درست پنج سال پیش، ۱۳ اسفند ۱۳۹۶ بود که خبر مسمومیت یک جاسوس دوجانبه روسیه-انگلیس به همراه دخترش در شهر سالزبری انگلیس، در رسانه‌ها خبر ساز شد. دولت لندن روسیه را به دخالت در این حادثه متهم و ادعا کرد که آنها توسط گاز اعصاب موسوم به نوویچوک مسموم شدند؛ اما دولت مسکو این ادعاها را رد کرده است.
این حادثه بازتاب‌های بین‌المللی گسترده‌ای به همراه داشت و به یکی از عناصر پویش گسترده و هماهنگ با هدف بی‌اعتبار کردن روسیه تبدیل شد. با این حال، جزئیات آنچه در واقع اتفاق افتاد هنوز نامشخص است و هیچ توضیح موثقی درباره آن از سوی مقامات انگلیسی ارائه نشده است.
اسکریپال که بود؟
سرگئی ویکتوروویچ اسکریپال، متولد ۱۹۵۱ میلادی افسر اداره اطلاعات نظامی (GRU)، شاخه اطلاعات وزارت دفاع شوروی بود. او مدتی مدیر بخش پرسنل GRU بود.
در سال ۱۹۹۵ سرگئی اسکریپال توسط سرویس اطلاعات مخفی بریتانیا (MI۶) استخدام شد. نامبرده در سال ۲۰۰۴ در روسیه دستگیر و در سال ۲۰۰۶ به اتهام جاسوسی به ۱۳ سال زندان محکوم شد.
اسکریپال در سال ۲۰۱۰ توسط رئیس جمهور وقت روسیه دیمیتری مدودف مورد عفو قرار گرفت و به همراه سه جاسوس دیگر به عنوان بخشی از مبادله ده شهروند روسی دستگیر شده در ایالات متحده آزاد شد.
وی سپس به بریتانیا نقل مکان کرد و در شهر سالزبری، واقع در منطقه ویلتشایر ساکن شد؛ او با این حال تابعیت خود را به عنوان شهروند روسیه حفظ کرد. به گفته مقامات انگلیس، او تابعیت مضاعف این کشور را نیز کسب کرد.
یولیا سرگئیونا اسکریپال، متولد ۱۹۸۵، دختر سرگئی اسکریپال است. تا مارس ۲۰۱۰، او در مسکو زندگی می کرد. در سال ۲۰۱۰ به همراه پدرش به انگلیس نقل مکان کرد، اما پنج سال بعد به مسکو بازگشت. او گاهی برای دیدن پدرش به سالزبری می آمد.
در میان بستگان زنده سرگئی و یولیا اسکریپال، ویکتوریا والریونا اسکریپال، متولد ۱۹۷۲، دختر والری برادر متوفی سرگئی و دختر عموی یولیا است. او در شهر یاروسلاول روسیه زندگی می کند.
مروری بر ماجرای مسمومیت اسکریپال‌ها در انگلیس
۵ مارس ۲۰۱۸ در ساعت ۱۱:۰۹، بیمارستان سالزبری در توییتر اعلام کرد: "در حال حاضر با یک حادثه بزرگ که شامل تعداد کمی از جراحت است، روبرو هستیم."
ساعت ۱۳:۰۲ پلیس ویلتشایر اعلام کرد که در پی تماس دو نفر با مواد ناشناخته در سالزبری «یک حادثه بزرگ» رخ داده است. به گفته پلیس این حادثه روز قبل (۴ مارس) رخ داده بود و «هر دو نفر در وضعیت بحرانی هستند. در این مرحله هنوز مشخص نیست که آیا جرمی رخ داده است [...] اما ما معتقد نیستیم که خطری برای عموم مردم وجود داشته باشد."
غروب همان روز پلیس اطلاعات محدودی را درباره قربانیان منتشر و اعلام کرد که یک مرد حدود ۶۰ ساله و یک زن ۳۰ ساله در این حادثه آسیب دیده‌اند. سپس رسانه دولت انگلیس (بی‌بی‌سی) در گزارشی نام قربانیان را به‌نام سرگئی و یولیا اسکریپال فاش کرد.
یک روز بعد یعنی ۶ مارس تحقیقات درباره این حادثه به شبکه ملی پلیس مبارزه با تروریسم انگلیس منتقل شد. همان روز، سفارت روسیه در لندن، یادداشتی را به وزارت امور خارجه انگلیس ارسال کرد و خواستار اظهارنظر رسمی لندن در این باره شد؛ ضمن اینکه ویکتوریا اسکریپال هم خواستار اطلاع از وضعیت بستگانش شده بود.
ساعاتی بعد بوریس جانسون وزیر امور خارجه وقت انگلیس در جلسه اضطراری پارلمان هشدار داد: اگر شواهدی پیدا شود که دال بر دخالت روسیه باشد، دولت به طور مناسب و قوی پاسخ خواهد داد [...] من به دولت‌های سراسر جهان می‌گویم که هیچ تلاشی برای کشتن مردم بی‌گناه در خاک بریتانیا، بدون مجازات نخواهد ماند.»
سپس دیمیتری پسکوف، سخنگوی رئیس جمهوری وقت روسیه گفت که این کشور هیچ اطلاعاتی در مورد آنچه اتفاق افتاده یا دلایل احتمالی این "وضعیت غم انگیز" ندارد. وی افزود که روسیه هیچ درخواستی برای همکاری در خصوص تحقیق پیرامون این حادثه دریافت نکرده اما همیشه آماده همکاری است.
سلسله تحرکات علیه روسیه به‌سرعت شکل گرفت. ۷ مارس پلیس متروپولیتن تأیید کرد که اسکریپال‌ها در معرض یک گاز اعصاب قرار گرفتند و آزمایش‌های علمی توسط کارشناسان دولتی، گاز اعصاب را عامل این حادثه شناسایی کرده است.
روز بعد امبر راد وزیر کشور وقت انگلیس عنوان کرد که علاوه بر اسکریپال‌ها، نیک بیلی افسر پلیسی که در نزدیکی آن ها بوده، به کما رفته و وضعیت سلامتی وی بحرانی است.
۹ مارس سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه، آمادگی مسکو برای مشارکت در تحقیقات درباره این حادثه را تکرار و به طرف انگلیسی پیشنهاد کرد که به جای طرح اتهامات بی‌اساس در رسانه‌ها، از طریق مجاری دیپلماتیک گفت‌وگو کند.
دو روز بعد وزارت امور خارجه انگلیس به سفارت روسیه اطلاع داد که "یولیا اسکریپال پس از قرار گرفتن در معرض یک عامل اعصاب در وضعیت بحرانی قرار دارد. از آنجایی که سرگئی اسکریپال یک شهروند بریتانیایی است، ما نمی‌توانیم اطلاعاتی در مورد وضعیت او به سفار ارائه کنیم."
۱۲ مارس وزارت امور خارجه انگلیس، سفیر روسیه را احضار کرد تا اعلام کند که طبق تحقیقات انگلیس، اسکریپال‌ها توسط گاز اعصاب مسموم شده و «به احتمال زیاد» دولت روسیه در این حادثه دست داشته است.
بر همین اساس وزیر امور خارجه وقت انگلیس از روسیه خواست تا پیش از پایان روز بعد (۱۳ مارس) به این پرسش پاسخ دهد که آیا این اقدام از سوی دولت روسیه سازمان دهی شده یا کنترل آن را از دست داده است. وی همچنین از روسیه خواست تا اطلاعات کامل برنامه تسلیحات شیمیایی خود را در اختیار سازمان منع تسلیحات شیمیایی قرار دهد.
ساعاتی بعد «ترزا می» نخست وزیر وقت انگلیس در مجلس عوام اعلام کرد: «اگر پاسخ معتبری از سوی روسیه داده نشود، به این نتیجه خواهیم رسید که این اقدام به منزله استفاده غیرقانونی از زور توسط دولت روسیه علیه بریتانیا است و در آن صورت برنامه دولت برای پاسخ به حادثه را ارائه خواهم کرد.»
تنش‌ها تا ماه آوریل تشدید و به اخراج تعدادی از دیپلمات‌ها دو کشور و همچنین برخی از کشورهای غربی به تبعیت از لندن منجر شد.
پنجم آوریل یعنی حدود یک ماه بعد، یولیا اسکریپال در یک گفت‌وگوی تلفنی با دختر عمویش (ویکتوریا) که در تلویزیون روسیه پخش شد ادعا کرد: همه‌چیز مرتب است. حال پدرش رو به بهبودی، اما در حال استراحت است.
همان روز پلیس لندن بیانیه‌ای را از طرف یولیا منتشر کرد که در آن ادعا شده است: من هفته پیش به هوش آمدم و اعلام می‌کنم که قوای جسمانی من هر روز رو به بهبودی است.
یک روز بعد بیمارستان سالزبری اعلام کرد که سرگئی اسکریپال هم دیگر در وضعیت بحرانی نیست. دهم آوریل مقامات بیمارستان تائید کردند که یولیا مرخص شده است.
یازدهم «می» پلیس لندن به نقل از یولیا بیانیه‌ای را منتشر کرد مبنی بر اینکه: «من پدرم را تحت مراقبت در [بیمارستان] تنها گذاشتم زیرا او هنوز به شدت بیمار است. من نیز هنوز از اثرات عامل اعصاب رنج می‌برم.» وی افزود: «از دختر عمویم ویکتوریا به خاطر نگرانی‌اش تشکر می‌کنم، اما از او می‌خواهم که فعلاً با من ملاقات نکند یا تلاش برای تماس با من نکند.»
۱۸ «می» هم طبق اعلام پلیس سرگئی اسکریپال از بیمارستان مرخص شد؛ اما یک سخنگوی این نهاد امنیتی ادعا کرد: به دلیل حفظ امنیت سرگئی و یولیا اسکریپال، ما در مورد هیچ گونه ترتیبات حفاظتی یا امنیتی آنها صحبت نخواهیم کرد.
۲۳ «می» یولیا در پیام ویدیویی که توسط رویترز منتشر شد از سفارت روسیه در انگلیس به دلیل پیگیری وضعیت سلامتی او و پدرش تشکر کرد، اما مدعی شد که "نمی خواهد از خدمات آنها استفاده کند". سفارت روسیه هم با صدور بیانیه‌ای این ویدیو را ساختگی خواند که متن آن توسط دستگاه امنیتی انگلیس تنظیم شده است.
اینک که پنج سال از این حادثه می‌گذرد نه از وضعیت سلامتی و نه مکانی اسکریپال‌ها خبری هست و مشخص نیست که پشت پرده ماجرای سالزبری چه بود. انگلیس اصرار دارد که اسکریپال‌ها آزاد هستند اما هیچ اثری از تعامل آنها با دنیای خارج از می ۲۰۱۸ به این سو وجود ندارد.