خاموشی‌های مکرر برق تابستان در کنار کمبود گاز در فصل زمستان مردم خراسان شمالی را با مشکلاتی مواجه کرده است و این سوال به ذهن متبادر می شود که راه گذشت از این مشکلات و کمبود انرژی چیست و از چه ظرفیت هایی باید بعنوان جایگزین این سوخت ها استفاده شود.
این موضوع زمانی دارای اهمیت می شود که حفظ انرژی‌های فسیلی برای آیندگان و ذخیره منابع ملی باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد و باید از انرژی های جایگزین استفاده کرد.
استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر از جمله راهکارهایی است که چاره نجات بشری از کمبود انرژی محسوب می شود و در این عرصه، نیروگاه‌های خورشیدی از جمله گزینه‌های مورد توجه در مناطق کویری و بیابانی است.
در خراسان شمالی به ویژه در شهرستان‌های کویری گرمه و جاجرم ظرفیت های بسیار زیاد برای ایجاد نیروگاه های برق خورشیدی و بادی وجود دارد و در سال‌های گذشته سرمایه گذاران از داخل و خارج برای ایجاد این نیروگاه ها اعلام آمادگی کرده و برخی هم اقدامات اولیه را انجام دادند اما تاکنون نتیجه بخش نبوده است.
مناطق کویری شهرستان گرمه در سال بیش از ۳۰۰ روز آفتابی است و بیشتر روزهای سال در صبح و عصر، باد در شهرستان وزش دارد که سرعت باد دستکم ۳۰ کیلومتر در ساعت می رسد و می طلبد علاوه بر ساخت نیروگاه خورشیدی قدم در راه احداث نیروگاه بادی نیز برداشت.
شهرستان جاجرم در خراسان شمالی نیز با دارا بودن مناطق بیابانی و کویری همواره مورد توجه مسوولان مختلف استانی برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی بوده است.
اما این نقاط مناسب در خراسان شمالی تاکنون بارها شاهد تلاش‌هایی برای ایجاد نیروگاه‌های خورشیدی بزرگی بوده که تاکنون به نتیجه مشخصی نرسیده است و مسوولان دولت سیزدهم در این خطه را بر آن داشته تا در این حوزه بیش از گذشته ورود کنند و این استان کم برخوردار را با توسعه این صنعت بر روی ریل پیشرفت قرار دهند.
تلاش برای احیای نیروگاه خورشیدی جاجرم
شهرستان جاجرم با دارا بودن موقعیت مناسب کویری و وجود پتاسیل بالای جذب اشعه خورشید در طول روزهای مختلف سال، ظرفیت تبدیل شدن به یکی از قطب‌های تولید برق خورشیدی ایران را داراست و از این رو کلنگ این نیروگاه در این شهرستان بر زمین خورد. بر این اساس در تیرماه ۹۶ کلنگ احداث بزرگترین نیروگاه خورشیدی کشور موسوم به مزرعه خورشیدی در شهرستان جاجرم از توابع خراسان شمالی به زمین خورد.
با گذشت بیش از سه سال از این کلنگ‌زنی و در حالی قرار بود طبق وعده وزارت نیرو، نیمی از این پروژه در سال ۹۷ و نیم دیگر در سال ۹۸ به بهره‌برداری برسد، اما همچنان هیچ خبری از این مزرعه خورشیدی در کار نیست و به نظر می رسد که ساخت این مزرعه به دست فراموشی سپرده شده است.
حمید چیت‌چیان وزیر سابق نیرو در هنگام کلنگ‌زنی این مجموعه گفت که پروژه مزرعه خورشیدی ۳۰ مگاواتی جاجرم با مشارکت و سرمایه‌گذاری کشورهای سوئیس و ایتالیا وارد فاز اجرایی شده و ارزش ارزی سرمایه‌گذاری نیروگاه ۳۰ مگا واتی را ۳۷.۵ میلیون یورو است.
علیرضا صبوری مدیرعامل سابق توزیع شرکت برق استان نیز در تیرماه سال ۹۷ با بیان این مطلب که مزرعه خورشیدی جاجرم تا پایان سال ۹۷ وارد مدار خواهد شد گفت که تا پایان سال ۹۷ ٬ ۱۵ مگاوات از این نیروگاه به بهره‌برداری می‌رسد و ۱۵ مگاوات دیگر هم در سال آینده در دستور کار قرار خواهد گرفت.
او بیان می کند که نیروگاه خورشیدی جاجرم بزرگترین نیروگاه خورشیدی کشور است و عدم مجوز برای خرید تجهیزات، انتقال ارزی وجوه به داخل کشور از مشکلات طولانی شدن این پروژه در استان است.
مسوولان دولت سیزدهم در خراسان شمالی در حال برنامه ریزی برای احیای این نیروگاه عظیم هستند و اکنون رایزنی های کارشناسی در حال انجام است.
شهرستان جاجرم با جمعیت حدود ۳۷ هزار نفر در جنوب غربی استان خراسان شمالی واقع شده و این شهرستان از سه بخش مرکزی، سنخواست و شوقان تشکیل شده است.
ساخت نخستین نیروگاه ۲۵ مگاواتی در گرمه
اگرچه نیروگاه خورشیدی جاجرم بعنوان بزرگترین نیروگاه خورشیدی کشور در طی سال های گذشته نتوانسته است به توفیقی برسد ولی شهرستان گرمه در این مسیر پیشقدم شد و ساخت نیروگاه ۲۵ مگاواتی استان را دستور کار قرار داد این نیروگاه در قالب مجوزهای بی نام تمامی استعلام‌های آن کسب شده است و در اختیار سرمایه گذار قرار می گیرد.
مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه گذاری استانداری خراسان شمالی در خصوص ساخت این نیروگاه گفت: با شناسایی فرصت های سرمایه گذاری استان در قالب مجوزهای بی نام یکی از فرصت های شناسایی شده در شهرستان گرمه، احداث نیروگاه خورشیدی بود که برنده مناقصه مشخص شد.
سیدعلی میرکریمی عنوان کرد: ۲۵ میلیارد تومان سرمایه گذاری به ازای هر مگاوات برق در نیروگاه های خورشیدی نیاز است و بر این اساس برای اجرای نیروگاه ۲۵ مگاواتی شهرستان گرمه حدود ۶۰۰ میلیارد تومان سرمایه گذاری اولیه لازم است.
وی اضافه کرد: برای اجرای نیروگاه یک مگاواتی ۱.۵ هکتار زمین نیاز است و سرمایه گذار در گرمه حدود ۴۰ هکتار زمین دریافت کرده است.
میرکریمی با اشاره به مزایای نیروگاه های خورشیدی، گفت: امروزه در دنیا با توجه به محدود بودن سوخت های فسیلی و ذخایر زیر زمینی و حفظ محیط زیست باید به سمت استفاده از انرژی های پاک رفت که کشور ایران نیز از این امر مستثنی نیست.
وی اضافه کرد: برای بدست آوردن برق باید از پنل های خورشیدی و ایجاد نیروگاه های بادی کمک گرفت زیرا این نیروگاه ها علاوه بر حفظ محیط زیست، موضوعات پدافند غیرعامل را نیز به درستی مدیریت خواهند کرد.
مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه گذاری استانداری خراسان شمالی یادآور شد: اگر تمام انرژی ما در یک نقطه متمرکز باشد با قحطی گسترده برق مواجه می شویم در حالی که با ساخت نیروگاه های کوچک و مجزا احتمال قحطی برق کاهش می یابد.
شهرستان ۲۵ هزار نفری گرمه در غرب خراسان شمالی واقع و با استان های سمنان و گلستان همسایه است.
شناسایی ۲۵ مکان مستعد
استفاده از این ظرفیت خدادادی در دولت جهادی سیزدهم رنگ و بوی جدید به خود گرفت و مسوولان استانی با درک اهمیت سرمایه گذاری در این بخش روند احداث نیروگاه را سرعت بخشیدند و در مرحله نخست شناسایی نقاط و اماکن مستعد به سرمایه گذاری در این حوزه را شناسایی کردند و سپس با سرمایه گذاران وارد مذاکره خواهند شد.
رییس تحقیقات و مجری انرژی‌های تجدیدپذیر شرکت توزیع برق خراسان شمالی در این خصوص گفت: ۲۵ مکان مستعد برای اجرای نیروگاه خورشیدی در استان شناسایی و مجوزهای بی‌نام برای سرمایه‌گذاری در این بخش صادر شد.
اسماعیل حسین پور اظهار کرد: خراسان شمالی ظرفیت ها و پتانسیل های زیادی برای اجرای انرژی های تجدیدپذیر به ویژه نیروگاه خورشیدی دارد؛ ظرفیت ایجاد مولدهای خورشیدی در تمام شهرستان های استان به جزء مناطق کوهستانی و غیر مسطح شناسایی شده است.
وی تصریح کرد: ۱۵ موقعیت مکانی برای ایجاد نیروگاه خورشیدی زیر ۱۰ مگاوات در مجموع با ظرفیت ۶۳ مگاوات و ۱۰ مکان نیز برای ایجاد نیروگاه خورشیدی بالای ۱۰ مگاوات در مجموع با ظرفیت ۱۷۷مگاوات است.
مجری انرژی های تجدیدپذیر شرکت توزیع برق خراسان شمالی ادامه داد: استعلام‌های لازم از دستگاه‌های ذیربط برای اجرای این ۲۵ طرح سرمایه‌گذاری دریافت شده و بررسی و مطالعات لازم به لحاظ پتانسیل خطوط شبکه انتقال برق و از نظر ظرفیت های فیدر و پست های فوق توزیع شناسایی و مورد مطالعه قرار گرفته است.
وی گفت: زمین برای اجرای طرح جانمایی شده و اقدامات مربوط به واگذاری آن از منابع طبیعی انجام و تاییدیه لازم از وزارت نیرو و شرکت برق منطقه ای استان دریافت شده است.
حسین پور با اشاره به شناسایی فرصت های سرمایه گذاری استان در بحث انرژی‌های تجدیدپذیر اظهار کرد: احداث نیروگاه خورشیدی در شهرستان گرمه یکی از فرصت های سرمایه گذاری در این بخش بود که یک شرکت خصوصی در این زمینه برنده مناقصه شد و به زودی ساخت این نیروگاه آغاز می شود.
وی افزود: ۶ شرکت بومی برای ایجاد نیروگاه های خورشیدی با ظرفیت کمتر از ۱۰ مگاوات وارد عرصه شدند و خواستار دریافت تسهیلات بودند اما این منابع از طرف بانک ها پرداخت نشد و این سرمایه گذاران نتوانستند طرح را اجرایی کنند.
حسین پور گفت: وزارت نیرو هم برق تولیدی نیروگاه های خورشیدی و بادی را با قیمت تضمینی بالایی و به مدت ۲۰ سال خریداری می کند، البته هر ساله هم بر اساس فرمول تعدیل و نرخ تورم و ارزش افزوده یورو نرخ خرید تضمینی افزایش می یابد.
خراسان شمالی دارای چهار صنعت بزرگ پتروشیمی، لوله گستر، فولاد، آلومینیوم و نیروگاه سیکل ترکیبی شیروان است.
میزان تولید برق نیروگاه سیکل ترکیبی شیروان در شرایط عادی هزار و ۴۰۰ مگاوات است که این میزان تولید برق در شرایط عادی بیش از نیاز استان است اما در زمان قطع گاز، این نیروگاه، بعضا با یک ششم ظرفیت کار می کند.
تاکنون ۹۹.۹ درصد از جمعیت مناطق شهری و روستایی خراسان شمالی از برق برخوردار شده اند.
با احتساب برق مصرفی مشترکان بزرگ صنعتی از جمله پتروشیمی و سیمان بجنورد، ریخته گری اسفراین و آلومینای جاجرم، مصرف برق استان به ۴۰۰ مگاوات در روز می رسد.
خراسان شمالی با یک میلیون نفر جمعیت در شمال شرق کشور واقع است.