به گزارش ایرنا، گرفتاری در تله انرژی مجازی و عدم توسعه زنجیره ارزش از مشخصه‌های امروز صنایع کشورمان به شمار می‌رود.
وضعیت نابسامان صادرات ما در صنایع مختلف به‌خوبی مشخص است و این وضعیت باید اصلاح شود. به طور مثال در صنعت پتروشیمی محصولات صادراتی کشور به دلیل تمرکز بر خام‌فروشی، گرفتاری در تله انرژی مجازی و عدم توسعه زنجیره ارزش شرایط خوبی را نشان نمی‌دهند. به طوری که خروجی ارزش بسیار پایین و حدود ۳۶۰ دلاری محصولات صادراتی در هر تن را شاهد هستیم و در مقابل میزان سرانه واردات به ازای هر تن به بالای ۱۸۰۰ دلار می‌رسد که نشان از وضعیت بسیار بد ارزش افزوده بالای واردات نسبت به خام فروشی صادرات کشور دارد.
وضعیت صنعت فولادی کشور نیز با وجود اینکه شرایط بهتری نسبت به صنعت پتروشیمی دارد، تقریباً به همین منوال است.
امکان ادامه شرایطی که در بالا اشاره شد، وجود ندارد و باید برای برون‌رفت از این وضعیت چاره‌اندیشی‌های لازم را داشته باشیم. یکی از راه‌حل‌های مهم ورود، فناوری به صنایع است که در قالب طرح‌های مختلف از جمله تولیدات بار اول اقلام، مصوبه مجلس در خصوص جهش تولید دانش بنیان، اعتبار مالیاتی و ... پیگیری می‌شود.
«افشین غلامعلی پور» کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با ایرنا در خصوص صادرات انرژی مجازی در کشورمان اظهار کرد: مزیت اصلی کشور ما بحث منابع عظیم نفت و گاز است که دارای منابع غنی در این حوزه هستیم و این باعث شده است که به صورت تهاجمی و البته درست به ایجاد صنایع انرژی بری مانند آلومینیوم، مس، فولاد، سیمان و... بپردازیم.
وی افزود: در همین ارتباط، نیروگاه‌ها و صنایع پتروشیمی نیز در کشورمان گسترش یافته‌اند. این‌ها بخش عظیمی از اقتصاد کشور را به خودشان اختصاص می‌دهند. نکته منفی این است که به دلایل مختلفی که یکی از آن‌ها موضوع قیمت پایین انرژی است، این صنایع به دو بیماری دچار شده‌اند. اولین موضوع بحث راندمان و بهره‌وری به شدت پایین این صنایع است که بیشتر شامل صنایعی مانند آلومینیوم، مس، سیمان، فولاد و نیروگاه‌ها است.
این کارشناس اقتصادی گفت: بیماری دوم بحث خام و نیمه‌خام فروشی است که همه صنایع و ازجمله پتروشیمی‌ها مبتلا به آن هستند. این مواد خام و نیمه‌خام در دنیا جذابیت بالایی دارند. کشورهای دیگر با چند مرحله فرآوری روی این مواد آن‌ها را با چند برابر قیمت به کشور خودمان صادر می‌کنند.
غلامعلی پور تاکید کرد: در حال حاضر ارزش هر تن محصولات صادراتی ما حدود ۳۵۰ دلار است، در حالی که هر تن مواد وارداتی محصولات پتروشیمیایی کشورمان حدود ۱۷۰۰ دلار ارزش دارد. محصولات غیرنفتی صادراتی عمدتاً مواد خام و نیمه‌خام هستند و ما واردکننده محصولات نهایی هستیم که درنتیجه عدم توسعه زنجیره ارزش صنایع رخ داده است؛ بنابراین ما در تله صادرات انرژی مجازی گیر افتاده‌ایم.
وی ادامه داد: کشورهای توسعه یافته دارای مزیت‌هایی مانند سرمایه و فناوری هستند که ما در کشورمان این مزایا را نداریم. مزیت ما در بخش منابع است. منابع عظیمی در اختیار داریم و باید از این رانت خدادادی به نحو احسنت در راستای پیشرفت صنایع استفاده کنیم. قطعاً باید به صنایعمان رانت بدهیم تا بتوانیم با دیگر کشورها رقابت کنیم؛ اما مسئله اصلی این است که این رانت چه مقدار باشد. این حمایت نباید به‌اندازه‌ای باشد که منجر به رشد بیمارگونه صنایع و خام و نیمه‌خام فروشی شود.
این کارشناس اقتصادی اضافه کرد: قیمت‌گذاری خوراک و سوخت صنایع باید به نحوی باشد که سرمایه‌گذاران را به توسعه زنجیره ارزش محصولات ترغیب کند. باید سیاست‌گذاری‌ها به نحوی باشد که این فرهنگ را در میان صاحبان صنایع ایجاد کنیم. اگر می‌خواهید از تخفیف‌های بیشتری بهره‌مند شوید و رانت بیشتری بگیرید باید توسعه زنجیره ارزش را داشته باشید.
غلامعلی پور خاطرنشان کرد: ورود فناوری به صنایع یکی از راه‌های مهم برون‌رفت از تله صادرات انرژی مجازی است که به کمک اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه محقق خواهد شد؛ در این روش ابتکار عمل و تامین مالی با تمایل خود صنعت و از محل مشوق‌های مالیاتی به صنعت سرریز خواهد شد.
این کارشناس انرژی گفت: متاسفانه در کشورمان آنچنان که شایسته است به شرکت‌های دانش بنیان و پارک‌های علم و فناوری اهمیت نمی‌دهیم. مباحث تحقیق و توسعه در کشور ما معمولاً تا الآن مورد غفلت قرار گرفته‌اند. هر جا این موضوع را جدی گرفته‌ایم به نتیجه رسیده‌ایم.
وی عنوان کرد: به طور مثال، در ارتباط با توربین‌های صنعتی پیشرفت‌های خوبی داشته‌ایم و این دستاوردها بر اثر توجه به تحقیق و توسعه به دست آمده است. الآن شرکتی مانند مپنا را داریم که توانمندی‌های بالایی در حد جهانی در زمینه ساخت توربین‌های صنعتی دارد. کشور در تأمین انواع توربین‌ها با مشکل مواجه شد و همین امر ما را مجبور کرد به تحقیق و توسعه اهمیت بدهیم و نتیجه‌اش چیزی شد که می‌بینیم. اگر در صنایع انرژی بر نیز همین نگاه را داشته باشیم، قطعاً می‌توانیم مزیت فناوری را برای خودمان ایجاد کنیم.
غلامعلی پور خاطرنشان کرد: در بند ن تبصره ۶ بودجه ۱۴۰۲ که در مورد لغو معافیت مالیاتی محصولات خام و نیمه‌خام بود، اصلاح جزئی انجام شده است. به این بند موضوع اعتبار مالیاتی اضافه شد که اتفاق مثبتی است. بر این اساس سرمایه‌گذارانی که مواد نیمه‌خامی مانند متانول، اوره، پلی‌اتیلن و امثالهم را تولید می‌کنند، اگر به سمت توسعه زنجیره ارزش این محصولات بروند، به ازای سرمایه‌گذاری‌ای که انجام داده‌اند به آن‌ها اعتبار مالیاتی تعلق می‌گیرد. امیدواریم به قانون اضافه شود.
این کارشناس انرژی گفت: این طور سیاست‌گذاری‌ها سهامداران را به سمت توسعه زنجیره ارزش محصولات سوق می‌دهد و می‌تواند تأثیر بسزایی در حل و فصل موضوع تله صادرات انرژی مجازی در کشور داشته باشد.