به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا از تارنمای اخبار علمی ساینس الرت، زلزله به بزرگای ۷.۸ بامداد دوشنبه محدوده بزرگی از جنوب ترکیه و در نزدیکی مرز این کشور با سوریه را لرزاند که تاکنون منجر به کشته شدن بیش از ۱۱ هزار نفر شده است.
یک زلزله شناس در مورد زمین لرزه ویرانگر ترکیه سوریه اظهار داشت: زمین لرزه بسیار بزرگی جنوب شرقی ترکیه و در نزدیکی مرز با سوریه به لرزه درآورد. داده‌های لرزه نگاری که لرزش زمین ناشی از امواج زلزله را اندازه‌گیری می‌کنند، نشان می‌دهند که این رویداد به بزرگای ۷.۸ از ۱۰ در مقیاس بزرگی گشتاوری بوده است.
بزرگا مقیاسی است که برای بیان اندازه زلزله با در نظر گرفتن انرژی آزاد شده توسط زلزله بکار می‌رود. امواج لرزه ای توسط حسگرها در سراسر جهان از جمله بریتانیا ثبت شده است. لرزش ناشی از حرکت انرژی به بیرون از منبع یا مرکز زمین لرزه پیامدهای وحشتناکی برای افرادی که در نزدیکی آنجا زندگی می کنند، داشته است.
در این زلزله بسیاری از ساختمان‌ها فرو ریختند. گزارش‌هایی از آسیب به خطوط لوله گاز که به آتش‌سوزی منجر شده، نیز منتشر شده است.
جنی جنکینز استادیار علوم زمین دانشگاه دورهام در انگلیس می گوید: این منطقه در ترکیه زلزله خیز است؛ زیرا در محل تقاطع سه صفحه تکتونیکی تشکیل دهنده پوسته زمین واقع شده است: صفحات آناتولی، عربی و آفریقا. صفحه عربستان به سمت شمال به طرف اروپا حرکت می کند و باعث می شود صفحه آناتولی (که ترکیه روی آن قرار دارد) به سمت غرب رانده شود.
حرکت صفحات تکتونیکی باعث انباشته شدن فشار روی گسل های زلزله در مرزهای آنها می شود. آزاد شدن ناگهانی این فشار است که زلزله و لرزش زمین را درپی دارد. این زلزله احتمالاً روی یکی از گسل‌های اصلی که مرز بین صفحات آناتولی و عربی را مشخص می‌کند؛ رخ داده است: یعنی گسل آناتولی شرقی یا گسل بحرالمیت.
هر دو گسل «گسل‌های امتداد لغز» هستند، اگر دو دیواره گسل در امتداد افقی نسبت به یکدیگر جابه جا شوند، گسل های امتدادلغز را پدید می آورند.
زلزله‌هایی شدیدتر از گذشته
این منطقه هر ساله زمین لرزه های زیادی را تجربه می کند که ناشی از حرکت مداوم صفحات تکتونیکی است. زلزله اخیر به خصوص بزرگتر و ویرانگر است، زیرا انرژی زیادی را آزاد کرده است.
سازمان زمین شناسی آمریکا (USGS) اعلام کرده است که از سال ۱۹۷۰ تنها سه زمین لرزه شدیدتر بزرگتر از بزرگای ۶ در فاصله ۲۵۰ کیلومتری (۱۵۵ مایلی) این مکان رخ داده است.
زلزله ای با بزرگای ۷.۸، به‌طور قابل‌توجهی بزرگتر از زمین لرزه هایی که است که این منطقه قبلاً تجربه کرده است و بیش از دو برابر بزرگترین زمین‌لرزه‌ای که قبلاً در این منطقه (قدرت ۷.۴ ریشتر) ثبت شده، انرژی آزاد کرده است.
زلزله شناسان امروز از مقیاس بزرگای گشتاوری استفاده می‌کنند که نشان‌دهنده مقدار انرژی آزاد شده در یک زلزله است (مقیاس ریشتر قدیمی است، اگرچه گاهی اوقات به اشتباه در اخبار نقل شده است). این مقیاس غیر خطی است: هر درجه نشان دهنده ۳۲ برابر انرژی آزاد شده بیشتر است. این بدان معناست که یک زلزله به بزرگای ۷.۸ در واقع حدود ۶ هزار بار بیشتر از زلزله‌ای با بزرگای پنج که معمولاً در این منطقه اتفاق می‌افتد، انرژی آزاد می‌کند.
ما تمایل داریم انرژی زمین لرزه را از یک مکان یا کانون واحد در نظر بگیریم، اما در واقع این انرژی در اثر حرکت در امتداد یک ناحیه از یک گسل ایجاد می شود؛ هر چه زلزله بزرگتر باشد، ناحیه گسل بزرگتری جابجا می شود.
برای زلزله ای به بزرگای ۷.۸، احتمالاً این حرکت در منطقه ای به طول ۱۹۰ کیلومتر و عرض ۲۵ کیلومتر رخ داده است. این بدان معنی است که لرزش در یک منطقه بسیار بزرگ احساس می شود. تخمین زده می شود که لرزش های ملایم تا شدید (به اندازه ای که خسارات مالی قابل توجهی ایجاد کند) را ۶۱۰ هزار نفر در مناطق اطراف زلزله تا فاصله ۸۰ کیلومتری شمال شرقی در امتداد مرز صفحه تکتونیکی احساس کرده اند.
تکان های ملایم تا شدید این زمین لرزه تا استانبول در فاصله ۸۱۵ کیلومتری و همچنین بغداد پایتخت عراق در فاصله ۸۰۰ کیلومتری و قاهره پایتخت مصر در ۹۵۰ کیلومتر زلزله احساس شده است.
پس لرزه ها
پس از زمین لرزه های بزرگ، زمین لرزه های کوچکتر که به عنوان پس لرزه شناخته می شوند، رخ می دهد. زیرا پوسته زمین دوباره با تغییرات تنش سازگار می شود. پس لرزه ها می تواند روزها تا سال ها پس از زلزله اولیه ادامه یابد.
در ۱۲ ساعت اول پس از زمین لرزه اولیه در جنوب شرقی ترکیه، سه زمین لرزه دیگر به بزرگی ۶ ریشتر رخ داد. اولین پس لرزه به بزرگای ۶.۷ تنها ۱۱ دقیقه پس از زمین لرزه رخ داد و صدها پس لرزه با بزرگای کمتر نیز اتفاق افتاده است.
چند ساعت بعد از زمین لرزه اصلی، زلزله ای به بزرگای ۷.۵ در سمت شمال روی یک سیستم گسلی متفاوت، اما مجاور زلزله اولیه در گسل سورگو رخ داد.
از نظر فنی، این زلزله به اندازه کافی قدرتمند بود که به تنهایی به عنوان یک زمین لرزه جداگانه به حساب بیاید، اگرچه احتمالاً در اثر اولین زمین لرزه فعال شده است و مجموعه ای از پس لرزه های خود را بدنبال خواهد داشت.
در حالی که پس لرزه ها معمولاً به طور قابل توجهی کوچکتر از زلزله اصلی هستند، اما عواقب آنها می تواند به همان اندازه ویرانگر باشد و به زیرساخت هایی که در اثر زلزله اولیه آسیب دیده اند، آسیب بیشتری وارد کنند و در عملیات امدادرسانی را وقفه ایجاد کند.