به گزارش خبرنگار ایرنا ، گزارش رسمی مدیران اعضای شورای حفاظت منابع آبی مازندران از جمله شرکت آب منطقه‌ای و هواشناسی استان نشان می‌دهد که وضعیت تامین آب کشاورزی و شرب استان با چالش های متعددی مواجه است، به طوری که بهار و تابستان سختی را بریا ای خطه شمالی پیش بینی کرده اند.
آب ، مهم ترین نیاز کشاورزی مازندران محسوب می شود ، اما به رغم اهمیت کشاورزی این استان در تامین امنیت غذایی کشور، اکنون فقط حدود ۱۱ درصد آب سطحی استان ذخیره می شود.
غفلت چند دهه‌ای در هدر رفت حجم وسیعی از منابع آبی مازندران را به هیچ عنوان نمی‌توان انکار کرد ، اما دولت های مختلف به ویژه دولت سیزدهم طرح‌های مرتبط با آب در مازندران را در فهرست طرح‌های اولویت‌دار قرار داد به طوری که امید به حفظ اراضی و گسترش کشاورزی در این خطه شمال کشور ، تامین آب شرب از پشت سد ها و کاهش بهره برداری از آب زیر زمینی و چاه های عمیق بوجود آمده است.
طبق گزارش روز سه شنبه روابط عمومی شرکت آب منطقه ای مازندران موسی نامدار در چهارمین جلسه شورای حفاظت منابع آب استان گفت : در شرایط کنونی اهمیت اجرای طرح‌های ذخیره و انتقال آب در مازندران بیشتر مشهود است و باید اعتبارات لازم برای اجرا و تکمیل این طرح‌ها تخصیص یابد.
وی اظهار کرد: در استان از نظر تهیه طرح‌ها مشکلی وجود ندارد و مطالعات نیز به اندازه کافی و مناسب انجام شده است، اما مشکل این است که در بخش مهار آب‌های سطحی اعتبار مناسب نداریم.
وی ادامه داد: در حال حاضر ۳۰ هزار میلیارد تومان نیاز داریم که طرح‌های مد نظر را اجرا کنیم ، ولی قدرت جذب بیش از یکهزارو ۵۰۰ میلیارد تومان در سال را نداریم، نتیجه این وضعیت اجرا نشدن طرح‌های مهم مدیریت منابع آب استان است.
وی با تاکید بر این که سد شهید رجایی ساری هم در بدترین وضعیت ذخیره آبی قرار دارد، گفت: در مخزن سدهای ما مجموعا ۱۲۱ میلیون متر مکعب آب موجود دارد که ۳۷ درصد حجم مخازن سدهای استان است و نسبت به سال گذشته با کاهش ۱۱۴ میلیون متر مکعبی افت ۴۷ درصدی را نشان می‌دهد.
نامدار وضعیت ذخیره آب در آب بندان های مازنذران را نیز وخیم توصیف کرد و افزود: در حال حاضر ۲۰۶ میلیون متر مکعب آب در آب‌بندان‌های استان ذخیره شده که معادل ۵۱ درصد مجموع حجم این مخازن است و نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش ۲۶ درصدی را نشان می‌دهد.
قائم مقام شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران با بیان یان که میزان آبدهی رودخانه‌ها در شرق استان نسبت به دوره بلندمدت ۸۰ درصد کاهش را نشان می‌دهد ، ادامه داد: در مناطق مرکزی نیز ۵۳ و در غرب استان ۴۲ درصد کاهش آبدهی مشاهده می‌شود.
وی با اشاره به برخی مخالفت‌ها با اجرای سازه‌های مدیریت منابع آب در مازندران، اشاره‌ای به پیامدهای سوء ساخت سد فینسک و برخی طرح‌های انتقال آب مازندران به استان‌های همسایه نیز داشت و تصریح کرد: با ساخت سد فینسک میزان ذخیره آب در سد شهید رجایی تحت تاثیر قرار می گیرد. درحال حاضر که استان با کم آبی مواجه است لازم است برای اجرای طرح های دردست اقدام توسط شرکت آب منطقه ای مازندران اعتبارات لازم تخصیص یابد.
کاهش بارندگی در کوهستان‌های مازندران
مدیرکل هواشناسی مازندران هم در این جلسه ضمن تشریح آخرین وضعیت بارندگی‌ها و شرایط جوی استان، نسبت به در پیش بودن بهار و تابستانی خشک و کم‌آب در مازندران هشدار داد و گفت: عمده تامین آب مازندران از کوهستان است و بارندگی در کوهستان‌های ما به شدت کاهش یافت ، دما در این مناطق به شکل قابل توجهی بیشتر شده و دمای هوا در ارتفاعات استان گاهی تا ۲۹ درجه افزایش می‌یابد.
سید محمدرضا رضوی اظهار کرد: وضعیت بارندگی‌ها بسیار نابسامان شده و در ارتفاعات مشکل زیادی داریم، ما در جلگه مشکلی از نظر بارندگی نداریم، اما در ارتفاعات با کاهش بارندگی و افزایش دما مواجه هستیم، برف اخیر هم عمدتا در مناطق میان‌بند بود که تاثیر چندانی بر منابع آبی کوهستانی ما ندارد، کل بارش‌های قابل توجه اخیر فقط ۱۰ درصد روی آمار بارندگی‌های ما تاثیر مثبت داشت.
وی افزود: ارتفاع یخچال‌های طبیعی که جریان دائمی رودخانه‌های ما را تغذیه می‌کند از دو هزارو ۹۰۰ به سه هزارو ۸۰۰ رسیده است. این ارتفاع در سال ۲۰۴۰ به چهار هزارو ۲۰۰ می‌رسد. یعنی حتی رودخانه‌های هراز و بلده هم می‌تواند به رودخانه فصلی تبدیل شوند. اگر این آب‌های سطحی را نتوانیم در آب‌بندان‌ها یا سدهای کوچک جمع‌آوری کنیم کشاورزی و شرب ما دچار مشکل می‌شود.
این مسوول با بیان این که مازندران امسال رتبه ششم کاهش بارندگی‌ها را دارد، تصریح کرد: بیشترین نگرانی ما این است که در ارتفاعات و جایی که باید یخچال طبیعی ایجاد شود برف نداریم، چون جبهه‌های مدیترانه‌ای که باید وارد کشور می‌شدند کم شده و عمدتا جبهه سودانی وارد می‌شود، این‌ها پیامدهای تغییر اقلیم است، قبلا دو سال خشکسالی داشتیم و یک سال ترسالی؛ الان چهار سال خشکسالی است و یک سال ترسالی، یعنی دوره‌های خشکسالی طولانی‌تر شده است.
مدیرکل هواشناسی مازندران درباره پیش‌بینی شرایط بارشی استان در ماه‌های آتی اظهار کرد: اسفند ماه خشک مازندران است ، معمولا اسفند ماه بادهای گرم است، تعداد روزهای بارانی شاید بیشتر باشد، اما بارش مؤثر نداریم ، در مجموع بهار و تابستان سختی در پیش داریم.
ضرورت اجرای طرح سازگاری با کم‌آبی
مدیر حفاظت و بهره‌برداری از منابع آب شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران نیز در چهارمین جلسه شورای حفاظت منابع آب استان بر لزوم توجه به طرح سازگاری با کم‌آبی تاکید کرد و گفت: برنامه سازگاری با کم‌آبی به طور کامل تدوین شده و در آن مشخص است که در افق ۱۴۲۵ و ۱۴۴۰ به چه نقطه‌ای باید برسیم، این گزارش بر اساس منابع جمعیتی، کشاورزی، شرب و تنگناهای شرایط فعلی نهایی شده است.
سید مهدی عمادی افزود: تقریبا در مازندران در بخش آب سطحی حدود ۴.۵ میلیارد متر مکعب آب داریم که ۷۶ درصد از منابع آبی استان است، نکته قابل توجه این است که ۷۰ درصد این منبع آبی ما در فصل غیرزراعی و ۳۰ درصد در فصل زراعی در دسترس است، بنابراین ایجاد سد برای ذخیره آب در استان کاملا توجیه‌پذیر است.
به گفته وی در بخش آب زیرزمینی تقریبا ۱.۵ میلیارد متر مکعب دخیره آب تجدیدپذیر وجود دارد و به همین میزان هم از سفره‌های زیرزمینی استفاده می‌کنیم.
وی اظهار کرد: در شرق استان شرایط نامناسبی از نظر منابع آبی دیده می‌شود و در غرب استان منابع آب سطحی بیشتری داریم، مهم‌ترین چالش استان این است که در شرق استان تقاضا بیش از منابع آب است، در مناطق مرکزی تعادل تقاضا و منابع وجود دارد، در غرب استان هم منابع بیشتر از تقاضا است، لذا اجرای طرح‌های آبی و خاکی ما بر اساس این وضعیت تنظیم شده است.
مدیر حفاظت و بهره‌برداری از منابع آب شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران گفت: در بخش آب سطحی مهار بسیار پایینی داریم و زیرساخت‌های کافی و مناسب در بخش توزیع آب آشامیدنی و همچنین انتقال آب بین حوضه‌ای در استان وجود ندارد ، تهدید کیفی منابع آب با فاضلاب و سموم و همچنین تغییر کاربری از جمله چالش‌های استان است ، ما در استان حدود یک میلیارد متر مکعب کسری تامین آب در شرایط نرمال داریم ، بر همین اساس ایجاد سد در دستور کار قرار گرفته است
لزوم تغییر نگاه مسئولان ملی به منابع آبی مازندران
نماینده مردم ساری و میاندورود در مجلس یازدهم هم که در این نشست حضور داشت، با تاکید بر لزوم تغییر نگاه مسوولان ملی و استان‌های همسایه به شرایط آبی مازندران اظهار کرد: وجود این نگاه به شمال کشور که این مناطق مشکل آب ندارند سبب شده فشار برای انتقال آب بین حوضه‌ای از مازندران بیشتر شود، نتیجه این نگاه هم آسیب به منابع آبی مازندران بود.
منصورعلی زارعی افزود: استانی مانند سمنان که میانگین مصرف آب در آن بیشتر از مازندران است از سال‌ها پیش برای انتقال آب بین‌حوضه‌ای اقدام کرد ، نتیجه این اقدامات شرایط بغرنجی است که برای چشمه روزیه ایجاد شد ، در حال حاضر هم با پیگیری برای ساخت سد فینسک یکی از منابع آبی مهم استان تهدید می‌شود.
وی اظهار کرد: ما این روزها سخت درگیر مساله سد فینسک هستیم و از همه مسوولان استان می‌خواهیم در این زمینه همراه ما باشند تا جلوی اجرای این پروژه تهدیدآمیز برای منابع آبی منطقه گرفته شود.
نماینده مردم ساری و میاندورود با تاکید بر ضرورت بهره‌گیری مناسب از آب‌بندان‌ها برای تامین آب کشاورزی خاطرنشان کرد: مساحت آب بندان‌های ما در استان مجموعا حدود ۱۸ هزار هکتار است که اگر بر اساس تکنولوژی روز آن ها را بهسازی کنیم حجم ذخیره آنها افزایش خواهد یافت، اما اکنون حدود ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب در این سازه‌ها ذخیره شده است.
زارعی با بیان این‌که آبِ آب‌بندان ارزان‌ترین آب کشور است، خاطرنشان کرد: آب‌بندانی در ساری داریم که ۹ متر عمق دارد. این سازه‌ها یکی از مزیت‌های اصلی ما در بخش آب هستند. بسیاری از آب‌بندان‌ها را می‌توان با تامین برخی تجهیزات مانند پمپ و لوله انتقال با آب رودخانه‌ها پر کرد.اگر از حدود ۸۰۰ آب‌بندان فقط ۲۰۰ آب‌بندان را پر کنیم خیلی از مشکلات حل خواهد شد ، باید از همه امکانات مهندسی دولتی در این زمینه استفاده کنیم تا این سازه‌ها بهتر مورد استفاده قرار گیرند.
مازندران به نسخه جامعی برای مدیریت منابع آب نیاز دارد
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار مازندران گفت: در حوزه مدیریت منابع آب استان نگاه مقطعی و جزیره‌ای و کوتاه‌مدت نباید داشته باشیم و نگاه‌مان باید صد ساله باشد که مستلزم تدوین یک برنامه جامع و راهبردی است.
رضا علیخانی افزود: برای بهبود شرایط تامین آب در استان و بهره‌گیری مناسب از منابع آبی موجود در مازندران، لازم است چند موضوع همزمان با هم دیده شود.
وی ادامه داد: در درجه نخست مصرف آب در بخش‌های مختلف باید مورد توجه قرار گیرد ،موضوع بعدی مدیریت هدر رفت است که به تصفیه فاضلاب و همچنین فرسودگی شبکه‌های آبرسانی استان ارتباط دارد ، بازچرخانی آب و همچنین طرح سازگاری با تنش آبی هم از مسائلی است که باید با استفاده از روش‌های دانش‌بنیان در این زمینه نیز گام‌های مهمی برداریم.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار مازندران خاطرنشان کرد: نگاه من به مساله آب نگاه شبکه‌ای و دینامیکی است ، لازم است که شرکت آب‌منطقه‌ای استان با یک دانشگاه بر اساس یک نمودار دینامیکی به بررسی منابع، مصارف و راهکارها بپردازد.
علیخانی اظهار کرد: لازم است با توجه به تنش آبی و نمودار کاهش نزولات جوی و ذخایر آبی، پژوهشکده‌ای نسخه جامعی از طرح مدیریت منابع آب را برای ما تهیه کند که در آن مشخص شود دقیقا چند سد، آب‌بندان، سد انحرافی و کانال انتقال آب نیاز داریم. معتقدم طی یک ماه طرح جامعی برای حوزه آب استان تهیه شود.
این مسوول تصریح کرد: از پارک علم و فناوری استان انتظار می‌رود درباره این‌که چطور مصرف کاهش یابد، از هدررفت جلوگیری شود و چگونه سازگاری با کم‌آبی اجرایی شود برنامه‌ای را تهیه و تدوین کند ، در صورتی که طرح جامع و مشخصی نداشته باشیم با تنش و بحران شدید آبی مواجه می‌شویم ، این موارد باید در سه دسته طرح‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت اجرایی، طراحی و تدوین شود.
وی با اشاره به طرح سازگاری با کم‌آبی افزود: سازگاری با کم‌آبی یعنی از منابع آبی حداکثر بهره‌برداری را داشته باشیم ، اما بحث مدیریت منابع و انتقال آب چیزی نیست که از آن غافل شویم. سد آب‌های بالادستی ما را ذخیره می‌کند. طرح مهار آب در حوزه کشاورزی و آشامیدنی تاثیر زیادی در تقویت سفره‌های زیرزمینی هم دارد.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری مازندران با اشاره به اهمیت مصوبات شورای حفاظت منابع آب استان اظهار کرد: نیازمندی‌هایی که در استان باید مورد توجه باشد تا کنون در این شورا مطرح شده است.
طبق آمارهای رسمی در حال حاضر ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون متر مکعب آب در بخش کشاورزی مازندران مصرف می شود.مازندران ۴۶۰ هزار هکتار زمین های کشاورزی دارد که سالانه بیش از هفت میلیون تن انواع محصولات زراعی و باغی در آنها تولید می شود.
بر اساس آمارهای رسمی، توان بالقوه آب مازندران در حد ۶ میلیارد و ۶۰۰میلیون مترمکعب است که از این مقدار چهار میلیارد و ۹۰۰میلیون مترمکعب آب های سطحی و بقیه آب های زیرزمینی است .
به طور میانگین سالانه حدود یک میلیارد و ۵۵۰میلیون مترمکعب آب در بخش آب های سطحی و یک میلیارد و ۳۵۰میلیون مترمکعب در بخش آب زیرزمینی بهره برداری می شود و بقیه آب سطحی طی سال به صورت هرز به دریا می ریزد.