تغییر اقلیم موضوعی است که این روزها بسیار از آن صحبت می‌شود و بازنمودهای ظاهری آن نیز حتی توجه مردم عادی و افکار عمومی را به خود جلب کرده است؛ در حالی که اولین بار در کنفرانس ریو ۱۹۹۱ موضوع تغییر اقلیم و مسئولیت‌های دولت ها و ملت‌های مختلف نسبت به آن مطرح شد.
مطالعات نشان می‌دهد ایران نیز مانند همه کشورها از تغییر اقلیم تاثیرات آن در امان نمانده و بر اساس مطالعات داخلی و به گفته مجید حبیبی نوخندان دانشیار پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو و عضو کارگروه تغییر اقلیم فرهنگستان شاخص خشکسالی و افزایش‌دما از سال ۱۳۷۱ در کل کشور و آهنگ کاهش بارش از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۹۷ روند افزایشی داشته است.
این امر موجب کاهش کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی هم شده و بر اقتصاد کشور اثر خواهد داشت. بیشتر کلان‌شهرها و محدوده‌های اطراف آنها با افزایش دما روبرو هستند، وزش باد به دلیل افزایش حداقل ها کاهش می یابد و روند افزایش آلودگی هوا و روزهای آلوده بیشتر می شود.
خشک شدن دریاچه ارومیه و دریاچه زریوار ناشی از کاهش شدید خشکسالی در شمال غرب ایران از پیامدهای تغییر اقلیم است و در مخزن آب ایران؛ یعنی زاگرس به دلیل همین خشکسالی‌ها تا سال ۲۰۳۹ با مشکل و بحران جدی روبرو می‌شویم. در نهایت باید منتظر طیف گسترده‌ای از مخاطرات جدید از سیل در تابستان، آلودگی، وزش گرد و خاک و طوفان های شدید بر اثر این تغییرات باشیم.
موزه ملی علوم و فناوری به عنوان یک موسسه پژوهشی زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با ۶ نگارخانه شامل گالری‌های کهن بوم و بر، نجوم قدیم، ابزارهای جراحی قدیم، مورس تا موبایل و دنیای حرکت و نورشناسی وظیفه اصلی در ترویج علم و آگاهی‌بخشی، بازسازی و معرفی دستاوردهای علمی ایران در دوران پیش و پس از اسلام و نمایش اصول و تئوری‌های دانش و فناوری‌ها و مسائل و چالش‌های مهم دنیا را برعهده دارد.
این موزه برای تحقق بخشی از وظایف خود از سال گذشته کارگروه تغییر اقلیم را راه‌اندازی کرده است که طی این مدت و با وجود تعطیلی نمایشگاه موزه در خیابان سی‌تر از مرداد گذشته اقدامات مختلفی را در این زمینه انجام داده است. بخشی از کارکنان موزه ملی علوم و فناوری اکنون در ساختمانی جنب فرهنگستان زبان و ادب فارسی و در اراضی عباس‌آباد مستقر هستند و بنابر قول وزارت علوم قرار است این ساختمان برای استقرار نمایشگاه‌های موزه تجهیز و مناسب‌سازی شود.
روح‌الله محمدی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد فعالیت‌های کارگروه تغییر اقلیم موزه ملی علوم و فناوری در سال ۱۴۰۱ اظهار داشت: این کارگروه به طور کلی چهاردسته کار انجام داده است که یکی از آنها برگزاری همایش‌هایی با حضور متخصصان حوزه‌های مختلف و نماینده‌هایی از موزه‌های دانشگاهی است. این همایش‌ها با هدف تاثیر روی ساختارهای دانشگاهی برگزار می‌شود. این کار هم وظیفه موزه است و هم اینکه این موزه توانایی انجام این کار را از نظر علمی دارد.
وجود ۶۰ موزه دانشگاهی در کشور
وی ادامه داد: اکنون حدود ۶۰ موزه دانشگاهی داریم که موزه ملی علوم و فناوری با آنها در ارتباط است، البته ارتباط ما باید تقویت شود و کارهایی برای شبکه‌سازی و ارتباط موثر موزه‌ها با هم نیز انجام شده است. وظیفه اصلی را وزارت علوم برعهده دارد و در حال تدوین اساسنامه یا انجمن هستند تا این موزه‌ها با هدایت موزه ملی علوم و فناوری با هم ارتباط داشته باشند. موزه ملی علوم و فناوری، نقش دبیری و هماهنگی کارها را دارد.
فعالیت دیگر موزه برگزاری کارگاه‌های تخصصی برای موزه‌ها است. کارگاه طراحی نمایشگاه تعاملی تغییرات اقلیم با مشارکت موزه خلاقیت و معماری (۲۶ تا ۲۹ بهمن) یکی از این فعالیت‌ها بود. زیرا باور داریم خرد جمعی و خلاقیت جمعی باید وارد فعالیت‌های موزه‌ها شود. متخصصان موزه‌دار و متخصصان خبره در حوزه‌های طراحی و معماری و طراحی بازی هم باید از موضوع تغییر اقلیم مطلع شده و با آگاهی از اهمیت آن هم آموزش ببینند وهم به این موضوع توجه کنند و شبکه‌سازی بین این دسته از متخصصان روی دهد.
محمدی اقدام دیگر این کارگروه را تدوین کتابچه‌ای در مورد تغییر اقلیم برشمرد و افزود: کتاب‌های زیادی در مورد تغییر اقلیم نوشته شده ولی این کتابچه برای انتشار در فضای مجازی است. تصاویر و فیلم‌های خوبی در کتابچه الکترونیکی موجود است و مخاطب آن والدین، دانش آموزان و معلمان هستند و به‌زودی منتشر خواهد شد.
طراحی نمایشگاه تغییر اقلیم در موزه
محمدی ادامه داد: فعالیت دیگر کارگروه طراحی نمایشگاه دائم به نام تغییرات اقلیم در فضای ۴۰۰ متر بوده است. طراحی این نمایشگاه و ساخت وسایل در حال انجام است و به طور کلی طراحی نمایشگاه‌ها دست‌کم یک یا ۲ سال طول می‌کشد. برای طراحی این نمایشگاه مشاورانی از خارج از ایران و متخصصان خارجی و ایرانی خارج از کشور هم داشتیم و قرار است در صورت تکمیل بنای فعلی موزه در اراضی عباس‌آباد و تخصیص بودجه از سوی وزارت علوم در همین ساختمان راه‌اندازی می‌شود.
وی هدف از این نمایشگاه را آگاهی رسانی به مردم دانست و گفت: می‌خواهیم به مردم اطلاع دهیم کوچک‌ترین و جزئی‌ترین رفتارهای آنها در تغییر اقلیم نقش دارد و نباید این رفتارها را نادیده گرفت. سبک زندگی شهروندان مهم است و اینکه هر شهروند چه کاری می‌تواند بکند تا میزان آثار تغییر اقلیم را کاهش دهد.
عضو هیات علمی موزه ملی علوم و فناوری افزود: شهروند ابتدا باید آموزش ببیند و مبانی تغییر اقلیم را بفهمد، کلماتی را که مکرر می‌شنود، باید کمی عمیق‌تر بشناسد همچنین ناامید نشود و راهکارهای ساده برای مبارزه با تغییر اقلیم را انجام دهد. ما در این نمایشگاه ضمن آشنایی با تغییر اقلیم، نمونه راهکارهای ساده در منزل، محل کار، حمل و نقل و مراکز تجاری را به عنوان نمونه به شهروند ارائه می‌دهیم.
وی تاکید کرد: باید بدانیم تغییر اقلیم رخ داده و باید برای تاب‌آوری برنامه داشته باشیم و زندگی در این شرایط جدید را یاد بگیریم.
محمدی گفت: هدف کارگروه تغییر اقلیم در موزه شبکه سازی و ساماندهی و به عنوان وظیفه اصلی تلاش در جهت مرجعیت برای فعالیت های ترویجی است. موزه در سطوح مختلف با مخاطبان متفاوت ارتباط دارد، در بخش نمایشگاهی مخاطب اصلی نوجوان و جوان، تسهیلگران حوزه ترویج علم و معلمان مخاطب اصلی کتابچه الکترونیکی و در همایش‌ها و کارگاه‌ها، مسئولان و متخصصان حوزه ترویج علم و طراحان داخلی و معمارها مخاطب هستند.
موزه به مثابه محلی برای طرح مسائل مرتبط با تغییر اقلیم
وی ادامه داد: ما در موزه می‌دانیم تغییر اقلیم موضوع چندجانبه‌ای است و از یک میکرواقلیم در منطقه کوچک در یک شهر بزرگ یا کوچک تا کل حیات کره زمین و حتی منظومه شمسی و تغییرات خورشید را دربرمی‌گیرد و از آن تاثیر می‌پذیرد. از نظر مقیاس زمانی نیز از ۳۰ سال تا کل عالم را شامل می‌شود.
تغییر اقلیم مقوله‌ای به‌شدت اجتماعی است؛ به خانواده، سطح تحصیلات و فرهنگ خانواده مرتبط است. شهرنشینی یا روستانشینی، ایدئولوژی و فرهنگ در آن دخالت دارد و درآموزش‌های مرتبط باید به همه این مسائل توجه کرد.
مسئول کارگروه تغییر اقلیم در موزه ملی علوم و فناوری افزود: هنوز عقاید متفاوتی در مورد تغییر اقلیم وجود دارد مانند اینکه آیا فناوری موضوع را حل می‌کند یا شرایط را وخیم‌تر می‌کند یا راه‌حل‌های بینابینی باید ارائه داد. موزه باید همه این دیدگاه‌ها را ارائه دهد و مردم باید در مورد آن قضاوت کنند. مهم این است که مردم هر منطقه نسبت به موضوع بی‌تفاوت نباشند، رسانه‌ها هم در این زمینه نقش ایفا کنند و این هم بخشی دیگر از فعالیت‌های ماست که سال آینده در مورد آن بیشتر اطلاع‌رسانی می‌کنیم.