به گزارش ایرنا سمندر لرستانی گونه جانوری اندمیک و منحصر به فرد در استان لرستان می باشد که طی سال های گذشته به سبب حضور ناخواسته بر سفره هفت سین در معرض قاچاق و انقراض قرار گرفته است.
در خاورمیانه هشت گونه سمندر وجود دارد که پنج مورد آن در ایران یافت می‌شود و یکی از این پنج گونه، سمندر لرستانی است، این گونه ۱۴ سانتیمتری بومی ایران و تنها در لرستان و مرز با استان خوزستان زیست می کند که به گفته کارشناسان، زیستگاه این گونه منحصر به فرد تکامل بسیار پیدا و خود را با شرایط اقلیمی منطقه سازگار کرده است.
سمندر شبیه سوسمار است و در آب و خشکی زیست می کند، چهار پا، پوست تیره رنگ همراه با لکه های زرد دارد و از حشرات تغذیه می کند، نام های ایرانی آن شامل «آذرتش، آذرشین و آذرنشین» است و در زبان فرانسه به نام «سالاماندر» شناخته می شود.
سمندر از مصادیق بارز تنوع زیستی در لرستان به شمار می رود و اغلب زیستگاه های این جانور در مناطق جنوبی این استان قرار دارد، سمندر لرستانی در محیطی از بقایای جنگل های بلوط دارای آب های خنک زیست می کند و بر پشت خود خال یا نوارهای زرد و نارنجی زیبا با زمینه قهوه ای دارد و زیر بدن این جانور نیز زرد یا نارنجی و قرمز است.
در سال های اخیر موضوع قاچاق سمندر لرستانی به یکی از چالش های مهم محیط زیست زاگرس تبدیل شده است، مساله ای که هر ساله با نزدیک شدن به ایام نوروز شتاب بیشتری می‌گیرد.
نخستین عامل سبب آغاز روند انقراض سمندر لرستانی، قاچاق بیش از اندازه این گونه به دست سوداگران حیات وحش بود، یکی دیگر از عوامل به خطر افتادن زیست سمندر لرستانی، تغییر اقلیم و خشکسالی‌های پی در پی سال های گذشته است که متاسفانه تاثیرهای بسیار منفی بر روی جمعیت و زیستگاه این گونه بر جا گذاشت.
با توجه به قرار گرفتن سمندر لرستانی در «فهرست قرمز» سازمان جهانی حفاظت از محیط زیست، ممنوعیت خرید و فروش بین المللی این گونه به درخواست سازمان محیط زیست ایران در دستور کار نشست «ساتیس» قرار دارد. (ساتیس معاهده ای است که در سال ۱۹۷۳ به منظور جلوگیری از تجارت گونه های جانوری و گیاهی در معرض خطر انقراض به امضا کشورها رسید که ایران نیز عضو آن است)
از جمله عوامل سبب اهمیت و اخطار در مورد انقراض سمندر، پوست زیبای این جاندار است به طوری که در طول سال های گذشته سمندر لرستانی در اوج خرید و داغ شدن بازارهای نوروزی به همراه «ماهی گلی» (گلد فیش) به شکل گسترده عرضه می شد.
۳۰ مصوبه حفاظت از سمندر لرستانی اجرایی شده است
مدیر کل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: سمندر لرستانی جزو گونه های اندمیک در خطر انقراض است که طی سال های گذشته به دلیل قاچاق این گونه نادر توسط افراد سودجو در معرض خطر قرار گرفته است و به جای حضور در زیستگاه های اصلی خود راه به سفره هفت سین پیدا کرده است.
علی سالاروند بیان کرد: سمندر لرستان گونه جانوری در معرض انقراضی است که زیستگاه های آن در نواحی جنوب استان و شمال خوزستان شناسایی شده است.
وی با اشاره به اینکه از سال گذشته به دلیل راه اندازی پاسگاه سیار از قاچاق این گونه جانوری کمیاب جلوگیری شده است اظهار داشت: در این راستا با اعلام اقدامات لازم به استان های همجوار و کلانشهر ها و ابلاغ ۳۰ بند حفاظتی، قاچاق این گونه جانوری کاهش یافت و جرایمی به منظور پیشگیری از قاچاق آن در نظر گرفته شده است.
سالاروند با بیان اینکه حضور سمندر لرستانی در آبها شاخص سلامت آب به شمار می رود گفت: در صورتیکه سمندر لرستانی از زیستگاه اصلی جدا شود هرگز امکان بازگشت به زیستگاه اولیه را نخواهد داشت و در حقیقت در حق این گونه جانوری جفا می شود.
وی افزود: سمندر لرستانی فقط در چشمه ها و آب های تمیز با اکسیژن بالا زندگی می کند و اغلب زیستگاه های این گونه جانوری در منطقه وژن آب و کول چپ لرستان شناسایی شده اند.
وی ادامه داد: در راستای حفاظت و جلوگیری از قاچاق سمندر لرستانی علاوه بر اجرایی کردن ۳۰ مصوبه، بحث های فرهنگی حفاظتی نیز با هماهنگی مراجع قضایی در نظر گرفته شده است.
حوزه پراکنش سمندر لرستانی تحت حفاظت قرار گرفته است
مدیر کل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: می توان با برنامه ریزی دقیق و جامع جهت برخورد با قاچاق این جانور در سطح استان و کشور به ویژه طی روزهای پایانی سال، حمایت همه جانبه کارشناسان، محیط بانان و سازمان‌های مردم نهاد و از همه مهمتر جوامع بومی و محلی ساکن در حوزه پراکنش این گونه به حفظ آن کمک کرد.
سالاروند اظهار داشت: یکی از راهکارهای اصلی برای جلوگیری از انقراض گونه‌ها بررسی زیستگاه‌ها، جمعیت موجود، نتخاب زیستگاه‌های کلیدی و مناسب برای اجرای برنامه مدیریت و حفاظت گونه و همچنین افزایش سطح آگاهی مردم و مسوولان نسبت به اهمیت حیات وحش و تنوع زیستی است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: توجه به ارزش های متنوع گونه های جانوری در برنامه ریزی‌های توسعه، ایجاد حس حمایت از حیات وحش در سطوح جامعه، جلب مشارکت های مردمی در مدیریت و حفاظت حیات وحش، انجام پژوهش کاربردی و بنیادی به منظور شناخت و مدیریت گونه های جانوری و احیای زیستگاه و جمعیت آنها، فراهم نمودن امکانات و تجهیزات کیفی و کمی و نیروی انسانی مورد نیاز حفاظتی برای جلوگیری از تخریب زیستگاه‌ها می تواند شرایط مطلوبی را برای پویایی و پایداری گونه های جانوری کشور و زیستگاه‌های آنها فراهم نماید.
سمندر لرستانی شاخص کیفیت آب است
سالاروند بیان کرد: سمندر لرستانی بعنوان گونه جانوری دو زیست که در معرض خطر انقراض قرار گرفته است شاخص کیفیت آب محیط شناسایی می شود چراکه این گونه نادر جانوری در آب های با کیفیت اکسیژن بالا زندگی می کند.
وی با اشاره به اینکه براساس آخرین پایش های انجام شده، زیستگاه سمندر لرستانی دارای جمعیت محدودی است ادامه داد: تقاضا می شود مردم در راستای حفاظت از این گونه نادر اهتمام داشته باشند و هرگونه قاچاق و نگهداری آن را با سامانه شبانه روزی ۱۵۴۰ اطلاع دهند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: با هرگونه تخلف و اقدام جهت به خطر افتادن سمندر لرستانی بدون هیچ اغماضی برخورد خواهد شد چراکه این گونه جانوری در طبیعت زیبا است و در صورت نگهداری در آکواریوم با شرایط سختی مواجه می شود و در معرض نابودی قرار خواهد گرفت.
سالاروند گفت: گونه جانوری سمندر لرستانی از مصادیق بارز تنوع زیستی در این استان می باشد که به عنوان یکی از نام های معتبر جهانی این حوزه در لیست قرمز سازمان های بین المللی مدافع محیط زیست ثبت شده است.
وی افزود: تنوع زیستی موجود در ایران و لرستان نیازمند حفاظت ویژه برای حمایت و بقا است و به همین منظور تجارت و انتقال این گونه جانوری در جهان ممنوع شده است.
وی بیان کرد: سمندر لرستان شهرت جهانی دارد و سرمایه ملی برای این استان به شمار می رود که می توان از زیستگاه های این گونه جانوری با قابلیت های اکولوژیکی نهایت استفاده را کرد و زمینه جذب گردشگران و دوستداران محیط زیست به ویژه این گونه منحصر به فرد را فراهم نمود.
وی با بیان اینکه ۹۰ درصد زیستگاه های سمندر در این استان واقع شده است، ادامه داد: زیستگاه های سمندر لرستانی دارای پراکندگی و برخی زیستگاه ها دارای تعداد محدودی از این جانور است که این موضوع حفاظت از آنها را سخت می‌کند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان ادامه داد: منطقه «وژن آب» استان که یکی از این زیستگاه ها است با گستره ۹۰۰ هزار هکتار سال گذشته در شورای عالی حفاظت محیط زیست به عنوان منطقه پناهگاه حیات وحش مجوز گرفته و دارای یک پاسگاه سیار است.
وی اظهار داشت: پرونده منطقه سمندر ۲ با گستره ۲۳ هکتار در شورای عالی حفاظت محیط زیست مطرح شده و مراحل تصویب آن برای منطقه حفاظت شده در حال پیگیری است.
قاچاق سمندر لرستانی پیگرد قانونی دارد
مدیر کل حفاظت محیط زیست لرستان با اشاره به اهمیت حفاظت از این گونه جانوری گفت: با هرگونه قاچاق سمندر لرستانی در ایام نوروز برخورد می‌شود.
سالاروند افزود: سمندر از جمله دوزیستان کمیاب و ارزشمند است که در سال های اخیر با توجه به افزایش عوامل تهدید کننده طبیعی و انسانی همچون خشکسالی و خرید و فروش از سوی افراد فرصت طلب و سودجو همزمان در بازارهای داخل و خارج از کشور شرایط زیستی و جمعیتی آن به شدت تحت تاثیر قرار گرفته است.
وی بیان کرد: این گونه از سوی اتحادیه جهانی حفاظت از محیط زیست ( IUCN ) در فهرست قرمز و کنوانسیون حمایت از گونه های نادر و کمیاب جهان (CITES) در ضمیمه یک قرار گرفته و تجارت و خرید و فروش آن ممنوع شده است.
وی بیان کرد: با توجه به کوهستانی بودن زیستگاه ها و برخی مشکلات اجرایی کار حفاظت، گاهی موارد نمونه هایی از این گونه در بازارهای فروش آبزیان تزیینی کشور و آکواریوم های نگهداری ماهیان ایام نوروزی دیده شده است.
قاچاق سمندر لرستانی در لرستان کاهش یافته است
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: قاچاق سمندر لرستانی طی سال های اخیر در استان کاهش یافته است.
سالاروند بر تلاش مضاعف برای حفاظت از این گونه نادر و ارزشمند تاکید و تصریح کرد: با توجه به برنامه‌های چند سال گذشته، قاچاق سازماندهی شده این گونه بر اساس تایید سازمان حفاظت محیط زیست کشور کاهش چشمگیری داشته است.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست لرستان افزود: باتوجه به شناسایی زیستگاه‌های جدید گونه سمندر لرستانی، اقدامات حفاظتی برای صیانت از این گونه افزایش می یابد که در این راستا باید از ظرفیت همه دستگاه‌ها و سمن‌های محیط زیستی استفاده کرد.
سالاروند، بحث آموزش جوامع محلی را در حفظ و حراست از این گونه بسیار موثر دانست و گفت: می‌توان برای آموزش همگانی از ظرفیت دانشگاه‌ها و تشکل‌های مردم نهاد زیست محیطی استفاده کرد.
پایش زیستگاه های سمندر لرستانی آغاز شد
رییس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش حفاظت محیط زیست لرستان گفت:پایش و رصد گونه اندمیک( منحصر بفرد بومی) سمندر لرستانی در زیستگاه های این جانور آغاز شده است.
محسن امیری اظهار داشت: بررسی زیستگاه های سمندر لرستانی در روزهای پایانی سال با هدف حفاظت و جلوگیری از قاچاق این گونه اندمیک در خطر انقراض و تخریب زیستگاه، بررسی وضعیت فعلی، شناسایی عوامل تهدید، کاهش جمعیت گونه و برنامه ریزی برای فعالیت های آتی در سطح استان انجام می شود.
وی تصریح کرد: پایش و رصد زیستگاه های این گونه ارزشمند با حضور کارشناسان و محیط بانان اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش در منطقه شادابکوه آغاز شده است.
امیری ادامه داد: سمندر لرستانی در تقسیم بندی های اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) به دلیل محدوده پراکنش کوچک ( جنوب لرستان و شمال خوزستان) و فرصت اندک برای تولیدمثل، در فهرست جانوران در معرض انقراض قرار گرفته است.
وی اظهار داشت: سمندر لرستانی یکی از گونه های ارزشمند دوزیستان ایران و بومی جنوب غرب زاگرس می باشد که امروزه در کانون توجه سازمان محیط زیست و مردم قرار گرفته که این پیشرفت در آگاهی مردم همچنین ثبت شدن نام سمندر به عنوان گونه در خطر انقراض بسیار ارزشمند است.
وی با بیان اینکه نگرانی ها در مورد بقای این گونه همچنان وجود دارد تصریح کرد: از دوستداران محیط زیست درخواست می شود در صورت مشاهده هر گونه قاچاق و زنده گیری این گونه با سامانه شبانه روزی ۱۵۴۰ تماس حاصل نمایند.