به گزارش ایرنا ، طی ماه‌های اخیر مباحث گسترده‌ای در فضای رسانه‌ای استان اردبیل درباره ایجاد منطقه آزاد اردبیل شکل گرفته است، با این حال از یکی ۲ ماه اخیر و بعد از ابلاغ اساسنامه آن مراحل ایجاد این منطقه آزاد شتاب بیشتری گرفته است. در خصوص آخرین تحولات مربوط به منطقه آزاد و اینکه در ۱۱ ماه اخیر چه اتفاقاتی در این زمینه افتاده است و قرار است با ایجاد منطقه آزاد چه اتفاقاتی در اردبیل رقم بخورد با علیرضا سلیمانی فرجام مدیر اجرایی منطقه آزاد تجاری و صنعتی اردبیل به گفت و گو نشسته‌ایم.
ایرنا:طی ماه‌های اخیر مباحث گسترده‌ای در استان درباره منطقه آزاد اردبیل مطرح شده است. چه اقداماتی در این خصوص انجام شده است؟
سلیمانی: تبیین این موضوع که منطقه آزاد چیست و چه کارکردی دارد بسیار مهم است. واقعیت این است که مردم و برخی از مسئولان اشراف کاملی به قانون و الزامات ندارند، طبعا در این شرایط و تصمیمات و موضع‌گیری‌ها دقیق نخواهد بود. طی ۱۱ ماه اخیر سعی شد این اتفاق بیفتد و اطلاعات مشترک شود. اگر اطلاعات موضوع واحد باشد تصمیمات متفاوت نخواهد بود. شاید امروز بر روی زمین در منطقه آزاد کاری نشده است ولی در حوزه نظری و ایجاد اجماع در استان و دستیابی به نگاه مشترک کارهای مهمی انجام شده است. موضوع مهمی که وجود دارد این است که باید ظرفیت استان به طور کامل به خدمت گرفته شود.
ایرنا: با ایجاد منطقه آزاد اردبیل قرار است چه اتفاقی در استان بیفتد؟
سلیمانی: مناطق آزاد در واقع عضو تیم ملی اقتصاد کشور هستند و اگر منطقه آزاد را عضو تیم ملی اقتصاد بدانیم همه باید نسبت به آن تعلق داشته باشیم. از سوی دیگر منطقه آزاد اردبیل نقش بسیار موثری در توسعه اقتصادی استان می‌تواند داشته باشد. نقش مستقیم آن در قالب ایجاد صنایع، تولیدات و کارخانجات در این منطقه است ولی نقش غیرمستقیم آن بسیار مهم‌تر است. این منطقه می‌تواند بهانه و بستری برای توسعه کل استان باشد. از این جهت این توسعه اختصاص به جغرافیا و محدوده آن ندارد. وقتی از این زاویه نگاه کنیم دیگر فرقی نمی‌کند منطقه در کدام نقطه باشد چون برکات و ثمرات آن به همه مردم استان می‌رسد. از ابتدای سال تا الان اتفاقات خوبی هم در شناسایی دقیق ظرفیت‌ها و هم فرصت‌ها و هم محدودیت‌ها رخ داده است. در واقع الان در حال تدوین بسته‌هایی هستیم که نقشه راه ما برای شروع عملیات میدانی است. در این راستا هم افزایی بین مسئولان استانی بسیار مهم است البته قرار نیست همه یک طور فکر کنند اما همه باید در یک جهت نگاه کنند و نگاه حاکم این باشد که اگر منطقه آزاد موفق شود منجر به توسعه کل استان می‌شود که ایجاد این ذهنیت تاکنون رضایت‌بخش بوده است. استان اردبیل با داشته‌ها و ظرفیت‌های موجود می‌تواند وضعیتی بهتر از الان داشته باشد اما شرط آن این است که بردارها همه هم جهت باشند. الان در نقطه کاملا مطلوب نیستیم ولی آینده روشنی داریم. اساسنامه منطقه آزاد اواخر دی ماه تصویب شد و الان ما یک گام برای کار میدانی نزدیک‌تر شدیم و می‌توانیم کار را شروع کنیم.
ایرنا: مزیت‌ها و فرصت‌های منطقه آزاد چیست و قرار است با ایجاد منطقه آزاد چه اتفاقی در اردبیل بیفتد؟
سلیمانی: تصوراتی که بعضا در بین مردم وجود دارد مبنی بر اینکه ماشین خارجی وارد این منطقه شود و یا اجناس خارجی وارد آن شود درست نیست. این ۲ مساله هم به صراحت در قانون آمده که جزو مزیت‌ها نیست هم اساسا با روح مناطق آزاد سازگار نیست. منطقه آزاد اردبیل جزو هفت منطقه آزاد کشور است که با رویکردی ارتقا یافته ایجاد می‌شود. تمرکز مناطق آزاد جدید تولید، ایجاد صنایع جدید و تشویق صادرات است که نفع آن برای مردم منطقه به‌مراتب بیشتر از این است که جنس خارجی و یا ماشین خارجی وارد شود. البته حتماً در این مناطق بازارچه‌های مشترک خواهیم داشت اما اینکه فکر کنیم مناطق آزاد بستری شود که صرفاً ماشین خارجی وارد شود قطعا این طور نیست. منطقه آزاد اردبیل نقش تسهیل‌گری و بسترسازی برای تسهیل فعالیت‌های اقتصادی خواهد داشت. می‌توان تعبیر ایران کوچک را برای اردبیل استفاده کرد. اغلب اقلیم‌های حاضر در جغرافیای ایران در اردبیل وجود دارد و این فرصت بسیار خوبی است و باید بتوانیم به بهترین شکل از آن استفاده کنیم.
یکی از اهداف و کارکردهای منطقه آزاد ارتقای بهره‌وری بخش‌های مختلف اقتصاد استان به‌ویژه در حوزه کشاورزی است. منطقه آزاد می‌تواند در تامین زنجیره مواد غذایی و امنیت غذایی ایفای نقش کند. زمانی کشاورز کار خود را انجام می‌دهد و موعد برداشت محصول خود را به اشکال مختلف عرضه می‌کند. منطقه آزاد می‌تواند با ایجاد صنایع تبدیلی و بازار سهل فروش و ارتقای کیفیت بسته‌بندی ارزش افزوده بیشتری برای کشاورز داشته باشد و کشاورز دیگر دغدغه فروش محصول خود را نداشته باشد. مزیت‌ها و فرصت‌هایی که در منطقه آزاد وجود دارد اعم از رویه‌های سهل در صادرات و واردات و معافیت‌های مالیاتی می‌تواند فرایند تولید و عرضه را برای کشاورزان ، تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران بسیار سهل‌تر کرده و سود بالاتری نصیب معیشت مردم و اقتصاد استان کند.
موضوع مهم در این زمینه این است که دیگران به اردبیل چگونه نگاه می‌کنند و چه تصویری از استان در اذهان عمومی وجود دارد و این تصویر باید تصویر خوبی باشد. باید مراقب باشیم که به هر حال تشتت آرا ممکن است در ذهن سرمایه‌گذاران تردید ایجاد کند. در واقع فرایند ایجاد منطقه آزاد در مراحل مختلف جلب سرمایه و ایجاد اشتغال تا حد زیادی متاثر از این تصویری است که در افکار عمومی ارائه می‌شود و ما سعی کردیم در این مدت تصویرسازی خوبی ارائه دهیم.
ایرنا: از مسائل و مباحثی که به‌طور گسترده در استان مطرح است این است که منطقه آزاد از کجا فعالیت خود را شروع می کند؟ در این زمینه چه توضیحی دارید؟
سلیمانی: اینکه در فضای رسانه یک منطقه بیله‌سوار برای منطقه آزاد اعلام شد درست نیست. در واقع کار از یک نقطه در بیله‌سوار آغاز شده و کار در بیله‌سوار پایان نیافته است. همه مسئولان، استاندار، ائمه جمعه و نمایندگان تلاش می‌کنند که ما بتوانیم از حداکثر ظرفیت قانونی منطقه آزاد اردبیل در مساحت ۱۰ هزار و ۶۰۰ هکتار استفاده کنیم. اما الان با توجه به ظرفیت‌ها و امکاناتی که داریم نمی‌توانیم کار را در همه این مساحت شروع کنیم، در قانون هم پیش‌بینی شده که کار به‌تدریج از یک منطقه شروع شود. بنابراین کار از یک منطقه محدود و پایه شروع می‌شود و علت انتخاب بیله‌سوار هم این است که باید به گمرک متصل شویم و در ادامه متناسب با توان ما ورود سرمایه‌گذار و ظرفیتی که وجود دارد کار را ادامه دهیم.
ایرنا: فرایند گسترش منطقه آزاد چگونه خواهد بود؟
سلیمانی: موضوعی قبلا مطرح شد این بود که کار از یک نقطه شروع شود و بقیه به آن الحاق شود. الان به این شکل نیست. فرض ما این است که هر چهار نقطه مصوب است و باید کار در همه این چهار نقطه شروع شود الان فعلاً از این منطقه شروع می‌کنیم و برای بقیه نقاط نیاز به مصوبه نداریم. واقعیت این است که اگر متوقف بمانیم فرصت از استان اردبیل می‌رود ، به هر حال این قانون که تصویب شده باید در یک بازه زمانی اجرا شود بنابراین از یک نقطه شروع می‌کنیم و به بقیه مناطق تسری می‌یابد و این تسری به معنای الحاق نیست. بر اساس مصوبه مساحت منطقه آزاد اردبیل هزار و ۶۰۰ هکتار است و اگر قرار باشد این میزان افزایش یابد باید مصوبه جدید بگیریم. منتهی در این مساحت ۱۰ هزار و۶۰۰ هکتار قرار شد که کار از بیله‌سوار شروع شود. در واقع راهبرد اصلی این است که این فرصتی که برای استان به وجود آمده از دست نرود. همزمان برای افزایش سهممان رایزنی می کنیم و روی نقاط جدید هم مطالعه می‌کنیم که ببینیم در کجا ظرفیت وجود دارد.
ایرنا: ایجاد زیرساخت‌های منطقه آزاد چقدر زمان می‌برد؟ چقدر منابع می خواهد و آیا منابعی برای تجهیز و ایجاد زیرساخت‌ها دارید؟
سلیمانی: تامین زیرساخت یکی از مهم‌ترین مسائل پیش‌روی ما هست ، منتهی این زیرساخت باید متناسب با برنامه و اهداف تعریف شده ما باشد در واقع باید ببینیم ویژگی‌های خاص منطقه آزاد اردبیل چیست و قرار است روی چه حوزه‌هایی سرمایه‌گذاری شود. طبعا یکی از حوزه‌های تمرکز ما تجارت مواد غذایی و کشاورزی خواهد بود. البته مناطق آزاد جدید تک بعدی نیستند مناطق آزاد جدید مناطق هوشمند، دیجیتال و مناطق آزاد سبز هستند و بر اساس ملاحظات اقلیمی به نظر می‌رسد منطقه آزاد اردبیل سبز باشد. از سوی دیگر دشت مغان می‌تواند بخشی از نیاز کشور به مواد غذایی را تامین کند در واقع ما سعی می کنیم ویژگی‌های منحصر به‌فرد اردبیل را مدنظر قرار دهیم تا سرمایه‌گذار بگوید که در اینجا فرصت‌هایی هست که در جای دیگر نیست. در عین حال برخی مزیت‌ها هم البته ایجادی است و هرچه مطالعات بهتر و عمیق‌تر باشد کار بهتر پیش می‌رود.
ایرنا: ما الان در چه مرحله‌ای هستیم؟
سلیمانی: ایجاد زیرساخت بودجه و اعتبار می‌خواهد، البته همه مناطق آزاد درگیر این مساله هستند. تلاش می‌کنیم از ظرفیت‌های بودجه ۱۴۰۲ برای ایجاد زیرساخت استفاده کنیم. درست است که مناطق آزاد از قلمرو گمرکی خارج است اما از قلمرو جغرافیایی کشور خارج نیستند و این مساله باید مدنظر نظام تصمیم‌گیری کشور قرار بگیرد. علاوه بر این امیدواریم از اعتبارات سفرهای استانی هم استفاده کنیم. ما از سرمایه‌گذاران برای توسعه زیرساخت منطقه آزاد اردبیل دعوت می‌کنیم در توسعه زیرساخت مشارکت کنند. ما نمی‌خواهیم فقط با ظرفیت دولتی کار را پیش ببریم ، دنبال این هستیم در قالب قراردادهای مشارکتی از ظرفیت بخش خصوصی استفاده کنیم.
ایرنا: آیا برای حضور در منطقه آزاد سرمایه گذاران اعلام آمادگی کرده اند؟
سلیمانی: یکی ۲ مورد اعلام آمادگی کردند که در حال رایزنی درباره مدل‌های مشارکت هستیم. نکته‌ای که باید مدنظر سرمایه‌گذاران قرار بگیرد این است که سرمایه‌گذاری حتماً پایه‌ای است و اگر کسی در حوزه زیرساخت سرمایه‌گذاری کند برای ایجاد کارخانه‌های متعدد مشارکت کرده است.
ایرنا: برای ایجاد زیرساخت‌ها از ردیف‌های اعتباری ملی منابعی پیش‌بینی شده است و آیا مناطق آزاد بودجه و مشخصی ندارند؟
سلیمانی: تصوری که وجود دارد این است که مناطق آزاد خودشان برای خودشان زیرساخت ایجاد کنند در حالی که منطقه آزاد ابتدا به ساکن باید درآمدی داشته باشد تا بتواند زیرساخت ایجاد کند. به دلیل همین ذهنیت و تصور است که برخی از مناطق آزاد بعد از گذشت ۲۰ سال از زمان ایجاد هنوز زیرساخت‌های لازم را ندارند. ما در مناطق آزاد جدید به دنبال استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی هستیم تا زود به بهره دهی برسیم. حتی بحث شروع کار از "ساب زون بیله‌سوار" هم به این دلیل است که در یک نقطه کار شروع شود و از محل عواید آن کار را ادامه داد. هر منطقه آزاد درآمد خاص خودش را دارد ولی اینکه دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد ردیف بودجه جداگانه داشته باشد این طور نیست. البته برای شروع کارهفت منطقه آزاد قبلی هرکدام معین یک منطقه آزاد جدید است که منطقه آزاد ماکو معین منطقه آزاد اردبیل است که مبلغ کمی را بری شروع کار می‌دهد.
ایرنا: برنامه کوتاه‌مدت، میان مدت و بلند مدت برای منطقه آزاد تدوین شده است و آیا می‌توان گفت بعد از پنج سال قرار چه اتفاقی در منطقه آزاد بیفتد؟
سلیمانی: اگر قرار است منطقه آزاد باید عامل توسعه و رشد شکوفایی شود، صرف عنوان و تابلو منطقه آزاد کمکی به ما نمی‌کند. به هر حال باید اتفاقی بیفتد از این جهت ما برای افق ۱۴۰۴ و ۱۴۰۸ در حال برنامه‌ریزی هستیم که قرار است در افق ۱۴۰۴ و یا ۱۴۰۸ منطقه آزاد اردبیل کجاست و سهم آن در توسعه استان چه خواهد. البته هنوز این افق زمانی به طور کامل نهایی نشده است و مشاوران طرح جامع در این حوزه کار می‌کند و حتماً آن را اعلام خواهیم کرد در عین حال این برنامه‌ها باید واقع‌بینانه باشد و نمی‌خواهیم شعاری بدهیم که امکان اجرا نداشته باشد.
ایرنا: به لحاظ اجرایی چه اقداماتی در ساب‌زون بیله‌سوار انجام شده است؟
سلیمانی: الان استعلامات اراضی، انتقال اسناد مالکیت انجام می‌شود و بعلاوه مطالعات طرح جامع و اینکه چه فعالیت‌هایی در آن زون‌ها باید انجام شود در دستور کار است. بخشی از اراضی دولتی و بخشی هم متعلق به بخش خصوصی است که این‌ها را در قالب قراردادهای مشارکتی کار را پیش می‌بریم که بتوانیم از خود صاحبان اراضی را هم در کار سهیم کنیم. کار از بیله‌سوار شروع شده به مرور در گرمی ، پارس‌آباد و رضی اجرا خواهیم کرد.
ایرنا: آیا۱۰ هزار هکتار منطقه مصوب پیوستگی جغرافیایی دارد؟
سلیمانی: سه نقطه گرمی، بیله‌سوار و پارس‌آباد به هم اتصال جغرافیایی دارند ، منطقه رضی جداست. اتصال جغرافیایی برای این است که منطقه به لحاظ ملاحظات گمرکی محصور شود و واردات و صادرات کالا از آن مشخص شود با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژی و با ابزارهایی که وجود دارد می‌توان هدف قانون‌گذار را در این زمینه محقق کرد.