به گزارش گروه جامعه ایرنا - دانه های برف با سکوت و زیبایی بسیار به زمین می رسد، گویی آسمان در حال خانه تکانی است، لحاف خود را می تکاند و پنبه های آن در هوا معلق و در نهایت بر سر دار و درخت و چمن می نشیند و شوق و ذوق را به زمینیان هدیه می دهد، کودکان با درست کردن آدم برفی و بزرگترها با پرتاب گلوله های برفی این نعمت را شکر می گویند، این تصویری است که در چند سال گذشته بخش زیادی از کشور از آن محروم بود و کم کم برف و برف بازی در حال پیوستن به تاریخ بود، کارشناسان علت آنرا تغییر اقلیم و خشکسالی های مداوم می دانند.
خشکسالی و تداوم کم بارشی در چند سال گذشته به حدی چشمگیر بود که موجب خشک شدن بخش زیادی از تالاب ها، رودخانه ها، از بین رفتن زمین های کشاورزی و حفر تعداد زیادی چاه های عمیق شد که این مساله موجب کاهش سطح آب های زیرزمینی و در نهایت پایین رفتن آبخوان ها و بروز پدیده فرونشست شد، از سوی دیگر ارتفاع آب در سدها کاهش یافت به طوری که بر اساس آخرین اعلام وزارت نیرو؛ ذخایر سدهای پنج‌گانه تهران با کاهش ۸۲ درصدی همراه شده است، همچنین استان های زیادی درگیر کم آبی و بی آبی شدند.
اما امسال بر خلاف چند سال گذشته در حال تجربه کردن زمستان خوبی از لحاظ بارش برف و باران هستیم، شاید با وجود این شرایط به ذهن برخی خطور کند که از خشکسالی عبور کردیم و وارد ترسالی شدیم و مشکلات کم آبی برطرف شده است پس می توانند به وفور آب مصرف کنند در حالی که اینطور نیست، نباید فریب این بارندگی ها را بخوریم چون زمین کشور به حدی تشنه است که این بارش ها در حد تر کردن لب زمین است و باری از کم آبی را از دوش ذخایر زیر زمینی بر نمی دارد.
خشکسالی، کم بارشی، مصرف بی رویه و بی برنامه از منابع آبی در چند سال گذشته، شرایط را تا حد بحران آبی پیش برده است به طوری که در مقایسه با پنج سال گذشته، ورودی سدهای کشور کاهش ۳۰ درصدی را نشان می‌دهد. آمارها می‌گویند آب شرب ۵۰۰ شهر کشور با مشکل تامین می‌شود و ۱۰۱ شهر در وضعیت قرمز تامین آب قرار دارد، بنابراین نباید انتظار داشته باشیم که بارش های یک یا دو هفته ای بار سنگین کم آبی را از دوش منابع آبی کشور بردارد و مسوولیت ما را در مقابل این شرایط کمرنگ کند.
بر اساس آخرین گزارش دفتر اطلاعات و داده‌های آب شرکت مدیریت منابع آب ایران، میزان آب ورودی به سدهای کشور از ابتدای سال آبی جاری (ابتدای مهر) تا ۲۳ بهمن‌ماه حدود ۹ میلیارد و ۶۱۰ میلیون مترمکعب بوده که نسبت به مدت مشابه در سال آبی گذشته ۱۱ درصد کاهش را نشان می‌دهد.
امسال خشک‌ترین پاییز در ۵۰ سال گذشته را پشت سر گذاشتیم، با توجه به اینکه ایران در کمربند خشک جهانی قرار گرفته و حدود یک‌سوم متوسط جهانی بارندگی دارد که متناسب با جمعیت و وسعت کشورمان نیست، صرفه‌جویی در مصرف آب و سازگاری با کم‌آبی توسط همه نهادها و سازمان‌ها ضروری است.
رئیس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو دراین باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: بر اساس آخرین اعلام وزارت نیرو ( ۱۶ بهمن ماه ) اکنون ۱۰ استان کشور در شرایط ترسالی قرار گرفتند و بقیه استان های کشور در شرایط خشکسالی خفیف تا شدید هستند.
محمد درویش افزود: در مجموع میانگین ریزش های آسمانی کشور حدود ۹ درصد کمتر از میانگین دراز مدت ۵۴ سال گذشته بوده است، البته شرایط بارندگی چه برف و چه باران در ۴۵ روزی که از زمستان گذشته مطلوب بوده و نشان می دهد میانگین ریزش های آسمانی به شرایط نرمال نزدیک تر می شود.
وی اظهار داشت: پیش بینی ها حکایت از این دارد که وضعیت بارش ها بهتر هم خواهد شد و احتمالا امسال یک سال نرمال از لحاظ بارندگی را سپری خواهیم کرد، مدل های هواشناسی نشان می دهد که بارندگی ها همچنان ادامه خواهد داشت به ویژه در نیمه شمالی و شرقی کشور که وضعیت خشکسالی در آنجاها بسیار شدید بود و نگرانی های زیادی ایجاد کرده بود اما اکنون شاهد بارش های خوبی در این مناطق هستیم.
وی ادامه داد: در یک هفته اخیر به ویژه بارندگی ها در قالب برف و باران در حوضه های آبریز کشور مانند حوضه آبریز دریاچه ارومیه بسیار خوب بود، همچنین در استان گیلان که خشکسالی ۳۳ درصدی حاکم بود برف و باران خوبی باریده است، استان مازندران هم شرایط مشابه ای دارد، پارک ملی گلستان که امسال برف نداشت هفته گذشته اولین برف را تجربه کرد و قرار است دوباره برف دیگری نیز در آنجا ببارد، در مجموع آن نگرانی های بسیار شدیدی که ممکن بود یک سال بی سابقه خشک داشته باشیم و حتی با جیره بندی آب برای شهروندان روبرو شویم، تقریبا برطرف شده است.
میانگین ریزش های آسمانی کشور حدود ۹ درصد کمتر از میانگین دراز مدت ۵۴ سال گذشته بوده است.درویش تاکید کرد: اما اینکه این بارندگی ها بتواند کسری مخازن را جبران کند، به هیچ عنوان امکان پذیر نیست؛ واقعیت این است که معمولا یک چهارم بارندگی که اتفاق می افتد به سمت سفره های آب زیرزمینی می رود الان مثلا اگر متوسط بارندگی کشور ۱۰۹ میلیمتر باشد یک چهارم آن می شود حدود ۳۰ میلیمتر، در صورتی که متوسط افت سطح آب زیرزمینی در آبخوان های کشور حدود ۲۰ تا ۲۵ متر است بنابراین با این بارندگی ها امسال فقط توانستیم حدود ۳۰ سانتمیتر آنرا جبران کنیم.
وی ادامه داد: در چهار دهه اخیر ۱۴۰ میلیارد متر مکعب بیشتر از میزان آبی که وارد سفره های آب زیرزمینی شده برداشت کردیم، ۱۴۰ میلیارد متر مکعب یعنی ۱۰ رودخانه به بزرگی کارون، بنابراین طبیعی است که نمی شود به این سرعت فکر کرد که می توانیم این تراز منفی را جبران کنیم.
وی گفت: قرار بود وزارت نیرو با اجرای طرح بزرگ تعادل بخشی سفره های آب زیرزمینی کسری بیلان آبی خود را که ۱۲۰ میلیارد متر مکعب بود تا پایان برنامه ششم توسعه به صفر برساند اما در اجرای آن آنطور که باید موفق نبود، بنابراین شهروندان باید در جریان باشند که این بارندگی ها مانند مسکنی برای سال آبی پیش رو عمل کرده و ما برای اینکه بتوانیم بحران را از سر بگذرانیم باید منابع و داشته ها را مدیریت کنیم.
این فعال محیط زیست افزود: البته در این میان تغییر اقلیم خطری جدی است چون باعث شده میانگین ریزش های آسمانی در بیشتر حوضه های آبخیز به حدود ۱۵ درصد کاهش نزدیک شود، نسبت برف به باران تغییر کند و میزان باران نسبت به برف بیشتر شود، در ادامه یخ ها در حال آب شدن هستند که موجب بروز سیل های زیادی می شود و در راستای آن فرسایش افزایش می یابد که این مساله موجب کاهش حجم سدها به علت ورود رسوبات می شود.
وی تصریح کرد: همه اینها نشاندهنده این است که اگر بخواهیم مشکل را به صورت جدی برطرف کنیم باید به سراغ معرفی و حمایت از کسب و کارهایی که تداوم آنها به آب نیاز نداشته باشد برویم، باید اقتصادی را در کشور تعریف کنیم که آب محور نباشد، باید به سراغ بالفعل کردن مزیت های کشور که مغفول مانده اند برویم، این مزیت ها بدون اینکه منابع آبی را به تاراج ببرند می توانند برای کشور سرمایه پایدار تولید کنند، مثلا روی آوردن به منابع تجدید پذیر یکی از این راه ها است، کاری که اخیرا قرار است در اصفهان آغاز شود، در این راستا قرار است یک نیروگاه ۶۰۰ مگاواتی از طریق سلول های خورشیدی در مدت سه سال آینده ساخته شود، البته قرار بود این طرح تا پایان برنامه ششم توسعه اجرا شود و در این برنامه به صراحت جزو تکالیف دولت بود اما محقق نشد.
وی گفت: با ایجاد این نیروگاه قرار بود پنج هزار مگاوات برق از طریق سلول های خورشید و بادی تولید شود که این اتفاق نیفتاد، اکنون تمام انرژی که از این طریق در کشور تولید می شود ۴۵۰ مگاوات است، اگر بتوانیم به عنوان کشور تولید و صادرکننده انرژی خورشیدی در منطقه معرفی شویم بسیاری از مشکلات آبی کشور برطرف می شود، مثلا اگر بتوانیم کمبود برق افغانستان و یا عراق را تامین کنیم مشکلات آبی ما با این کشورها کمتر می شود؛ آن زمان افغانستان حقابه هیرمند را در اختیار ما قرار می دهد، هامون رونق می گیرد و توان زیست پذیری زابل و سیستان و بلوچستان افزایش می یابد.
درویش تاکید کرد: ایران کشوری است که از موقعیت جغرافیایی ویژه ای برخوردار است، به آبهای آزاد دسترسی داریم و می توانیم بهترین بهره را از آن ببریم، همچنین با تقویت زیرساخت های گردشگری ، طبیعی، تاریخی، فرهنگی، سلامت و علمی وابستگی به منابع آبی را کاهش دهیم، مثلا یکی از راه های درآمدزایی با توجه به توان تخصصی و علمی در کشور، ایجاد شهرک های سلامت است که قرار است در اصفهان راه اندازی شود.
وی گفت: در این شهرک ها اتباع کشورهای همسایه را جذب می کنند برای اینکه پروژه های درمانی آنها را انجام دهند که به آن توریسم سلامت گفته می شود؛ این کار توسط بنیاد بسکی در گنبد کاووس آغاز شده و به شهروندان کشورهای ترکمنستان، قزاقستان، ازبکستان و تاجیکستان که برای درمان به این مرکز می آیند خدمات ارائه می کند؛ این رفت و آمدها پول خوبی وارد کشور می کند باعث می شود پزشکان ایرانی که مهاجرت کرده اند و یا قصد مهاجرت دارند به کشور برگردند، این کار رونق اقتصادی ایجاد می کند بدون اینکه هوا آلوده، چاه آب بیشتری حفر و سد بیشتری احداث شود بدون اینکه بدهکاری اکولوژیکی افزایش یابد.
۹۰۱۴