امام صادق(علیه السلام) چه صفات و نشانه‌هایی برای «شیعه حقیقی» برشمردند؟ پاسخ اجمالی را می توان چنین نوشت: امام صادق(ع) در مورد صفات و نشانه های شیعه واقعی می‌فرمایند: متاسفانه بعضی از شیعیان یا به اصل نماز اهمیت نمی‌دهند و یا نسبت به نماز اول وقت سهل انگارند و یا از هر دو فاصله گرفته‌اند و اسم خود را شیعه هم می‌گذارند.
پاسخ تفصیلی: امام صادق(علیه السلام) ملاک تشخیص شیعیان را در چند صفت مهم خلاصه کرده می فرماید: «إِمْتَحِنُوا شِیْعَتَنَا عِنْدَ مَوَاقِیْتِ الصَّلاةِ کَیْفَ مُحَافَظَتُهُمْ عَلَیْهَا و إِلَی أَسْرَارِنا کَیْفَ حِفْظُهُمْ لَهَا عِنْدَ عَدُوِّنَا وَ إِلَی أَمْوَالِهِمْ کَیْفَ مُوَاسَاتُهُمْ لاِخْوَانِهِمْ فِیْها»؛ (شیعیانِ ما را به اوقات نماز امتحان کنید که چگونه به آن اهمیّت می‌دهند و اینکه چگونه اسرار و مقامات ما را در نزد دشمنان بازگو نمی‌کنند و همچنین با اموال‌شان امتحان کنید که چگونه به دیگر برادران‌شان کمک می‌کنند).
شرح حدیث: در این حدیث امام صادق(علیه السلام) ملاک تشخیص شیعیان را در چند صفت مهمِّ زیر بیان می‌کنند: 1. اهمیّت به نماز اوّل وقت مردم را به نماز اوّل وقت امتحان کنید، آیا به اوقات نماز اهمیّت می‌دهند؟ در هنگام کار آیا کار را عقب می‌اندازند یا نماز را؟ بعضی نماز را برای زمان بیکاری می‌دانند و می‌گویند: «اَوّلُ الْوَقْتِ رِضْوَانُ اللهِ وَ آخِرُ الْوَقْتِ غُفْرَانُ اللهِ» در حالی‌که شیعه واقعی به نماز اوّل وقت اهمیّت می‌دهد، بعضی از اهل تسنّن می‌گویند: مسلمان واقعی ما هستیم، چرا که اهمیّتی که ما به نماز اوّل وقت می‌دهیم شیعیان نمی‌دهند.
2. اهمیّت به نماز حضرت علی(علیه السلام) در سفارش‌هایش خطاب به مالک اشتر در مورد اهمیّت نماز می‌فرماید: «إِجْعَلْ أَفْضَلَ أَوْقَاتِکَ لِلصَّلاَةِ»؛ (بهترین اوقاتت را برای نماز قرار بده). کلمه «محافظة» به این معناست که نماز آفات دارد و باید آن را حفظ کرد. زمانی که مرحوم امام خمینی(قدس سره) مدرّس حوزه علمیّه بودند، در هنگام صحبت و مباحثه علمی وقتی صدای اذان بلند می‌شد، بلافاصله برای نماز بر می‌خاستند، بدون اینکه درنگی در انجام واجبات نشان دهند. قانون همین است که هر کجا هستیم و هر که هستیم، به نماز اهمیّت دهیم؛ به خصوص نماز صبح. امروزه عدّه‌ای هستند که نماز صبح را با استصحاب و به امید اینکه هنوز خورشید طلوع نکرده، می‌خوانند که این نماز شیعه نیست!!
3. رازداری منظور از محافظت از اسرار، حفظ مقامات اهل بیت(علیهم السلام) است؛ یعنی مقامات آنان را مانند ولایت تکوینی، معجزات، علم غیب و... که دشمنان باور نمی‌کنند در نزدشان بازگو نکنیم؛ زیرا این مقامات، جزء اسرار است. در زمان ما عدّه‌ای از مدّاحان علاوه بر اینکه اسرار را می‌گویند غلوّ هم می‌کنند، به خصوص اگر در بین آنان برای جلب نظر عوام مسابقه بیفتد، در این صورت یکی غلوّ می‌کند و دیگری اغلی و این کار خیلی خطرناک است. مدّاحان، مقام والایی دارند و ائمّه(علیهم السلام) به آنها اهمیّت می‌دادند؛ امّا باید از اشعار غلوّ آمیز پرهیز کنند.
4. چگونگی صرف اموال مواسات از دو ریشه لغوی است: یکی از مادّه «واسی» و دیگری از ماده «آسی» که هر دو به معنای اعانت و کمک کردن است. شیعه را باید با اموالش امتحان کرد که چه اندازه دیگران در اموال او سهم دارند. در زمان ما مشکلات زیاد است: مشکل بیکاری که منشأ اصلی بسیاری از مفاسد مانند: اعتیاد، سرقت، خودفروشی و ... است؛ مشکل ازدواج جوانان، مشکل مسکن، مشکل هزینه تحصیل دانش‌آموزان که خانواده‌ها برای تأمین آن با مشکلات مواجه هستند. جامعه ما، جامعه شیعه است، پول‌های زیادی در مسائل بیهوده صرف می‌شود در حالی‌که عدّه‌ای در هزینه‌های اوّلیّه زندگی درمانده‌اند. آری همه ما باید صفات شیعه را در زندگی روزمرّه مدّ نظر قرار داده و به آنها عمل کنیم نه اینکه صرفاً جایگاه شیعه و پاداش آن را بیان کنیم.
پی نوشت: (1). الخصال، ابن بابویه، محمد بن علی، محقق / مصحح: غفاری، علی اکبر، انتشارات اسلامی، قم، 1362 شمسی، چاپ اول، ج 1، ص 103. (2). گردآوری از کتاب: مشکات هدایت، مکارم شیرازی، ناصر، تهیه و تنظیم: مکارم، مسعود، حامدی، محمد رضا، مدرسه امام علی بن ابی طالب(علیه السلام)، قم، 1385 شمسی، چاپ اول، ص 20.