‌ها در این موضوع سهیم و مؤثرند و باید در کنار آموزش و پرورش قرار بگیرند.
ماهیت مدارس مجازی چیست؟
راه‌اندازی مدارس فضای مجازی در حالی مورد توجه متولبان نظام تعلیم و تربیت فارس قرار گرفته که اگر این اقدام بدون در نظر گرفتن زیر ساخت‌های فنی و محتوایی و پیوست‌های فرهنگی انجام شود، خسارت‌های جبران ناپذیری را به بدنه نظام تعلیم و تربیت وارد می‌کند؛ با توجه به تجربه نه چندان موفق آموزش و پرورش در حوزه آموزش مجازی در دوران کرونا؛ این پرسش‌ها مطرح است که ماهیت مدارس مجازی و ضرورت راه‌اندازی این مدارس در شرایط کنونی چیست و آیا زیرساخت‌های لازم برای راه‌اندازی مدارسی با رویکرد مجازی فراهم شده است؟
تقویت سواد رسانه و توانمند کردن دانش‌آموزان برای تشخیص اخبار جعلی از اخبار موثق
مرتضی کریمی رئیس سازمان دانش‌آموزی فارس در این باره گفت: با توجه به اینکه عصر حاضر عصر ارتباط بسیار زیاد دانش‌آموزان با اینترنت و فضای مجازی است و بخش عظیمی از وقت نوجوانان و جوانان در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرد ضرورت تقویت سواد رسانه و توانمند کردن دانش‌آموزان برای تشخیص اخبار جعلی از اخبار موثق از اهمیت بسیاری برخوردار است.
رئیس سازمان دانش‌آموزی فارس ادامه داد: طی یک برنامه‌ریزی منسجم و مدون که سه فاز دارد، یک مدرسه فضای مجازی را در استان فارس راه‌اندازی کرده‌ایم تا آموزش‌های تخصصی سواد رسانه و سواد فضای مجازی و روش تشخیص فیک‌نیوزها را به دانش‌آموزان و معلمان ارائه دهیم؛ در گام اول ۶۰۰ نفر از فرهنگیان از سراسر استان فارس در دوره‌های تخصصی سواد رسانه که ادبیات کار رسانه‌ای با کودک و نوجوان را ارائه می‌دادند حضور یافتند. ادامه این دوره در اسفندماه و اردیبهشت‌ماه برگزار خواهد شد.
برگزاری دوره تخصصی سواد مجازی برای دانش‌آموزان
کریمی اضافه کرد: در دهه مبارکه فجر ۵۰۰۰ دانش‌آموزی که در خبرگزاری پانا به ایفای نقش می‌پردازند و فعالیت‌های رسانه‌ای انجام می‌دهند در یک دوره تخصصی سواد فضای مجازی و رسانه شرکت کردند و آموزش‌های لازم در این دوره به آنها داده شد؛ این امر سهم بسزایی در ایجاد فهم تربیتی رسانه برای دانش‌آموزان دارد و دانش‌آموزان بر اساس شعار «هر مدرسه یک خبرنگار» می‌توانند در این زمینه به ایفای نقش بپردازند.
وی بیان داشت: در جریان ناآرامی‌های اخیر خبرنگاران پانا که در دوره‌های آموزشی شرکت کرده بودند نقش مؤثری در گفت‌وگوی همسال با همسال داشتند و برنامه‌های مختلف حوزه جهاد تبیین را دنبال می‌کردند. بدون شک شکل‌گیری مدارس فضای مجازی و مدارس رسانه در دو وجه آموزش‌های تخصصی و ایجاد یک شبکه ارتباطی تخصصی دانش‌آموزان فعال رسانه‌ای در شبکه‌های اجتماعی، حائز اهمیت است.
ماهیت مدرسه مجازی
وی به تشریح ماهیت مدارس فضای مجازی پرداخت و گفت: مدرسه فضای مجازی رقیبی برای شبکه شاد به شما نمی‌رود و قرار نیست دروس مرسومی که در آموزش و پرورش ارائه می‌شود در این مدرسه ارائه شود. در شبکه شاد ارائه آموزش‌های درسی انجام می‌شد اما در برنامه شاد کمتر به ارائه آموزش‌ها در حوزه تربیت و آمادگی برای روبه رو شدن دانش‌آموزان با آسیب‌های فضای مجازی و به حداقل رساندن این آسیب‌ها پرداخته شده است؛ کاری که در استان فارس دنبال می‌شود این است که ظرف مدت سه سال، شبکه گسترده‌ای از فعالین رسانه‌ای که عملیات و کنش‌گری فعالانه در حوزه تربیتی خواهند داشت راه‌اندازی شود تا بتوانیم مخاطبین را در مقابل آسیب‌های فضای مجازی ایمن کنیم.
رئیس سازمان دانش‌آموزی فارس اظهار داشت: بدون شک برای ادامه فعالیت‌ها و گسترده شدن این کار نیازمند حمایت‌های مالی از دستگاه‌های مختلف هستیم. پیگیری‌ها انجام شده و برخی دستگاه‌ها عنایت ویژه‌ای برای تحقق این امر دارند اما اگر این کار بخواهد در سطح ملی انجام شود نیاز مبرمی به همکاری و تعامل با دستگاه‌های مختلف است. امام جمعه شیراز و مدیرکل آموزش و پرورش فارس توجه بسیار ویژه‌ای به این موضوع دارند و حمایت‌های خوبی هم در این زمینه صورت گرفته که جا دارد تشکر ویژه‌ای از آنها داشته باشیم.
ضرورت اندیشیدن تمهیدات ویژه برای راه‌اندازی مدارس مجازی
پیدایش فناوری‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی، دگرگونی بنیادینی را در زندگی و ارتباطات انسانی ایجاد کرده و موجب شکل‌گیری نوع جدیدی از تعاملات انسانی شده است؛ این فناوری‌ها که در دنیای امروز منجر به خلق ایده‌ای با نام آموزش مجازی شده در عمل فرصت‌ها و تهدیدات نوینی را برای هویت بخشی و تجلی خود به وجود آورده است؛ راه‌اندازی مدارس مجازی حقیقتی است که از دور بسیارخوش رنگ و لعاب و کاربردی است اما نیاز است تمهیدات ویژه‌ای برای اجرایی کردن هر چه بهتر این سیاست اندیشیده شود تا شاهد بروز اتفاقات ناخوشایند، آسیب‌ها و پیامدهای منفی در عرصه تعلیم و تربیت دانش‌آموزان نباشیم. هرچند مهمترین نقاط قوت این مدارس، افزایش سواد رایانه‌ای و اطلاعاتی دانش‌آموزان و دبیران این مدارس در مقایسه با مدارس معمولی و تغییر نقش معلم محوری به تسهیل‌کنندگی است اما نبود ساختار و فرهنگ مناسب برای پیاده‌سازی و به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش از نقاط ضعف و تهدیدهای فراروی این مدارس به شمار می‌رود که نیاز به اخذ تدابیر ویژه دارد.