دکتر علیجان سالاریان امروز شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: بر اساس تجربه حاصل از برپایی دوره‌های آموزشی برای کشاورزان و دست‌اندرکاران حوزه زعفران و نیز مطالعه و سرکشی از مزارع این محصول در نقاط مختلف جغرافیایی ایران معتقدم که کشت زعفران به روش سنتی درآمد چندانی برای کشاورزان ندارد و چه بسا که یک چالش هم هست.
وی اضافه کرد: از دیگر سو متاسفانه ۸۰ درصد کشاورزان ایران به مسایل به‌زراعی و اقتصاد کشاورزی آگاهی نداشته و یا توجهی ندارند همچنین خام فروشی یک زیان بزرگ و جبران‌ناپذیر است که در تولید اغلب محصولات نظیر زعفران وجود دارد.
این استاد دانشگاه با تصریح بر اینکه ایران قطب تولید زعفران است، گفت: با وجود این توانمندی بالا ، بر اساس اعداد استخراجی از مرکز آمار ایران چرخش مالی زعفران در دنیا بین ۸ تا ۱۲ میلیارد دلار است اما سهم ایران از این مبلغ فقط حدود ۵۰۰ میلیون دلار می‌باشد.
سالاریان عمده ترین دلیل این موضوع را شیوه سنتی تولید و عرضه و نیز بی توجهی به اقتصاد کشاورزی عنوان کرد و ادامه داد: اهمیت این موضوع زمانی بیشتر مشخص می‌شود که بدانیم با وجود قدمت بالغ بر ۲۵۰۰ ساله کشت زعفران در ایران، هنوز کشاورزان ما بدون اطلاع از دانش روز به کشت محصول مشغول هستند.
وی اضافه کرد: اکنون در کشورهای حاصلخیز دنیا حتی روی ژن محصولات کار می کنند تا کیفیت و کمیت تولیدات کشاورزی را افزایش دهند اما اغلب کشاورزان ایران درگیر مسائل روزمره و پیش افتاده هستند و از علم نوین و به زراعی اطلاعی ندارند و یا اگر هم دارند بدلایل مختلف امکان پیاده سازی آن برایشان مقدور نیست.
وی با بیان اینکه کشت غرقابی و کشاورزی خرده مالکی از چالش های عام حوزه کشاورزی ایران است؛ گفت: بطور خاص در تولید زعفران نیز تمام مراحل کاشت، داشت و برداشت و حتی خشک کردن زعفران به شیوه سنتی انجام می شود و مکانیزاسیون در آن جایگاهی ندارد.
وی افزود: شاید خود مکانیزاسیون هم یک چالش در حوزه کشاورزی باشد زیرا دخالت انسان و به تبع آن اشتغال را کاهش می دهد اما از دیگر سو نمی توان انتظار داشت با خشک کردن زعفران به شیوه دستی و سنتی بتوان برای صادرات خیز برداشته و با محصولات مرغوب دنیا رقابت کرد.
مشاور امور پژوهشی، آموزش و ترویج پژوهشکده زعفران تربت‌حیدریه ادامه داد: در زمین های پهناور و کل مالک صرفه جویی و مدیریت مصرف آب آسان تر بوده و کشت یک دست است همچنین مکانیزاسیون هزینه تمام شده کالا را کاهش می دهد بنابراین درآمد کشاورز افزایش می یابد.
سالاریان گفت: اگر خواسته باشیم از منظر علم اقتصاد کشاورزی به موضوع نگاه کنیم کار کشاورز ایرانی نوعی بیگاری است و برای رفع چالش‌ها باید برای همه کشاورزان دوره های منظم و مدون آموزشی برگزار و زنجیره تولید و ارزش افزوده را نیز ایجاد کرد.
وی با برشمردن برخی چالش های زعفران کاران افزود: به عنوان نمونه امسال به سبب انباشت و مازاد پیاز زعفران در مزارع؛ کشاورزان آن را ارزان فروشی کرده یا دور ریختند حال آنکه از این گیاه می توان برای مصارف دیگر استفاده و بهره برد زیرا از هشت گروه اسید آمینه ضروری برای بدن انسان ۶ گونه آن در پیاز زعفران موجود است به عبارت دیگر یک محتوای پروتئینی بسیار بالا و ارزان قیمت در اختیار داریم.
این استاد دانشگاه افزود: می توان عرضه پیاز زعفران را به سمت صنایع غذایی از قبیل کیک و کلوچه یا شکلات هدایت کرد تا با ایجاد زنجیره تولید و ارزش افزوده هم جلو زیان اقتصادی گرفته شود و هم محصولی تولید کنیم که سلامت مردم را تامین کند.
سالاریان اضافه کرد: خام فروشی و صادرات فله ای زعفران بدون در نظر گرفتن هنر بسته بندی و بی توجه به فرآوری محصولات دیگر چالش زعفرانکاران است که باعث ارزان فروشی و کاهش سرانه درآمدی کشاورز شده است به عبارت دیگر کشورهایی از این کار سود می برند که به اقتصاد کشاورزی توجه دارند و شاید در حوزه تولید محصولات مختلف جایگاهی هم نداشته باشند.
وی در بخش دیگری از گفتگو به رویکرد وزارت علوم برای افزایش سطح علمی کشاورزان اشاره کرد و گفت: امسال پژوهشکده زعفران تربت حیدریه برای ۱۰۰ نفر ۸۳ دوره آموزشی و پژوهشی در حوزه گیاهان دارویی و زعفران و نیز ۵۰۰ دوره آموزشی مشاوره‌ای غیرحضوری برگزار کرد.
وی افزود: اگرچه برخی از کشاورزان به آموزش علاقه دارند و نهادهای حمایتی همچون سازمان جهاد کشاورزی نیز رویکرد علمی نسبت به تولید و کشاورز دارند اما بازهم باید اقدامات جدی تری در این راستا برداشت تا کشاورزی علمی در کشور توسعه و تعمیم یابد.
وی تصریح کرد: در نگاه و باور عمومی زعفران به دلیل قیمت بالای آن طلای سرخ محسوب می شود اما با در نظر گرفتن مصائب و مشکلات تولید در کنار بازدهی کم نمی توان ادعا کرد برای کشاورزان ایران حتی در خراسان و تربت حیدریه بعنوان قطب اصلی محصول سوددهی بالایی دارد.
استاد دانشگاه تربت حیدریه گفت: از دیگر سو زعفران چالش هایی را برای بخش کشاورزی پدید آورده است به عنوان مثال کاشت بی رویه و بدون برنامه آن باعث رقابت نابرابر و کاهش تولید دیگر محصولات شده و می شود همچنین در برخی مناطق که خاک آن برای این محصول مرغوبیت ندارد کشت آن عمومیت پیدا کرده است.
گفتنی است طی سالهای اخیر یکی از طرح های علمی پژوهشی دانشگاه تربت‌حیدریه طرح علمی پژوهشی اراسموس پلاس است که بر اساس آن بین سالهای ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹ و در چارچوب برنامه Mobility Credit اتحادیه اروپا ضمن مبادله استاد و دانشجو، تبادل مشترک علمی و انجام طرح های تحقیقاتی با کشورهای لیتوانی و فرانسه منعقد و هزینه های آن را اتحادیه اروپا متقبل شد.
همچنین دانشگاه تربت‌حیدریه در کنار هفت دانشگاه سوئد، هلند، پرتغال، لیتوانی، عراق (۲ دانشگاه) و ملایر (استان همدان) به انجام پروژه‌های تحقیقاتی حوزه کشاورزی مشغول است.
تربت حیدریه قطب کشاورزی محسوب می شود بطوریکه در تولید برخی محصولات همچون زعفران رتبه های بالای کشوری را در اختیار دارد.
توانمندی بالای تربت حیدریه در تولید کمی و کیفی زعفران باعث شد نخستین پژوهشکده تخصصی ایران و اولین بورس اختصاصی زعفران کشور نیز طی سالهای گذشته در این شهرستان راه اندازی شود.