کهگیلویه و بویراحمد به لحاظ طبیعت بکر و برخورداری از جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی منحصربفرد همواره مقصد گردشگران به ویژه در تعطیلات نوروزی است که این امر فرصتی برای استفاده از غذاها و نان های محلی خوش طعم این سرزمین خاطره انگیز است.
در حالی که کارشناسان حوزه گردشگری معتقد هستند که خوراک و نوشیدنی (فود توریسم، food tourism یا food travel)به عنوان یکی از شاخه های گردشگری افزون بر معرفی فرهنگ هر منطقه فرصتی برای کسب تجربه های تازه برای مسافران است،تنوع غذاها و خوراکی های محلی از انواع آش ها گرفته تا نان های خوشمزه دست گردشگران را برای انتخاب متناسب با ذائقه آنان باز گذاشته است.
غذاها و نان های محلی کهگیلویه و بویراحمد که بیشتر با استفاده از مواد طبیعی و سبزی های تازه درست می شوند خوشمزه‌هایی با طعم سلامتی هستند که استفاده از آنان لذت سفر به این استان را بیشتر می کند.
کارشناسان حوزه گردشگری با اشاره به اینکه'غذا' به عنوان یکی از نمادهای اصلی معرف و نشانه فرهنگ، سنت، خلق و خو و دیدگاه های زیستی مردمان هر خطه ای محسوب می شود تاکید می کنند که غذاهای محلی کهگیلویه وبویراحمد می تواند حرف های زیادی برای گفتن داشته باشد.
غذاهای محلی کهگیلویه و بویراحمد که چند تایی از آنان در فهرست آثار ملی ثبت شده دریچه‌ای به دنیای هزار رنگ مزه‌ها و طعم‌هاست که تجربه آن برای مسافران خاطره انگیز خواهد بود.
افزون بر روش‌های طبخ سالم، لذیذ بودن، استفاده از ارزش‌های غذایی در قالب گروه‌های متنوع نظیر غلات، حبوبات، لبنیات، سبزی‌ها و گیاهان دارویی از شاخص‌های غذاهای سنتی این استان است.
کلک بلوط
کلگ بلوط یکی از خوراکی های مهم محلی در استان است که برای تهیه آن بلوط ها را پوست گرفته،خشک و آسیاب کرده وآن با آب جوشیده خیس کرده به اندازه ای که نباید خمیر به هم چسبیده باشد و بعد آن را ریز ریز یا ریش ریش از هم جدا و در یک سبد که زیر آن از برگ درخت بلوط باشد خمیر ریز را ریخته و روی آن را هم با برگ بلوط می پوشانند.
سپس سبد را در مکانی گرم قرار داده و روی آن را با پارچه ای چند لایه پوشانده تا خوب گرم شود و بعد از سه شب با آب شسته تا شیرین شود این ماده به صورت نان با غذاهای محلی مصرف می شود.
دوا زردکی و پیاز داغ
دوا زردکی و پیاز داغی یکی دیگر از غذاهای محلی در این استان است که ابتدا دوغ را با برنج محلی مخلوط کرده و روی اجاق گذاشته و با کفگیر خوب هم زده تا بعد از این که جوش آمد کفگیر را برداشته و پیاز داغ با نعناع و نمک و زردچوبه اضافه می شود.
آش کنگری
این غذا یکی دیگر از غذاهای محلی در استان است که برای تهیه آن کنگر که یک گیاه کوهی است را پاک کرده، شسته و آن را به دیگ پر از آب جوش افزوده تا چند دقیقه بپزد و بعد برنج محلی را در آن ریخته و پس از این که برنج کمی نرم شد آبکش و آن را به مدت یک ساعت دم داده می شود این غذا بیشتر با ماست سیر زده مصرف می شود.
شله ماشکی
شله ماشکی (ماش) این غذا از برنج ،ماش و پودر انار خشک شده درست می شود و با پیازداغ تزئین می شود.
شله بادامی این غذای مقوی از بادام کوهی و برنج تهیه می شود.
غذاهایی برای عصرانه با افطاری
کهگیلویه و بویراحمد با داشتن تنوع نان ها و غذاهای محلی افزون بر دارا بودن ظرفیت پذیرایی از گردشگران در هر سه وعده روزانه باتوجه به همزمانی تعطیلات نوروزی امسال با ماه رمضان امکان عرضه غذاها و پیش غذاهای افطاری را نیز دارد.
دنگو
دنگو نیز از خوراکی های محلی استان است که مصرف آن به صورت میان وعده کاربرد دارد برای تهیه آن ابتدا گندم را به طور کامل خرد کرده تا پوست گندم در بیاید و بعد حبوباتی مانند لوبیا قرمز، نخود عدس مخلوط و روی اجاق گذاشته تا به مدت چند ساعت خوب پخته و غلیظ شود و در پایان فلفل و نمک به آن افزوده می شود.
لبنی
لبنی از ماست و برنج تهیه می شود و با روغن حیوانی و آویشن کوهی تزئین می شود این غذای خوشمزه در کهگیلویه و بویراحمد به شله دویی یا شله سفید شهرت دارد.
آش کارده
برای تهیه این غذا، کارده را که گیاهی گرمسیری با برگ‌های پهن است، خرد می‌کنند و در آبلیمو می‌خوابانند، تا ترش شود. بعد از ۲ روز آب به آن اضافه می‌کنند پس از جوشیدن، گندم و برنج نیم‌کوب به آن اضافه می‌شود. این آش معروف‌ترین غذای سنتی کهگیلویه و بویراحمد است.
آبگوشت
متداول ترین غذای عشایر این منطقه آبگوشت است که از گوشت و حبوبات درست می شود.
قورمه
برای درست کردن قورمه گوشت گوسفند را از استخوان جدا کرده و با پیه سرخ کرده و با اضافه کردن مقداری نمک آن را در ظرفی که از پوست درست شده نگهداری می کنند.
نان ها
نان خوب یکی از عوامل خوشمزه شدن برای غذاهایی است که به صورت خوراک معمولا برای صبحانه و شام کاربرد دارد استان کهگیلویه و بویراحمد با داشتن نان های محلی مختلف ظرفیت کسب تجربه تازه در این خصوص دارد.
نان کلگی
یکی از نان های محلی معروف و قدیمی مردم کهگیلویه وبویراحمد نان کلگی نام دارد که برای تهیه آن میوه درخت بلوط را به صورت سنتی فرآوری می کنند.
برای تهیه این نان عصاره بلوط با نام محلی «کلگ» را درون آب می‌خیسانند تا به صورت خمیر درآمده و سپس آن را درون سبدهای چوبی پالایش می‌کنند خمیر به دست آمده را با دست ورز و پهن می کنند.
این نان پس از برشته شدن از هر ۲ طرف قهوه ای رنگ می شود.
نان تیری
نان تیری یکی از پرطرفدارترین نان های محلی کهگیلویه و بویراحمد است که هم اکنون بیشتر در مناطق روستایی و عشایری پخت می شود.
برای تهیه این نان از تابه فلزی، ابزاری که روی آن چانه را پهن می کنند با نام محلی خِنَک و وردنه ای بلند و باریک به گویش محلی «تیر» که به وسیله آن چانه را پهن می کنند استفاده می شود.
این نان بسیار نازک بوده وقتی که پخته شد، خشک می شود که در هنگام استفاده باید آب زده و کمی نگه داشته تا نرم و آماده مصرف شود.
شلشلی
شُلشُلی از دیگر نان های سنتی در کهگیلویه و بویراحمد است که با آرد گندم تهیه می شود.
برای تهیه نان شلشلی خمیر رقیقی تهیه کرده و سپس تابه را روی اجاق گذاشته و این خمیر رقیق را روی تابه ریخته و پهن می کنند، سپس تابه را روی شعله گاز قرار می دهند تا هر ۲ طرف نان پخته شود.
این نان را با روغن محلی و عسل چرب کرده و می خورند.
گرده زیرچاله
گرده زیر چاله نیز یکی دیگر از نان‌های محلی کهگیلویه و بویراحمد است که با آرد گندم، رازیانه و گاهی شکر یا شیره خرما تهیه می شود.
برای پخت این نان به خمیر آرد گندم زیره، شکر و یا شیره خرما اضافه کرده و خمیر سفتی را که به دست می آید با کف دست پهن می کنند.
سپس این نان بیضی را با نوک انگشتان شکل داده یا با وسیله ای طراحی کرده و زیر خاکستر گرم قرار داده و روی آن زغال های افروخته می ریزند تا پخته شود.
نان نارنجی
این نان که از مخلوط آرد بلوط و آرد گندم تهیه شده و بسیار لذیذ است.
نان نارنجی به دلیل خاصیت های فراوانی که دارد، در سال های اخیر طرفداران بسیاری پیدا کرده است.
عذاهای محلی کهگیلویه و بویراحمد کجا عرضه می شود؟
معاون اداره کل میراث فرهنگی ،گردشگری و صنایع دستی کهگیلویه و بویراحمد گفت: به منظور آشنایی گردشگران با غذاها و نان های محلی استان و همچنین تجربه آن غذاهای سنتی در نمایشگاه های گردشگری ورودی شهرستان های مختلف طبخ و عرضه می شود.
فرشید کرمی افزود: همچنین غذاهای محلی کهگیلویه و بویراحمد در سفره خانه های سنتی، اقامتگاه های بومگردی و برخی رستوران های استان طبخ و به گردشگران علاقه مند عرضه می شود.
وی با اشاره به اینکه برخی غذاها ونان محلی کهگیلویه و بویراحمد در فهرست غذاهای ملی ثبت شده تاکید کرد:کلگ بلوطی،آش کنگری،دوا زردکی پیاز داغی،چنگال و دنگو از جمله غذاها و خوراکی های استان هستند که در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
کرمی عنوان کرد:پیش از این غذاها و خوراکی های محلی دیگر این استان شامل آش ماست محلی با نام لبنی، غذای گبنه، آجیل سنتی،شلشلی، بلبلی در فهرست آثار ملی ثبت شده بودند.
ویژگی های غذاهای محلی
عشرت عسکری که ازسال ۱۳۹۵ تاکنون در زمینه غذاهای محلی در کهگیلویه و بویراحمد پژوهش می کند معتقد است غذاهای سنتی در کنار رنگ و بوی دلپذیرشان، در بردارنده پیشینه فرهنگی مردمانی است که دسترنج مزرعه را با هنر کدبانوی خانه در هم می آمیزند تا سفره های ساده اما سرشار از سلامتی را نثار مهمانان خود کنند.
وی تاکید می کند که غذاها و خوراکی های محلی در این استان به دلیل استفاده از مواد اولیه محلی ظرفیت های زیادی برای ثروت آفرینی دارد.
سالانه بیش از یک هزار گردشگر خارجی و چند میلیون گردشگر ایرانی از جاذبه های این استان دیدن می کردند.
کهگیلویه و بویراحمد با مساحتی حدود ۱۶ هزار کیلومتر مربع وسعت بین استان‌های فارس، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، اصفهان و خوزستان واقع شده است.