ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه دیروز سه‌شنبه در آستانه یکسالگی جنگ اوکراین در سخنرانی سالانه خود در مجمع ملی روسیه اعلام کرد که مسکو مشارکت خود در معاهده کاهش تسلیحات هسته‌ای «نیو استارت» با آمریکا را به حالت تعلیق در می آورد.
ساعاتی پس از سخنرانی پوتین، وزارت خارجه روسیه با انتشار بیانیه‌ای اعلان داشت که تصمیم برای تعلیق مشارکت در این معاهده، بازگشت پذیر است ولی واشنگتن باید اراده سیاسی نشان دهد، اقدامات وظیفه شناسانه برای تنش زدایی انجام دهد و شرایط را برای از سرگیری اجرای کامل معاهده ایجاد کند.
این وزارتخانه همچنین از طرف آمریکایی خواست تا فقط همین کار را انجام دهد و تا آن زمان هرگامی از سوی مسکو در قالب پیمان استارت جدید غیر قابل بحث است. وزارت خارجه روسیه اضافه کرد که مسکو از ایالات متحده می‌خواهد از اقدام‌هایی که می‌تواند مانع از سرگیری معاهده نیو استارت شود، خودداری نماید.
همچنین در ادامه این بیانیه تاکید شده است که روسیه به سقف تسلیحات هسته‌ای طبق این معاهده احترام خواهد گذاشت.
پیشینه
آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا در واکنش به کناره گیری موقت روسیه از این معاهده، این تصمیم را عمیقا غیر مسئولانه و مایه تاسف خواند و گفت که دولت جو بایدن همچنان بدون توجه به هر اتفاقی در دنیا در هر زمانی آماده گفتگو درباره این پیمان با مسکو است.
از سوی دیگر «ژانگ جون» نماینده چین در سازمان ملل سه‌شنبه شب به خبرنگاران گفت: اول آمریکا بود که از این معاهده‌ها خارج شد و این ایالات متحده است که باید اقدامات مسئولانه‌ای به منظور فعال کردن این ابزارها انجام دهد.
دیگر متحدان آمریکا مانند انگلیس و فرانسه نیز به این مساله واکنش نشان داده و از پوتین خواستند که از تصمیم خود بازگردد. یک سخنگوی ریشی سوناک نخست وزیر انگلیس به سی‌ان‌ان گفت که لندن امیدوار است مسکو در تصمیم عجولانه خود تجدید نظر کند. وزارت خارجه فرانسه نیز از کاخ کرملین خواست تا تصمیم خود را تغییر داده و «هر چه زودتر» به این معاهده بازگردد.
جوسپ بورل به عنوان مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با اشاره به اینکه پیمان استارت جدید بیشترین اهمیت را برای این بلوک دارد و یک کمک حیاتی برای امنیت اروپا است، تاکید کرد که چنین تصمیمی، ساختار امنیتی اروپا را تضعیف می کند.
واشنگتن ماه ژانویه در بحبوحه جنگ اوکراین و درحالیکه تحریم‌های گسترده‌ای را علیه روسیه اعمال کرده بود مدعی شد که مسکو به تعهدات خود ذیل نیو استارت برای تسهیل فعالیت‌های بازرسی پایبند نیست. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اظهار داشت که عدم پذیرش روسیه برای تسهیل فعالیت‌های بازرسی مانع از اعمال حقوق آمریکا طبق این معاهده می‌شود و اعتبار کنترل تسلیحات هسته‌ای را تهدید می‌نماید.
جلسه «کمیسیون مشورتی دو جانبه» درباره این معاهده قرار بود ماه نوامبر سال گذشته میلادی در مصر برگزار شود اما ناگهان این نشست لغو شد. قرار بود مقام‌های دو کشور از ۲۹ نوامبر تا ۶ دسامبر (۸ تا ۱۵ آذرماه ۱۴۰۱) در قاهره پایتخت مصر درمورد از سرگیری بازرسی‌ها بر اساس معاهده کاهش تسلیحات هسته‌ای موسوم به "نیو استارت " گفتگو کنند.
اهمیت موضوع
معاهده نیو استارت شمار تسلیحات هسته‌ای قاره پیمای مستقر که آمریکا و روسیه می‌توانند داشته باشند را محدود می‌کند. آخرین بار این معاهده در اوایل سال ۲۰۲۱ به مدت ۵ سال تمدید شد و حالا دو طرف به زودی باید درباره توافق تسلیحاتی دیگری مذاکره نمایند.
طبق این معاهده مهم در زمینه کنترل تسلیحات هسته‌ای، مسکو و واشنگتن اجازه دارند از سایت‌های تسلیحاتی یکدیگر بازرسی انجام دهند اما بازرسی‌ها به علت همه گیری کرونا در سال ۲۰۲۰ متوقف شد. روسیه از این پیمان که آخرین توافق به جا مانده برای کنترل زرادخانه‌های هسته‌ای دو کشور است، به صورت کامل خارج نشده و فقط مشارکت در آن را تعلیق کرده است.
در ماه دسامبر رئیس جمهوری روسیه درخصوص افزایش تهدید جنگ هسته‌ای هشدار داد و در همین ماه دیمیتری مدودف معاون شورای امنیت روسیه تهدید کرد که مسکو می‌تواند آغازگر یک جنگ هسته‌ای باشد. هرچند که گزارش‌هایی هم درمورد آزمایش موشک بالستیک قاره پیما توسط روسیه در روز گذشته منتشر شده است.
مدودف در پیامی تلگرامی نوشت: قدرت‌های هسته‌ای درگیری‌های بزرگی را که سرنوشتشان به آنها بستگی دارد، از دست نمی‌دهند. این باید برای هر کسی روشن باشد، حتی برای یک سیاستمدار غربی که دست کم مقداری از درک خود را حفظ کرده است.
ارزیابی
خطرات احتمالی استفاده از تسلیحات هسته‌ای با پیچیدگی معادلات در جنگ اوکراین و عدم حل این مناقشه و همچنین تهدید طرف روسی برای رو آوردن به این نوع سلاح‌ها افزایش یافته است.
از طرف دیگر این اقدام روسیه برای تعلیق مشارکت در پیمان نیواستارت احساس نیاز به بازدارندگی نزد قدرت‌های هسته‌ای را افزایش می‌دهد و می‌تواند جنگ سردی که به اعتقاد برخی، از ماه‌ها قبل شروع شده را عمیق‌تر نماید.
این مساله با ادامه یافتن جنگ بین اوکراین و روسیه وضعیت بغرنج‌تری پیدا خواهد کرد از آنجاییکه درگیری‌های دو طرف اطراف نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا هم بالا گرفته است.
صحنه جنگ اوکراین که تقابل اصلی آن بین روسیه و غرب است نشان داده که هیچ کدام از طرفین به جز با رسیدن به اهداف خود حاضر به خاتمه این درگیری نیستند. آمریکا و متحدانش همچنان به حمایت و ارسال تسلیحات به اوکراین ادامه می‌دهند و مسکو نیز خواستار به دست آوردن مناطق چهارگانه اوکراین است که پوتین چند ماه پیش رسما آنها را به خاک فدراسیون روسیه الحاق کرد. حال باید منتظر ماند و دید که در هفته ها و ماه های آینده سرنوشت جنگ اوکراین در چه مسیری قرار خواهد گرفت.