ماهی قرمز با نام علمی carassius auratus از خانواده کپور ماهیان دارای بیش از ۲۰۰ نژاد است که با نام‌های گلدفیش، ماهی طلایی و ماهی شب عید در زمره ماهیان زینتی قرار دارد و عمر ماهیان قرمز با طول ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر، بین پنج تا ۳۰ سال گزارش شده است.
در مهاباد نیز مانند سایر شهرهای کشور از اوایل اسفند، فروش ماهیان رنگین و قرمز نوروزی شتاب بیشتری به خود گرفته است و در بسیاری از محلات و بازارهای این شهر فروشندگان ثابت و سیار مشغول فروش و عرضه ماهی گُلی هستند.
علاوه بر بازار سنتی مهاباد، در میدان شهرداری، ملاجامی، چهارراه آزادی، میدان استقلال و میدان ملاخلیل و خیابان‌های منتهی به این میادین و محلات فرهنگیان، شهرک کارمندان، باغ شایگان این شهر مراکزی برای عرضه ماهیان نوروزی دایر شده و تا عید نوروز بر تعداد آنها نیز افزوده می‌شود.
ساعت کار این عرضه کنندگان ماهیان نوروزی از صبح شروع می‌شود و تا پایان شب و حتی ساعت اولیه بامداد ادامه دارد و در طول شب با روشن کردن چراغ‌ها و ریسه‌های رنگارنگ در محدوده فروش خود، توجه رهگذران را جلب می‌کنند.
یکی از واحدهای فروش سیار ماهیان رنگین در چهارراه آزادی مهاباد از چند روز قبل دایر شده و متصدی آن جوانی ۱۷ ساله به نام ناصر است.
ظروف شیشه‌ای ماهی را در بالای ویترین گذاشته و در پایین آن در سایه، ظروف پلاستیکی که در واقع مخزنی برای ماهی‌ها بود و با یک دستگاه پمپ هوا، اکسیژن و هوای کافی را به ماهیان موجود در ظرف می‌رساند.
وی گفت: ساعت کارش از حدود ۹ صبح شروع می‌شود و تا ساعت ۱۲ شب به همراه برادرش ادامه دارد، قیمت ماهی هم بر اساس اندازه آنها از پنج هزار تومان برای هر قطعه شروع و تا ۵۰ هزار تومان و حتی بیشتر نیز وجود دارد.
ناصر افزود: امسال از استان‌های شمالی ماهی نوروزی خریداری کردیم که هزینه حمل و نقل آن بسیار گران شد به همین دلیل امسال ماهی فروشی سود چندانی ندارد.
در میان گفت وگویم با ناصر هر ازگاهی خریداری هم پیدا می‌شد و یک، ۲ و یا سه ماهی قرمز یا سیاه سفارش می‌داد و فروشنده ابتدا نایلون فریزر را تا نیمه از آب پُر می‌کرد و بعد با ملاقه‌ای که چند سوراخ هم در آن ایجاد شده بود ماهی مورد نظر مشتری را گرفته و داخل کیسه پلاستیکی قرار می‌داد.
دُرسا که امسال کلاس اول دبستان است به همراه پدرش بعد از تعطیلی مدرسه آمده و یکی از مشتریان خریدار ماهی بود که برای تُنگ کوچک ماهی خود، ۲ ماهی به همراه غذای مخصوص خرید.
راهم را در خیابان‌های شهر به دنبال فروشندگان ماهیان نوروزی ادامه دادم و در خیابان منتهی به میدان جمهوری اسلامی هم چند نفر دیگر هم ماهی فروشی دایر کرده بودند.
آنها از تمایل کم مردم برای خرید امسال گلایه داشتند و می‌گفتند فروش شان در مقایسه با سال قبل بسیار کاهش پیدا کرده و برخی روزها فقط هزینه ایاب و ذهاب تامین می‌شود و سود دیگری ندارند.
در کنار مغازه‌ها و غرفه‌های فروش ماهیان نوروزی برخی افراد دوره گرد نیز مواد محترقه می‌فروشند از این فروشندگان در مورد فروش سایر دوزیستان سوال کردم.
یکی از آنان در جواب گفت: تعدادی فروشنده دوره گرد هستند که مار آبی و لاک‌پشت کوچک می‌آورند که هر حلقه مار و لاک‌پشت را بین ۱۵۰ هزار تا ۳۰۰ هزار تومان می‌فروشند.
وی اضافه کرد: اگر کسی خریدار واقعی باشد، شماره تماسی از آنها داریم با پیک برای‌مان سفارش را می‌فرستند این در حالیست که طبق اعلام اداره حفاظت محیط زیست مهاباد هر گونه فروش و عرضه دوزیستان ممنوع بوده و با متخلفن برابر قانون برخورد می‌شود.
رییس اداره حفاظت محیط زیست مهاباد در گفت وگو با خبرنگار ایرنا در این خصوص گفته بود: هر گونه فروش و عرضه دوزیستان در کنار ماهی قرمز سفره نوروزی ممنوع است و ماموران یگان حفاظت این اداره با متخلفان برخورد قانونی می‌کنند.
فاروق سلیمانی افزود: با شروع فعالیت واحدهای ثابت و سیار عرضه ماهی قرمز نوروزی در این شهرستان، تعدادی از افراد متخلف اقدام به عرضه دوزیستانی همچون سمندر، لاک‌پشت و مار می‌کنند که این اقدام ممنوع و مغایر با قانون و مقررات است.
وی اضافه کرد: این گونه ها متعلق به طبیعت هستند و نگهداری آنها در محیط‌های خانگی علاوه بر داشتن خطرات، در بیشتر موارد باعث تلف شدن آنها و زیان به طبیعت خواهد شد.
رییس اداره حفاظت محیط زیست مهاباد گفت: ماموران یگان حفاظت این شهرستان در این ایام از واحدهای فروش و عرضه ماهی قرمز نوروزی بازدید می‌کنند و با عرضه کنندگانی که دوزیستان را نیز می‌فروشند، برخوردهای قانونی انجام خواهند داد.
وی از شهروندان نیز خواست از درخواست خرید این اقدام پرهیز کنند و در صورت مشاهده فروش این گونه‌ها در کنار ماهی قرمز با شماره ۱۵۴۰ تماس گرفته و ماموران یگان حفاظت این اداره را مطلع کنند.
ماهیان قرمز نوروزی را در منابع آبی رهاسازی نکنید
سلیمانی در خصوص رهاسازی ماهی‌های نوروزی در رودخانه‌های نیز گفت: بسیاری از افراد پس از پایان تعطیلات نوروزی ماهیان قرمز تزیینی سفره هفت سین را در رودخانه‌ها، سدها، قنات‌ها و چشمه‌ها رها می کنند که به دلیل مضرات آن باید از این اقدام خودداری شود.
وی با بیان اینکه این افراد از مضرات رهاسازی ماهیان در آب های آزاد آگاه نیستند، اظهار کرد: رهاسازی ماهیان قرمز در آب سدها و رودخانه‌ها علاوه بر مشکلات زیست محیطی موجب تخریب اکولوژیک در منابع آبی می‌شود.
در صورت رهاسازی ماهی‌های قرمز در منابع آبی، به عنوان یک گونه مهاجم به دیگر آبزیان آسیب وارد کرده و ادامه حیات دیگر گونه‌ها را با خطر مواجه می‌کنندرییس اداره حفاظت محیط زیست مهاباد یادآور شد: این گونه ماهی‌ها به عنوان یک گونه مهاجم به دیگر آبزیان آسیب وارد کرده و ادامه حیات دیگر گونه‌ها را با خطر مواجه می‌کنند.
سلیمانی به شهروندان و روستاییان مهابادی توصیه کرد ماهی‌های قرمز را در حوضچه‌های موجود در سطح شهر و پارک‌ها رها کنند تا آبزیان موجود در منابع آبی از جمله رودخانه‌ها، سدها، چشمه‌ها و قنوات آلوده و بیمار نشوند.
رییس اداره حفاظت محیط زیست مهاباد تاکید کرد: اغلب ماهیان قرمز دارای برخی بیماری‌ها از قبیل داکتیلوجایروس، کرم قلابدار ماهی و کرم چشم ماهی، انگل گوارشی و دیگر بیماری‌های قارچی آلوده هستند.
خانه‌ای برای ماهیان رنگین در مهاباد
راهم را در کوچه پس کوچه‌های مهاباد به دنبال فروشندگان ماهیان رنگین و ماهی گُلی ادامه دادم و سرانجام در یکی از محلات این شهر خانه‌ای پیدا کردم که از چند سال قبل در آن ماهیان رنگین، آکواریوم و شیشه نگهداری آبزیان به فروش می‌رسد.
درب آهنی کوچکی داشت و زنگی بر روی آن نصب شده بود، زنگ درب را نواختم و پس از چند ثانیه مرد حدود ۴۰ ساله جویای دلیل آمدنم شد، پس از معرفی و بیان دلیل مراجعه‌ام، مرا به داخل خانه که شامل ۲ سالن و یک راهرو بود، دعوت کرد.
خانه بسیار جالب و جذابی بود که تا حالا مشابه آن را ندیده بودم، هزاران قطعه ماهی در رنگ‌ها و اندازه‌های متفاوت در داخل ده‌ها آکواریوم در چندین طبقه در حال حرکت و شنا کردن بودند، صدای پمپاژ هوا به داخل آکواریوم‌ها و هرازگاهی صدای آب ناشی از حرکت ماهی‌ها به گوش می‌رسید.
دمای هوا بسیار بیشتر از بیرون و در حدود ۲۰ درجه سانتی‌گراد و رطوبت در آن بسیار بالا بود به همین خاطر در همان ابتدای کار مجبور شدم کت و ژاکتم را در بیاورم علاوه بر اینکه محو تماشای این همه زیبایی بودم، با دوربین عکاسی هم چند قطعه عکس و با گوشی تلفن همراه چند فیلم کوتاه گرفتم.
پس از چند دقیقه‌ای تماشای زیبایی‌های سالن ماهیان رنگین دوباره به راهرو اصلی برگشتم و با متصدی آن که «خالد محمدپور» نام داشت هم صحبت شدم.
خالد گفت: مدت ۲۹ سال است که با همکاری برادرم کار تولید و تکثیر ماهی را شروع کردیم و در ابتدا تعداد اکواریوم‌ها و انواع ماهی‌های مجموعه ما بسیار محدود بود اما به تدریج مجموعه را بزرگتر کردیم و اکنون علاوه بر خودم، سه نفر دیگر نیز به صورت تمام وقت مشغول به کار هستند.
وی اضافه کرد: کار تکثیر و تولید ماهی عشق و علاقه خاصی می‌خواهد و ماهی‌ها بسیار حساس هستند و نیاز به مراقبت شبانه‌روزی دارند.
خالد که دارای مدرک کاردانی دامپزشکی است، افزود: هم اکنون بیش از ۶۰ گونه ماهی به تعداد چند میلیون قطعه در این مجموعه وجود دارد البته بسیاری از گونه‌ها را خودمان تکثیر می‌کنیم ضمن اینکه در جشنواره‌های استانی و کشوری هم موفق به کسب چندین عنوان برتر شده‌ایم.
محمدپور در خصوص فروش ماهی‌های زینتی گفت: ماهی به عنوان یک کالای زینتی است و اگر وضعیت معیشت مردم خوب باشد، بازار فروش ما هم خوب است البته ما بخشی از ماهی‌های تولید شده را به استان‌های دیگر و بخشی را نیز به اقلیم کردستان عراق صادر می‌کنیم.
وی در خصوص ماهی قرمز نوروزی افزود: این گونه ماهی‌ها چون در محیط‌ها و استخرهای روباز تولید می‌شوند، نباید همراه با ماهیان زینتی در داخل یک آکواریوم قرار گیرد حتی باید محیطی جدا برای آنها در نظر گرفته شود.
محمدپور ادامه داد: در سال‌های قبل ماهی قرمز نوروزی را هم می‌فروختیم اما اکنون با توجه شرایط نگهداری آنها و احتمال آلوده بودن به برخی بیماری‌ها، فروش آنها را متوقف کرده‌ایم و فقط ماهی زینتی را پروش داده، تکثیر کرده و می‌فروشیم.
وی یادآور شد: پرورش و تکثیر ماهیان زینتی، علاوه بر اینکه نیاز به سرمایه زیاد و فضای بزرگی ندارد بلکه با سودآوری و اشتغالزایی خوب خود نیازمند حمایت بیشتر مسوولان از این صنعت است.
وی با بیان اینکه در این مجموعه ماهی از قیمت پنج هزار تومان تا چند میلیون تومان وجود دارد در مورد غدای ماهیان گفت: هر چند رژیم غذایی هر گونه ماهی می‌تواند اختصاصی باشد، اما تغذیه بسیاری از ماهی‌ها مانند هم و بیشتر جگر چرخ شده است و در هفته یک وعده سبزیجات نیز به آنها داده می‌شود.
این پرورش دهنده ماهی‌های زینتی از شهروندان خواست در پایان تعطیلات نوروز از رهاسازی ماهی گُلی سفره هفت سین خود در سدها، رودخانه‌ها و سایر منابع آبی بدلیل آلوده کردن سایر گونه‌ها خودداری کنند.
عید باستانی نوروز و آیین‌های زیبایی این عید در راه است و آمدن یک ماهی قرمز و سبدی کوچک از سبزه بهاری، شور و نشاطی دوباره به محیط گرم خانواده می‌بخشد، پس بیاید قبل از تحویل سال و آیین نوروز دل‌های خود را برای خانه تکانی نوروزی آماده کرده و بعض‌ها و کینه‌های یکسال گذشته را از خود دور کنیم.
هر روزتان نوروز - نوروزتان پیروز
مهاباد در جنوب آذربایجان غربی واقع شده است.