به گزارش ایرنا، در تاریخ تمدن اسلامی به شماری از اندیشمندان و بزرگان برخورد می‌کنیم که عنوان ابیوردی را با خود داشته‌اند. این شهر که خاوران هم نام داشته از مناطق باستانی پارت های قدیم در خراسان رضوی است؛ درگز یکی از شهرستان های دارای تاریخ کهن، آثار باستانی و البته طبیعت بکر و دوست داشتنی است که با جاده‌هایی پنهان در دل کوههای بلند، دل هر بیننده‌ای را به خود جذب می‌کند.
در سه کیلومتری این شهر آثار و بقایایی موجود است که به پنج هزار سال قبل از میلاد می رسد، به این معنا که سابقه شهرنشینی و مدنیت در شهر درگز به حدود هفت هزار سال پیش برمی‌گردد.
گردشگران و علاقه مندان به تاریخ و طبیعت می توانند دست کم ۲ روز پرمشغله و تفریحی را در این شهر بگذرانند و از جاذبه‌های متعدد و زیبایی‌های تحسین برانگیز خلقت خداوندی در آن بهره‌مند شوند.
پارک ملی تندوره، گل سرسبد طبیعت
تندوره در سال ۱۳۴۷ به عنوان "منطقه حفاظت شده" قرق شد و در سال بعد از آن به "پارک وحش تندوره" تغییر نام یافت. از سال ۱۳۵۳ مساحت این پارک تقلیل یافت و طی مصوبه شورای عالی محیط زیست از سال ۱۳۶۱ به عنوان پارک ملی تندوره معرفی شد.
مساحت کنونی تندوره ۳۵ هزار و ۵۴۰ هکتار و مساحت منطقه حفاظت شده تندوره ۹ هزار و ۵۰ هکتار است که به عنوان گل سرسبد طبیعت در خطه خراسان رضوی و شهرستان درگز محسوب می‌شود.
طبیعت دوستان و دوستداران وحوش و جانوران با مشاهده پارک ملی تندوره، که یکی از دهها پارک ملی کشور است و از نظر نمونه های برجسته مظاهر طبیعی زیر حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست و منحصر به فرد است، خرسند شده و خاطره ای خوش برایشان باقی می ماند.
پارک ملی تندوره در شمال استان خراسان و نزدیک مرز ترکمنستان، در منطقه ای کوهستانی با صخره ها و تپه ماهورهای متعدد و دره های ژرف و پرشیب، که پوشیده از گیاهان مختلف است، واقع شده و یکی از بهترین زیستگاههای جانوران وحشی به ویژه قوچ و میش اوریال به شمار می‌رود.
این پارک، بهترین زیستگاه برای جانوران وحشی است و نه تنها کل، بز، گرگ، گراز و شغال در آن مشاهده می‌شود، بلکه میش و قوچ اوریال که از بزرگترین نژاد این نوع جانوران هستند را می‌توان در پارک ملی تندوره دید.
پارک ملی تندوره یکی از بزرگترین مناطق حفاظت شده ایران است که می‌توان پلنگ کمیاب ایرانی را در آن یافت. این منطقه با طبیعت بکر و زیبای خود زیستگاه جانوران و رویشگاه گیاهان زینتی و دارویی بسیاری است.
پارک ملی تندوره از نظر تاریخی نیز حائز اهمیت بوده و در گذشته نه چندان دور راه ارتباطی درگز به قوچان از این منطقه می‌گذشته است. در این منطقه بازمانده‌های سکونت در ادوار گذشته به چشم می‌خورد که از آن جمله می‌توان به آثار باقیمانده از دژی قدیمی به نام "قلعه رجبه" اشاره کرد که بنا بر مشهور قدمت آن به قبل از اسلام باز می‌گردد.
تندوره بهشت پلنگ ایرانی
از هشت گونه گربه سان ایران، پنج گونه یعنی پلنگ ایرانی، گربه جنگلی، گربه دشتی، گربه پالاس و سیاه گوش اوراسیا در این منطقه زندگی می‌کنند و بر همین اساس، ایران مهمترین زیستگاه پلنگ در خاورمیانه است.
تندوره محل زندگی چند گونه حیوان نادر به ویژه پلنگ ایرانی است. بطوری که در سال ۱۳۷۰ تعداد ۱۳۴ قلاده پلنگ در آن دیده شد و جمعیت آن در سال ۱۳۸۷ نزدیک به ۶۰ قلاده برآورد شد.
تعدادی از پلنگ های معروف، با گردنبند ردیاب ماهواره ای، قلاده گذاری شده در منطقه حضور دارند که با اسامی 'بردیا، برنا و برزو' شناخته می‌شوند و حتی طبق گفته محیط بانان منطقه 'برنا و بردیا' جفت‌گیری کرده اند. کل و بز طعمه اصلی پلنگ است که در این منطقه زیست می‌کنند.
از سم‌داران تندوره هم می‌توان به بز وحشی، که گله های ۱۰۰ تا ۱۵۰ رأسی آن در ارتفاعات منطقه دیده می‌شود و گوسفند وحشی اشاره کرد، که از گونه قوچ و میش اوریال و خالص ترین نژاد این گونه در ایران است. شمار قوچ و میش های پارک را در سال ۱۳۵۶ حدود ۶ هزار رأس برآورد کرده بودند و براساس آمار اعلامی سال ۱۳۹۸ جمعیت گوسفندان وحشی پارک تندوره بالغ بر چهار هزار راس است.
گراز از دیگر حیوانات پارک است که به تعداد زیاد در مناطق مختلف، به ویژه شمال پارک تندوره زیست می‌کند. گرگ هم در قسمت های نسبتا کم ارتفاع تر پارک و محدوده‌های مشرف به روستاهای اطراف به صورت منفرد یا دسته‌های ۲ تا پنج قلاده‌ای دیده می‌شود که در فصل زمستان بیشتر از قوچ، میش، کل و بز و در تابستان از گله گوسفندان اهلی شکار و تغذیه می‌کند.
روباه قرمز، شغال، سمور سنگی، کفتار، رودک و انواع جوندگان همچون خرگوش بی دم و تشی از دیگر پستانداران این منطقه هستند.
دره چهلمیر
از دل کوههای اطراف درگز، رودی خروشان، زلال و آبی‌رنگ سرچشمه می‌گیرد. این رود از میان دره درگز عبور می‌کند. وجود این رود و آب‌وهوای عالی باعث به‌وجودآمدن پوشش گیاهی منحصربه‌فردی در این منطقه شده است. رطوبت فراوان، بارش مناسب باران و چشمه‌های زیرزمینی آب، شرایط را برای رشد گیاهان مساعد کرده است.
پارک ملی تندوره دارای دره‌های عمیق و چشم نوازی است که معروف‌ترین آنها دره چلمیر است که در بخش شرقی پارک قرار دارد. دره چلمیر مهمترین تفرجگاه مردم درگز نیز محسوب می‌گردد و هر سال در فصل تابستان بخش پایینی دره پذیرای تعداد کثیری از مردم این ناحیه است.
در خصوص تسمیه این دره، در روایات تاریخی آمده است که در گذشته ۴۰ مرد به‌دنبال ۴۰ دخترک جوان افتادند. آنها قصد داشتند تا به این دخترها حمله کنند. یکی از دختران از ته قلب خود دعا می‌کند تا خداوند عفت آنها را حفظ کند. در این حین به اذن خداوند دختران به درخت و مردان به سنگ تبدیل شدند. مردم بومی منطقه بر این باور هستند سنگهای بزرگی که در مراتع چهلمیر وجود دارد، همان مردانی هستند که به سنگ تبدیل شدند؛ و این شد که نام این دره چهلمیر شد.
سایت موزه بندیان درگز
تجربه سفر به بیش از ۱۷۰۰ سال پیش و مشاهده گچبری های ارزشمند تاریخی عهد ساسانی و آتشکده‌های کهن آن دوران با سفر به شهرستان درگز و حضور در سایت موزه بندیان این شهر محقق می‌شود.
سایت موزه‌ای که در ۲ کیلومتری شهر درگز واقع در شمال خراسان رضوی و کنار رودخانه "درونگر" قرار دارد به دلیل آب بندی که در این ناحیه قرار داشته است به بندیان معروف شده است.
این مجموعه باستانی سال ۱۳۶۹ هنگام تسطیح زمین های کشاورزی کشف شد و از سال ۱۳۷۳ تاکنون در دست حفاری و بررسی است و هم اینک محوطه تاریخی بندیان به همت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی به نخستین سایت موزه گردشگری ایران تبدیل شده است.
سایت موزه بندیان درگز، سندی مهم و گویا برای هنر و معماری عهد ساسانیان در ایران و حضور در آن فرصتی برای استشمام بوی تاریخ و هنر اجدادی ما ایرانیان است.
تجربه این سفر تاریخی با کسب اطلاعات از هنر ساسانیان و شنیدن داستان های شیرین آداب و رسوم آن زمان می‌تواند حس آرامش به واسطه داشتن پشتوانه غنی فرهنگی و تاریخی را به هر شهروند ایرانی القا کند و به او هویت و اعتماد به نفس دهد.
ساسانیان، سازنده شهرهای بسیاری بوده اند که ویرانه های به جای مانده از آنها نمودار شکوه و بزرگی و بلندنظری فراوان در آن دوره است.
هر چند در بسیاری از بناهای ساسانی، مصالح کم ارزش مانند سنگهای شالوده یا آجر به کار رفته ولی روی این مصالح کم ارزش، گچکاری و گچبری قابل توجه و شایان توجهی انجام شده است که یکی از ویژگی ها و مزایای معماری آن دوران است که تا ادوار اسلامی نیز تداوم یافته است.
تاق های نیم دایره ای با آجر و پایه های سنگی و ستونهایی که از گچ و سنگ ساخته شده و اغلب متصل به دیوار بوده‌اند نیز از ویژگی های معماری و ساخت و سازهای عصر ساسانی است که ویرانه های ایوان مدائن و ۲ کاخ عظیم فیروزآباد و سروستان و بناهای بیشاپور کازرون نمونه هایی از این معماری ها است.
پاره‌ای از بناهای حوزه روم غربی نیز از طرح و نقشه ساختمان های ایران عهد ساسانی تقلید شده است.
کشفیات محوطه بندیان در محدوده‌ای به مساحت چهار هکتار قرار دارد. از این سطح وسیع تاکنون بخش کوچکی در قالب یک نیایشگاه کوچک از زیر خاک خارج شده است.
این بنا دارای تالاری است که سقف آن بر چهار ستون گچی زیبا قرار گرفته است. در شمال غربی تالار فضایی که عقب نشسته به عنوان محراب کاربرد داشته است. در داخل این محراب علاوه بر گچبری های بسیار زیبا، پنج کتیبه به خط پهلوی ساسانی بر روی بدنه‌های دیوار گچی نقش بسته است.
مضمون کتیبه‌ها حکم انتصاب شخصی به نام "یزداد" است که از طرف یک مقام عالیرتبه به نام "ویدشاپور" به دژبانی مرو و دستگرد گمارده شده است.
همچنین دور تا دور تالار، گچبری هایی با صحنه های شکار، جنگ پادشاهان ساسانی با هپتالیان، صحنه‌های پیروزی در جنگ، صحنه ای مذهبی از آناهید یا آناهیتا، الهه فراوانی و آبهای روان و همچنین صحنه‌های معرفی شخصیت های مهم دوران ساسانی و صحنه‌های تاج گذاری و ضیافت را می توان دید.
در کنار محراب، اتاق هدایا و نذور قرار دارد. از داخل این اتاق تعدادی اثر مهر بر روی گلوله‌های رسی که حکم لاک و مهرهای امروزی را دارد به دست آمده است. این گلوله‌های گلی دارای اثر مهرهایی با نقوش اساطیری، حقیقی و نیز دارای خط پهلوی است.
در انتهای تالار دری به راهروی ارتباط پیدا می کند و سپس به محوطه آتشکده‌ای با ابعاد چهار در چهار وارد می‌شود که آتشدان زیبایی در آن قرار دارد.
نیایش کنندگان در این تالار جمع شده و مراسم موبدان در کنار آتشدان را مشاهده می‌کرده‌اند. در شمال آتشکده نیز اتاق بزرگی که در سه طرف آن استودانهای گچی یا همان استخوان دانها قرار دارد ساخته شده و هر یک دارای دریچه‌ای بوده که به احتمال زیاد با در چوبی بسته می‌شده‌اند.
بر روی استودانها نقوش اساطیری گاو، مار، عقرب و صحنه های شکار دیده می‌شود.
پلکان نادری
در ۸۸ کیلومتری جاده قدیم قوچان به درگز در چهار کیلومتری شرق روستای کپکان در دامنه جنوبی کوه الله اکبر، عارضه سنگی به چشم می خورد که در بین اهالی موسوم به "هزار پله نادری" است. در این محدوده دره باریکی وجود دارد که در آن روستاهایی واقع شده اند و راه آنها از میان این دره می گذرد.
از دوراهی امام قلی تا ابتدای گردنه و پلکان نادری، روستاهای اینچه ساوبلاغ، اینچه کیکانلو، آق مزار، خارانلو، گپی و کپکان و تأسیسات پایگاه نظامی بر سر راه قرار دارد.
در جنوب کپکان دره ای حاصلخیز قرار دارد که با امتداد به جنوب و قوچان، راه مالرو قوچان به درگز را پس از بریدن کوههای هزار مسجد، در کپکان به گردنه الله اکبر متصل می کند و هم اکنون روستاهای کلاته گلستان، دربند قشلاق و دربند ییلاق در میان این دره قرار دارند. برای دیدن پلکان نادری، روستاها و اماکن طبیعی و زیبایی را هم می توان دید که بسیار دلنشین است.
پلکان نادری، که عارضه ای سنگی است از ارتفاع ۵۰۰ متری کوههای الله اکبر آغاز و به طول تقریبی یک کیلومتر پس از چند پیج و تاب در امتداد جاده به فاصله ۸۰۰ متری خط الرأس کوه پایان می‌یابد.
این پلکان حدود هزار متر طول دارد و عرض هر پله بین دو تا سه متر در نوسان است. کاربرد این پلکان بطور دقیق مشخص نشده ولی در باره آن نظرات مختلفی ابراز شده است.
برخی می‌گویند که این پلکان برای چابک سازی و تمرین اسبهای سواره نظام نادر ساخته شده و برخی آن را راهی برای ارتباط به دشت درگز از طریق گردنه الله اکبر که در زمستانها بسیار سخت گذر بوده است، می‌دانند و معتقدند این پلکان از لغزش سواران سپاه در یخبندان جلوگیری می‌کرده است.
بقعه حضرت سلطان
این بقعه خشتی و گلی در مسیر ۱۰ کیلومتری جنوب جاده قوچان – درگز در شمال روستای حضرت سلطان قرار گرفته است.
برخی این بنا را به سلطان سنجر سلجوقی و برخی به سلطان تکش سلجوقی منسوب می کنند اما به اعتقاد اهالی منطقه، بنای مزبور مقبره سلطان سنجر سلجوقی است. با توجه به ظاهر و سبک معماری می توان این مقبره را به دوران سلجوقیان منسوب کرد.
این بقعه دارای طرح و نقشه‌ای مربع شکل است و ورودی این بنا از جانب جنوب غربی و متشکل از در چوبی کوچک است. بقعه حضرت سلطان دارای تزیینات خشتی و مقرنس های زیبایی است که به این مکان شکوه و زیبایی خاصی داده است.
مقبره صید علیخان درگزی، که شاعر و سیاستمدار بزرگ دوران مشروطه بوده است و نامدارانی همچون ملک الشعرای بهار از مکتب او کسب فیض کرده‌اند، مقبره امامزاده محمد دیباج (ع) از نوادگان حضرت امام صادق (ع)، آبگرم الله اکبر، حمام جشن آباد، قبرستان گبرها، تفرجگاه امام قنبر، تفرجگاه چلمیر از دیگر آثار و جاذبه‌های دیدنی شهرستان درگز است.