پیش از پرداختن به این حادثه، این پرسش مطرح می‌شود که آیا بالون‌های رصدی یا جاسوسی تاریخچه دیرینه دارند یا در سال‌های اخیر شاهد پرواز اینگونه بالون‌ها بوده‌ایم؟
از انقلاب فرانسه تا جنگ جهانی و جنگ داخلی آمریکا
بالون رصدی، نوعی بالون است که به عنوان سکوی هوایی برای جمع‌آوری اطلاعات و شناسایی توپخانه استفاده می‌شود. استفاده از بالن‌های رصدی در جنگ‌های انقلاب فرانسه آغاز شد و در طول جنگ جهانی اول به اوج خود رسید. ابتدا بالون‌های جاسوسی با هیدروژن پر می‌شدند؛ بالون‌ها پاکت‌های پارچه‌ای پر از گاز هیدروژن بودند که ماهیت قابل اشتعال آن منجر به نابودی صدها بالون شده بود. بالون‌های جاسوسی پس از جنگ جهانی اول اغلب با هلیوم غیرقابل اشتعال پر می‌شدند تا از پیامدهای انفجاری بالقوه هیدروژن جلوگیری شود.
در جنگ داخلی آمریکا، ارتش‌های کنفدراسیون و اتحادیه از بالون‌های بسته برای مشاهده حرکات سربازان استفاده و آنها را رصد می‌کردند. یکی از این بالون‌ها به قایقی متصل بود که نسخه اولیه یک ناو هواپیمابر بود. در مورد دیگری می‌توان به ۹ هزار بالون ژاپنی حامل بمب اشاره کرد که ۶ هزار مایل در سراسر اقیانوس آرام به سمت آمریکا حرکت کردند. ۲۸۵ بالون ژاپنی در ایالت‌های میشیگان، وایومینگ و تگزاس پیدا شد.
آمریکایی‌ها از بالون‌های بدون اتصال به نام «K-ships» برای رصد و موارد معدودی برای حملات استفاده می‌کردند. آمریکایی‌ها در شوروی نیز از این بالون‌ها استفاده کردند. آنها جاه‌طلبانه بالون‌هایی سبک ساختند که در آسمان حرکت می‌کرد و تجهیزاتی الکترونیکی و دوربین‌های راه دور را به همراه داشت. این بالون‌ها بدون نیاز به خدمه، می‌توانستند قلمرو دشمن را رصد کنند.
هدف آمریکا از پرواز این بالون‌ها بر فراز شوروی، رصد سلاح‌های هسته‌ای آن کشور بود اما شوروی در مدت یک ماه توانست آنها را که حدود ۵۰۰ بالون بود پایین آوردهدف آمریکا از پرواز این بالون‌ها بر فراز شوروی، رصد سلاح‌های هسته‌ای آن کشور بود اما شوروی در مدت یک ماه توانست آنها را که حدود ۵۰۰ بالون بود، پایین آورد و معترض به نقض فاحش حریم هوایی خود توسط آمریکا شد. به دلیل ترس و نگرانی آمریکایی‌ها از شوروی، آنها ارسال بالون‌های جاسوسی بر فراز این کشور را متوقف کردند.
در نمونه دیگری، «گردان ۳۲۰ بالون رگبار» یک واحد آمریکایی آفریقایی‌تبار، نخستین گردان بالون رگباری بود که در فرانسه فرود آمد. این بالون‌ها براساس گزارش موزه ملی جنگ جهانی دوم در نیواورلئان، بالون‌های بدون سرنشین بودند که کابل‌های آنها خطری برای هواپیماها ایجاد می‌کرد و آنها به اجبار در ارتفاع بالاتر پرواز می‌کردند و در نتیجه، کارایی رگبار و بمباران را کاهش می‌داد.
استفاده از این بالون‌ها به افغانستان نیز کشیده شد. آمریکا در افغانستان با بالون‌هایی مجهز به دوربین‌های فیلمبرداری مادون قرمز و رنگی که به هواگرد معروف بود، حضور دائمی داشت و خشم مردم افغانستان را به دلیل تصرف و تعدی در زندگی آنها و کشته‌شدن زنان و کودکان غیرنظامی، برانگیخته بود.
هراس آمریکا از مشاهده بالون‌ها
اینکه چرا آمریکا که خود برای جاسوسی و رصد از این بالون‌ها در جنگ‌های متعدد استفاده کرده، از حضور یک بالون بر فراز آسمان خود بیمناک شد و آن را سرنگون کرد و بازتاب گسترده‌ای در جهان داشت را باید در سخنان مقام‌های کاخ سفید جست‌وجو کرد.
«جو بایدن» رئیس‌جمهوری آمریکا درباره این بالون‌ها گفت آنها ساختار جاسوسی دارند و در تلاش برای پیداکردن مکان‌های حساس کشور هستند.
به گفته وی، همه تلاش‌ها برای مخفی نگه‌داشتن بالون‌ها آن هم در ارتفاع بالا، با این هدف بوده و به دلیل اینکه بالون چینی به راحتی در معرض دید مردم قرار گرفت و مردم آن را در آسمان دیدند، دولت آمریکا تصمیم به سرنگونی آن گرفت. در حالی‌که بالون‌های چینی پیش از این سه بار در دوران دولت ترامپ و یک‌بار در زمان حضور بایدن در کاخ سفید از ایالات متحده عبور کرده بودند.
پرسشی که مطرح شده این است که چرا بالون چینی پس از گذران مسافتی طولانی در حریم هوایی آمریکا که چند روز هم طول کشید، از سوی نیروی هوایی ایالات متحده نابود شد؟
این پرسش جمهوری‌خواهان و حتی برخی از اعضای دموکرات کنگره از بایدن بوده و برای این اتفاق، به بایدن معترض شده‌اند. در این زمینه بایدن به آنها پاسخ داد: «از آنجا که مسیر را می‌دانستیم، توانستیم از سایت‌های حساس در برابر جمع‌آوری اطلاعات محافظت کنیم. به ارتش دستور دادم بالون جاسوسی را پس از عبور از فضای ایالات متحده به محض ایمن شدن، ساقط کنند. رئیس جمهوری آمریکا از نیروی هوایی خواست منتظر بمانند تا بالون به اقیانوس برسد و سپس نسبت به نابودی آن اقدام کنند؛ آنها دلیل این کار را نگرانی از ریختن آوارهای آن در مناطق مسکونی بیان کردند.
واکنش چین به اتهام جاسوسی‌بودنِ بالون
پکن اصرار دارد که این بالون‌ها فقط برای جمع‌آوری اطلاعات هواشناسی استفاده می‌شود به به صورت تصادفی به حریم هوایی ایالات متحده وارد شده است. چین حتی واشنگتن را به اقدامات بیشتر تهدید کرد اما واکنش پنتاگون این بود که بالون‌ها قابل کنترل بوده و می‌تواند مسیر خود را تغییر دهد و این شیء بر فراز مناطق حساسی که کلاهک‌های هسته‌ای در آن نگهداری می‌شود پرواز کرد. مقام‌های آمریکا تاکید کردند حق آنها بوده که بالون را ساقط کنند زیرا بالون چینی حاکمیت ایالات متحده بر حریم هوایی خود را نقض کرده و مغایر با قوانین بین‌المللی است.
«لیند ستد» کارشناس روابط ایالات متحده و چین بر این باور است که بالون‌ها به احتمال زیاد برای جمع‌آوری اطلاعات در مورد قابلیت‌های هسته‌ای پنتاگون استفاده شده است. مقام‌های ایالات متحده اعلام کردند که تلاش‌ها برای بازیابی بقایای بالون بزرگی که در چهارم فوریه ساقط شد به پایان رسیده است.
بر اساس اعلام فرماندهی شمالی ایالات متحده، تصمیم برای پایان‌دادن به جست‌وجوی اجسام ساقط‌شده بر فراز آلاسکا و دریاچه هورون اتخاذ شد. ایالات متحده و کانادا «جست‌وجوهای سیستماتیک هر منطقه را با استفاده از قابلیت‌های مختلف، از جمله تصاویر و حسگرهای هوابرد، حسگرهای سطحی و بازرسی انجام دادند. نیروی دریایی بقایای بالون را پیدا و بازیابی کرده و در حال تحویل آن به اف‌بی‌آی است. کارشناسان ضدجاسوسی آنچه از بالون باقیمانده را در آزمایشگاه اف‌بی‌آی در ویرجینیا بررسی خواهند کرد.
نیروی دریایی آمریکا بقایای بالون را پیدا و بازیابی کرده و در حال تحویل آن به اف‌بی‌آی است. کارشناسان ضدجاسوسی آنچه از بالون باقیمانده را در آزمایشگاه اف‌بی‌آی در ویرجینیا بررسی خواهند کرد«کامالا هریس» معاون رئیس‌جمهوری آمریکا در گفت‌وگو با شبکه ان‌بی‌سی اعلام کرد که بالون چینی برای جاسوسی بوده و اطمینان داشتند که پکن از آن برای جاسوسی از مردم آمریکا و مکان‌های نظامی و هسته‌ای استفاده می‌کرد. به گفته وی، استراتژی کاخ سفید برای ساقط کردن بالون، در خطر آسیب‌رساندن به غیرنظامیان آمریکایی و توانایی حفظ بالون برای بررسی تحقیقی نقش دارد.
هریس در مورد تأثیرات بالون بر روابط ایالات متحده و چین گفت، دولت بایدن قصد دارد دیدگاهش را نسبت به روابط دو کشور حفظ کند؛ در واقع رقابت استقبال می‌شود اما «تضاد و تقابل» خیر. «این روابط قرار نیست تغییر کند اما به طور حتم آن بالون مفید نبود، به همین دلیل است که ما آن را ساقط کردیم. اما روابط و سیاست ما در برابر چین همان چیزی است که بوده.»
مقام‌های آمریکا و چین پس از این ماجرا با هم دیدار کردند. این دیدار در حاشیه نشست امنیتی مونیخ انجام شد.
«ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در این زمینه در بیانیه‌ای گفت: «وزیر مستقیماً از نقض غیرقابل قبول حاکمیت و قوانین بین‌المللی ایالات متحده توسط بالون نظارتی چین در حریم هوایی سرزمینی ایالات متحده صحبت و تأکید کرد که این اقدام غیرمسئولانه هرگز نباید دوباره تکرار شود».
آمریکا حتی سفر «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه خود به پکن را به تعویق انداخت زیرا بالون جاسوسی، نقض آشکار حاکمیت و قوانین بین‌المللی بود و بایدن گفت انتظار دارد با «شی‌جین‌پینگ» رئیس‌جمهوری چین در مورد بالون صحبت کند؛ «ما به پایان این ماجرا خواهیم رسید اما بابت ساقط کردن آن بالون هرگز عذرخواهی نمی‌کنم.»
تاثیر انهدام بالون چینی در روابط واشنگتن و پکن
برای بسیاری از کارشناسان، این حادثه به طور قابل توجهی روابط واشنگتن و پکن را بدتر کرده است.
به گفته «لیندستد» کارشناس روابط ایالات متحده و چین، «روابط پیش از این کاملاً متشنج بود و هر دو کشور در تلاش بودند نوعی تنش‌زدایی را دنبال کنند. به نظر می‌رسد لحظه تنش‌زدایی در حال از بین رفتن است. برخی می‌گویند روابط بدتر از گذشته است.»
تحلیلگران بر این باورند که ممکن است برخی اقدامات تلافی‌جویانه دیگر بین ایالات متحده و چین مانند افزایش تعرفه بر برخی کالاها وجود داشته باشد. در حالی که ایالات متحده به‌دنبال بازیابی باقی‌مانده‌های بالون چینی است، پرسش‌های زیادی باقی می‌ماند؛ از جمله اینکه: آیا این واقعاً یک بالون جاسوسی بود و در تلاش بود چه اطلاعاتی را جمع‌آوری کند؟ اگر بالون چینی جاسوسی و غیرمفید بوده، پس سه شیء دیگری که پس از آن در آسمان آمریکا منفجر شد چه بود؟ بشقاب پرنده بود؟
بایدن: هیچ مدرکی مبنی بر وجود اشیاء پرنده غیرطبیعی در آسمان وجود ندارد و جامعه اطلاعاتی هنوز در حال ارزیابی بوده و بعید است با بالون جاسوسی چینی مرتبط باشد«جان کربی» سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا در نشست مطبوعاتی در پاسخ به این پرسش گفت: ما در حال بازیابی باقی‌مانده‌های مربوط به این سه شیء در شرایط بسیار سخت آلاسکا تا بیابان یوکان و آب‌های عمیق دریاچه هورون هستیم. وی گفت: پیدا کردن آنها کاری بسیار دشواری است و نمی‌توانم قول دهم که پاسخی قطعی خواهیم داد یا خیر. ما نمی‌دانیم آنها چه هستند.
از سویی دیگر، یک باشگاه بالون‌دوست‌های آماتور مستقر در ایالت ایلینوی گفته، یکی از بالون‌هایش آخرین بار همان روز موقعیت خود را بر فراز آلاسکا گزارش کرده و دیگر خبری از آن نداریم. پس از ساقط‌کردن سه شیء مرموز، بایدن گفت آنها احتمالا بالون جاسوسی نیستند و به شرکت‌های خصوصی یا موسسه‌های تحقیقاتی در حال مطالعه آب‌و هوا تعلق دارند.
به گفته رئیس‌جمهوری آمریکا، هیچ مدرکی مبنی بر وجود اشیاء پرنده غیرطبیعی در آسمان وجود ندارد و جامعه اطلاعاتی هنوز در حال ارزیابی بوده و بعید است با بالون جاسوسی چینی مرتبط باشد. این اشیاء مرموز هرچه هستند بالون‌های مفیدی بودند و مشارکت در تحقیقات علمی مشروع را داشتند اما امنیت مردم آمریکا از هر چیزی برای من مهمتر است و به همین دلیل آنها را ساقط کردیم چون ارتفاع این بالون‌ها در ارتفاع ۴۰ هزار فوتی و یا پایین‌تر بود و تهدیدی برای هواپیماهای غیرنظامی بود.
بایدن به صراحت حضور بیگانگان را رد کرد اما هنوز نمی‌تواند بگوید چه کسی پشت این اشیاء پرنده ناشناس است.
منابع:
https://www.newscientist.com/article/۲۳۵۸۹۵۵-chinese-spy-balloon-everything-we-know-after-us-recovers-wreckage
https://www.euronews.com/۲۰۲۳/۰۲/۰۷/chinese-balloon-saga-everything-you-need-to-know-about-the-spy-crisis
https://www.nytimes.com/۲۰۲۳/۰۲/۰۳/us/spy-balloon-history.html
https://www.usatoday.com/story/news/politics/۲۰۲۳/۰۲/۱۷/chinese-spy-balloon-biden-ufos-what-we-know/۱۱۲۸۱۴۶۲۰۰۲