به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، سال ۱۴۰۱ زمانی بود که در آن تعداد قابل توجهی از نویسندگان، اهالی قلم و پژوهشگران دار فانی را وداع گفتند. هرچند هنوز هم برخی از فعالان این حوزه به دلیل مسائل مرتبط با بیماری کرونا جان خود را از دست دادند و می‌دهند، دلایل بسیار دیگری هم وجود داشت که جامعه و مخاطبانِ آنها را از وجودشان محروم کرد.
متاسفانه در این سال آنقدر تعداد درگذشتگان بالا بود که این گزارش در دو بخش ۶ ماه نخست سال و ۶ ماه پایانی تنظیم شده است.
درگذشت رضا براهنی در ۵ فروردین
رضا براهنی، شاعر، نویسنده و منتقد ادبی در ۸۶ سالگی در کانادا از دنیا رفت.
اکتای براهنی، کارگردان سینما و فرزند رضا براهنی در صفحه شخصی خود با اعلام این خبر نوشت: به تاریخ پنجم فروردین‌ماه هزار و چهارصد و یک؛ پدرم رضا براهنی جهان را ترک و به دیدار آفتاب شتاب کرد.
رضا براهنی متولد ۲۱ آذر سال ۱۳۱۴ در تبریز بود و از اواخر دهه ۷۰ در کانادا اقامت داشت. او در سال‌های پایانی عمرش دچار بیماری فراموشی شده بود.
خطاب به پروانه‌ها و چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم؟، اسماعیل، رازهای سرزمین من، آزاده خانم و نویسنده‌اش، روزگار دوزخی آقای ایاز، طلا در مس و کیمیا و خاک از جمله آثار رضا براهنی در حوزه شعر، رمان و نقد ادبی هستند.
درگذشت علی رضاقلی در ۸ فروردین
علی رضاقلی، جامعه‌شناس و پژوهشگر، در سن ۷۵سالگی درگذشت. این چهره فرهنگی بامداد هشتم فروردین‌ماه ۱۴۰۱ در سن ۷۵ سالگی بر اثر ناراحتی قلبی در یکی از بیمارستان‌های تهران از دنیا رفت.
او در دانشگاه سوربن و سپس مدرسه سیاسی مطالعات عالی پاریس به تحصیل جامعه‌شناسی سیاسی پرداخت و پس از انقلاب اسلامی به ایران بازگشت و به مطالعه و پژوهش در حوزه جامعه‌شناسی و اقتصاد سیاسی ایران مشغول شد. از او آثار ارزشمندی چون جامعه‌شناسی خودکامگی، جامعه‌شناسی نخبه‌کشی و اگر نورث ایرانی بود به جا مانده‌است.
درگذشت یارمحمد اسدپور در ۱۳ فروردین
یارمحمد اسدپور در سن ۷۱سالگی از دنیا رفت. این شاعر موج ناب که بر اثر سکته مغزی در بیمارستان ۲۲ بهمن مسجدسلیمان بستری بود، ۱۳ فروردین‌ماه ۱۴۰۱ از دنیا رفت.
شهرام فروغی مهر، ناشر آثار یارمحمد اسدپور این خبر را تایید کرده است.
همچنین محمد نوروزی بابادی، شاعر و از دوستان اسدپور این خبر را تایید کرد و گفت که حدود ۲۰ روز پیش که با او به صورت تلفنی گفت‌وگو کرده، او از احوال ناخوش خود گفته بود.
یارمحمد اسدپور در سال ۱۳۳۰ در مسجدسلیمان متولد شد. او به همراه هرمز علی‌پور، آریا آریاپور، سیدعلی صالحی، مجید فروتن و سیروس رادمنش از شاعران مطرح موج ناب در سال‌های ۱۳۵۵–۱۳۵۷ شناخته می‌شود. از آثار اسدپور می‌توان به مجموعه شعرهای بر سینه سنگ‌ها و بر سنگ‌ها نام‌ها، مکاشفه در باغ سوکیاس و گلو تاریک از صدای دنیاست اشاره کرد.
درگذشت محمدحسن مرتجا در ۱۸ فروردین
محمدحسن مرتجا، شاعر در ۵۷ سالگی از دنیا رفت.
محمدحسن مرتجا متولد سال ۱۳۴۳ در سیرجان بود. از او مجموعه‌های شعر دفتر سروده‌ها، اجرای جهنمی از مثله مثله‌ها، و بیدار می‌بینم، اتاقی که لزوما مرکز جهان نیست و روبه رو در سه پرده به جای مانده است.
درگذشت عباس مسعود ریخته‌گر در ۱۹ فروردین
عباس مسعود ریخته‌گر، شاعر و فرزند حبیب‌الله ریخته‌گر بر اثر ایست قلبی در ۵۹ سالگی در بیمارستان امام خمینی(ه) اهواز از دنیا رفت.
عباس مسعود ریخته‌گر، فرزند حبیب‌الله ریخته‌گر، از شاعران سپیدسرا و نوسرای خوزستانی متولد ۱۳۴۱ بود. این شاعر اهوازی در دو سبک آزاد و کلاسیک شعر می‌گفت و از آثار منتشرشده او می‌توان به مجموعه شعر به ریاضت رگ اشاره کرد. همچنین دو اثر دیگر در حوزه شعر کلاسیک با عنوان‌های راه رفتن روی جنوب و مرگ چیز تازه‌ایست را در دست انتشار دارد.
درگذشت محمدزمان گلدسته ۲۴ فروردین
محمدزمان گلدسته، شاعر آیینی و سراینده قطعات حاج صادق آهنگران بر اثر سانحه تصادف درگذشت.
ابراهیم سنایی شاعر در زمینه درگذشت او نوشت: محمدزمان گلدسته روز گذشته با حاج صادق آهنگران قرار داشت اما به دیدار او نرفت. حاج صادق هرچقدر با تلفن همراه او تماس می‌گیرد، پاسخی دریافت نمی‌کند و برای همین با خانواده او تماس می‌گیرد. خانواده مرحوم گلدسته هم به حاج صادق می‌گویند که از او خبری ندارند و به دنبال او می‌گردند. در نهایت مشخص می‌شود که محمدزمان گلدسته دو روز پیش در جاده بین رودهن و بومهن تصادف کرده و ماشینش سوخته است.
او افزود: چهارشنبه، ۲۴ فروردین‌ماه ۱۴۰۱ جسد او شناسایی شد. اما هنوز مشخص نیست که بر اثر تصادف از دنیا رفته است یا چون راه فراری از ماشین نداشته، سوخته است.
محدزمان گلدسته در آخرین روز شهریورماه ١٣٥٤ در شهرستان گرگان متولد شد. او از شاعرانی بودکه در وصف امام حسین (ع) شعرهایی را سرود. تحصیلات خود را تا دیپلم ادامه داد و سپس به شغل آزاد پرداخت. او از سیزده‌سالگی به صورت جدی سرودن شعر را آغاز کرد و از سال ١٣٦٦ وارد انجمن شعر گرگان شد. گلدسته از سال ١٣٧٥ به عنوان شاعر اهل بیت به سرودن شعر پرداخت. او از شاگردان محمدرضا آقاسی بود و در جشنوارههای مختلف به عنوان نفر برگزیده انتخاب شده است؛ از جمله جایزه ادبی محتشم کاشانی و جشنواره سراسری شعر عاشورایی دانشجویان. از آثار محمدزمان گلدسته می‌توان به دو مجموعه شعر با عنوان‌های گل صد برگ، روح و ریحان و مجموعه سی‌دی تصویری چاووش اشاره کرد. او از سال ١٣٩١ با تلفیق شعر و موسیقی سبکی را در اجراهای سنتی تجربه کرد و بدین‌سان اولین آلبوم موسیقی عاشورایی‌اش با نام شاه و گدا خلق شد.
درگذشت اکبر یادگاری در ۲۷ فروردین
اکبر یادگاری، هنرمند تئاتر، نقاش، نویسنده و شاعر در آلمان درگذشت و جمعه ۲۶ فروردین در شهر کلن به خاک سپرده شد.
اکبر یادگاری، متولد سال ۱۳۳۰ است که اواخر دهه ۴۰ با ورود به دانشکده هنرهای زیبا در رشته تئاتر مشغول به تحصیل شد . دوستان و هم دوره‌ای‌های او در تئاتر چهره‌هایی همچون سعید پور صمیمی، هرمز هدایت، خسرو شکیبایی، جعفر والی، ایرج راد، رضا بابک، فردوس کاویانی، قاسم قلی پور، جمشید حیدری، اصغر همت، حمید مظفری، سهراب سلیمی، محمد ساربان و بسیاری دیگر بودند که روابط دوستانه آنان ادامه داشت.
یادگاری که بعد از تحصیل در دانشکده به استخدام اداره تئاتر درآمده بود، از جمله بازیگرانی است که در اجرای افتتاحیه مجموعه تئاتر شهر در نمایش «باغ آلبالو» به کارگردانی آربی اونسیان بازی کرده بود. او همزمان با فعالیت در تئاتر در سینما و تلویزیون نیز فعال بود و علاوه بر آن به نگارش شعر و رمان و نیز نقاشی می‌پرداخت.
او دهه شصت برای ادامه تحصیل به آلمان مهاجرت کرد و برغم ماندش در این کشور، به ایران نیز رفت و آمد داشت و روابط دوستانه‌اش را با دوستان قدیمی‌اش حفظ کرده بود. از جمله فعالیت‌های او در ایران برپایی نمایشگاه نقاشی تروما در گالری آتبین بود. او گرچه در بسیاری از کشورها فعالیت هنری انجام داده بود ولی همواره خود را یک هنرمند ایرانی می‌دانست و علاقه‌مند بود در کشور خودش هم کار کند.
درگذشت محمدعلی اسلامی ندوشن در ۵ اردیبهشت
محمدعلی اسلامی ندوشن، نویسنده و چهره فرهنگی پیشکسوت در ۹۷ سالگی در کانادا از دنیا رفت.
محمدعلی اسلامی ندوشن متولد ۱۳۰۴ در ندوشن یزد بود. او دانش‌آموخته حقوق بین‌الملل از فرانسه بود و استاد پیشین دانشگاه تهران، که علاوه بر درس‌های حقوقی، به تدریس نقد ادبی، سخن‌سنجی و ادبیات تطبیقی نیز می‌پرداخت. اسلامی ندوشن سال‌ها زندگی خود را صرف تحقیق در آثار علمی و ادبی ایران و ترجمه آثار نویسندگان جهان کرد و آثارش به‌صورت کتاب در بیش از ۵۰ جلد در زمینه‌های گوناگون اعم از ادبی، فرهنگی و اجتماعی به چاپ رسیده است.
برخی از کتاب‌های محمدعلی اسلامی ندوشن عبارت‌اند از: ماجرای پایان‌ناپذیر حافظ، چهار سخنگوی وجدان ایران، تأمّل در حافظ، زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه، داستان داستان‌ها، سرو سایه‌فکن، ایران و جهان از نگاه شاهنامه، نامه نامور، ایران را از یاد نبریم، به دنبال سایه همای، ذکر مناقب حقوق بشر در جهان سوم، سخن‌ها را بشنویم، ایران و تنهائیش، ایران چه حرفی برای گفتن دارد؟، مرزهای ناپیدا، شور زندگی (وان گوگ)، روزها (سرگذشت - در چهار جلد)، باغ سبز عشق، ابر زمانه و ابر زلف، افسانه افسون، دیدن دگر آموز،شنیدن دگر آموز، جام جهان‌بین و آواها و ایماها.
درگذشت نرگس روان‌پور در ۸ اردیبهشت
نرگس روان‌پور استاد دانشگاه و پژوهشگر ادبیات فارسی، در ۸۳سالگی از دنیا رفت.
نرگس روان‌پور متولد ۱۳۱۸ دارای دکترای زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران بود. رساله دکترای او عنوان اساطیر ایران قبل از اسلام را داشت. او مدتی به تدریس در دبیرستان‌ها اشتغال داشت و سپس به دانشکده علوم ورزشی منتقل شد. مدتی نیز به تدریس در مدرسه عالی دماوند پرداخت. در سال‌های بعد از انقلاب، استاد دانشگاه تربیت مدرس و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد بود.
از دیگر فعالیت‌های پژوهشی او می‌توان به همکاری در تدوین مجموعه گزیده ادب فارسی به سرپرستی حسن انوری و جعفر شعار اشاره کرد. از این مجموعه، کتاب گزیده تاریخ بیهقی توسط او تدوین شد.
درگذشت غلامحسین رضانژاد در یکم خرداد
غلامحسین رضانژاد، نویسنده، متخلص به نوشین، زاده ۱۳۱۳ در اراک در ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۱ از دنیا رفت.
او تحصیلات مقدماتی را در اراک و متوسطه را در تهران به پایان رسانید و پس از آن در دانشکده حقوق دانشگاه تهران ادامه تحصیل داد و توانست در این رشته درجه لیسانس را دریافت کند. رضانژاد در کنار تحصیلات دانشگاهی، علوم حوزوی را نیز در محضر استادانی مانند حاج شیخ محمدعلی حکیم شیرازی ذهبی، شیخ محمد سنگلجی، محمود شهابی و سیدابوالحسن رفیعی قزوینی فراگرفت.
او علاوه بر مطالعات حقوقی و فلسفی در وادی شعر و ادب نیز فعالیت داشت و اشعارش را با تخلص (نوشین) عرضه می‌کرد. همچنین وکیل پایه یک دادگستری بود.
از جمله آثار و مکتوبات رضانژاد می‌توان به کتاب‌های حکمت‌نامه یا شرح کبیر بر متن و شرح و حواشی منظومه حکمت ملاهادی سبزواری، حکیم سبزواری (زندگی، آثار و فلسفه)، تمهید المبانی، تفسیر کبیر بر سوره سبع المثانی، هدایه الامم، شرح فصوص‌الحکم ابن عربی و مجموعه حواشی و تعلیقات حکیم متأله مرحوم سیدابوالحسن رفیعی قزوینی بر ۱۹ کتاب کلامی، فلسفی و حکمی حکمای متأخّر و قدیم اشاره کرد.
«صول علم بلاغت در زبان فارسی او در سال ۱۳۶۸ شمسی، به‌عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی ایران از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انتخاب شد.
درگذشت مهدی مداینی در ۱۴ خرداد
مهدی مداینی، مصحح متون کهن در ۷۶ سالگی از دنیا رفت و روز جمعه ۱۳ خردادماه در بهشت سکینه کرج به خاک سپرده شد.
مهدی مداینی، متولد سال ۱۳۲۵ در بم، سال ۱۳۴۲ وارد دانشکده الهیات شد و در رشته حکمت و فلسفه اسلامی ادامه‌تحصیل داد.
زیر نظر مجتبی مینوی در بنیاد شاهنامه فردوسی به تصحیح شاهنامه پرداخت. زمانی را نیز به همراهی پرویز ناتل خانلری در بنیاد فرهنگ ایران گذراند و در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی کارش را دنبال کرد.
تصحیح داستان رستم و سهراب و سیاوش با همکاری مهدی قریب، تصحیح هفت لشکر همراه با مهران افشاری، تصحیح ظفرنامه حمدالله مستوفی که جلد اول آن را به تنهایی انجام داد و باقی مجلدات را با همکار مهران افشاری دنبال کرد، تصحیح دیوان عطار و همچنین تصحیح چهارده رساله در باب فتوت و اصناف با همکاری مهران افشاری، از تلاش‌های زنده‌یاد مداینی برای تصحیح متون مهم ادبیات ایران است.
در گذشت افسانه محمدی در ۱۹ خرداد
افسانه محمدی، بازیگر، نویسنده و مترجم و گوینده پخش رادیو نمایش پس از طی دوره‌ای بیماری در سن ۶۲ سالگی درگذشت.
او فارغ التحصیل دانشگاه هنرهای زیبا رشته ادبیات نمایشی بود. فعالیت هنری‌اش را از تئاتر شروع کرد و بعد وارد رادیو شد.
درگذشت مسعود احمدی در ۲۳ خردادمسعود احمدی، شاعر و ویراستار ۲۳ خردادماه ۱۴۰۱ در سن ۷۹سالگی در آسایشگاه فوت کرد.
به گفته فرزند مسعود احمدی، علت فوت او، کهولت سن و نارسایی ریوی بوده بود.
مسعود احمدی متولد دهم مرداد ۱۳۲۲ در کرمان است. کتاب‌های منتشرشده این شاعر و ویراستار چنین است: ۲۴ ساعت (منظومه برای کودکان)، شبنم و گرگ و میش (منظومه برای نوجوانان)، مجموعه شعرهای زنی بر درگاه، روز بارانی، برگریزان و گذرگاه، دونده خسته، قرار ملاقات، صبح در ساک، بر شیب تند عصر، برای بنفشه باید صبر کنی، دو سه ساعت عطر یاس، و همچنین «حرف زیادی (مجموعه مصاحبه‌های مطبوعاتی)، دو زن (گفت‌وگو با آیدا سرکیسیان (شاملو) و اقبال اخوان (مشیری))، دویدن در تنهایی (گزیده‌ای دوزبانه) و دیگر نبودم مرده بودم.
او در فروردین‌ماه سال ۹۷ نزدیک منزلش در حین عبور از خیابان تصادف کرد و به خونریزی مغزی دچار شد. او مدتی در خانه‌اش تحت مراقبت بود و پس از آن، در اواخر سال ۹۸ به یکی از خانه‌های سالمندان تهران منتقل شد.
درگذشت احمد مهدوی دامغانی در ۲۷ خرداد
احمد مهدوی دامغانی، نویسنده و محقق پیشکسوت، جمعه، ۲۷ خردادماه در ۹۵ سالگی از دنیا رفت.
احمد مهدوی دامغانی متولد ۱۳ شهریور ۱۳۰۵ مشهد بود. او علوم متداول قدیم و جدید را در شهر مشهد فراگرفت و سپس در تهران اقامت گزید. در سال ۱۳۲۷ از دانشکده معقول و منقول (بعداً الهیات) دانشگاه تهران و در سال ۱۳۳۳ در رشته ادبیات فارسی از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران لیسانس گرفت.
در سال ۱۳۴۲ از دانشگاه تهران هم درجه دکتری در زبان و ادبیات فارسی گرفت. موضوع رساله دکتری او تصحیح کتاب کشف‌الحقایق عزیزالدین نسفی به راهنمایی محمدتقی مدرس رضوی بود.
پس از گذراندن دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی به عنوان استاد دانشگاه تهران به تدریس در دانشکده‌های ادبیات و الهیات دانشگاه تهران پرداخت.
از سال ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۴ در دانشگاه مادرید به تدریس ادبیات عرب و فارسی و فقه اسلامی اشتغال داشت. مهدوی دامغانی چندین سال سردفتر اسناد رسمی در تهران و از سال ۱۳۵۴ رئیس کانون سردفتران اسناد رسمی بود.
احمد مهدوی دامغانی از سال ۱۳۶۶ مقیم آمریکا و در دانشگاه هاروارد و دانشگاه پنسیلوانیا مشغول به تدریس در مقطع دکتری و پست دکتری بوده است. رشته‌های تدریس او در آمریکا شامل معارف اسلامی، ادبیات عرب، ادبیات فارسی، فقه، تفسیر و برخی علوم اسلامی بود.
از آثار مهدوی دامغانی به از علی آموز اخلاص عمل، رساله درباره خضر، شاهدخت والاتبار شهربانو، در باغ روشنایی، گزیده حدیقة الحقیقه، گزیده‌ای از شعر سعدی به زبان عربی، کشف الحقائق نَسَفی _ تحقیق و تحشیه، المَجدی فی أنساب الطّالبیّین (تحقیق)، نَسمةالسَّحر بذکر من تشیَّع و شعر (تصحیح،تحقیق)، دیوان خازن (عبداللّٰه بن احمد خازن) (تصحیح و تحقیق) و الوحشیات (ابوتمام) (تصحیح) می‌توان اشاره کرد.
حاصل اوقات به اهتمام علی محمّد سجّادی، مقالاتی در حدیث دیگران، یاد یاران و قطره‌های باران به کوشش علی محمّد سجّادی و سعید واعظ، یاد عزیزان در برگریزان به همّت علی محمّد سجّادی و سعید واعظ و در برف پیری جمع‌آوری علی محمّد سجّادی و سعید واعظ از مجموعه مقالات او هستند.
درگذشت کامبیز تشیعی در ۸ تیر
کامبیز تشیعی، شاعر و مترجم زبان ایتالیایی در سن ۷۶سالگی در ایتالیا و در سکوت خبری از دنیا رفت.
رسول تشیعی برادر این چهره ادبی با تایید این خبر گفت: برادرم در سه‌چهار سال اخیر به سرطان ریه مبتلا شده بود و شیمی درمانی می‌شد. بیماری او اخیرا، دوباره بعد از چند سال عود کرده بود و سرفه‌های شدیدی داشت و همین منجر به فوت او شد.
به گفته رسول تشیعی، پیکر کامبیز تشیعی در شهر پادوای ایتالیا به خاک سپرده شد.
کامبیز تشیعی متولد ۶ دی ۱۳۲۵ بود. مجموعه شعرهای کامل تشیعی به زبان ایتالیایی با عنوان «Fin dietro al tempo» منتشر شده است. همچنین از آثار منتشرشده او در ایران، می‌توان به مجموعه شعرهای درس‌های عاشقانه که ترجمه شعرهایش توسط خود او از ایتالیایی به فارسی است، اشاره کرد.
درگذشت حسن ذوالفقاری در ۱۷ تیر
حسن ذوالفقاری، استاد زبان و ادبیات فارسی در سن ۵۶ سالگی جمعه، ۱۷ تیر ۱۴۰۱ بر اثر سکته قلبی درگذشت.
او در توضیح بیشتر افزود: حدود یک ماه پیش چکاپ کامل داده بود و هیچ مشکل خاصی نداشت. اما دیشب یک دفعه قلبش را گرفت و گفت که دیگر نمی‌تواند نفس بکشد.
حسن ذوالفقاری، استاد زبان و ادبیات فارسی، نویسنده و پژوهشگر ادبی متولد ۱۳۴۵ در دامغان بود. او در آخرین سال‌های عمر خود از استادان اعزامی وزارت علوم به کرسی‌های زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شانگهای چین بود.
از آثار او می‌توان به منظومه‌های عاشقانه ادب فارسی، فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی، داستان‌های امثال، سر دلبران، باورهای عامیانه مردم ایران، ادبیات داستانی عامه، فرهنگنامهٔ داستان‌های متون فارسی و... اشاره کرد.
درگذشت مصطفی فرزانه در ۲۹ تیر
مصطفی فرزانه، نویسنده و فیلم‌ساز در سن ۹۳سالگی در شهر کن فرانسه چشم از جهان فروبست.
مصطفی فرزانه در سال ۱۳۰۸ در تهران متولد شد. او بیشتر با کتاب آشنایی با صادق هدایت شناخته می‌شد. او که از پیشگامان سینمای مستند نیز شناخته می‌شود، در سه جشنواره کن، ونیز و لوکارنو نیز حضور داشته است.
از کتاب‌های او می‌توان به چار درد، ماه گرفته، دندانها، خانه تبعید، بن بست: نامه‌های مرتضی کیوان، راست و دروغ، عنکبوت گویا، صادق هدایت در تار عنکبوت، زبان سرخ، قرنطینه و... اشاره کرد. همچنین، مینیاتورهای ایرانی، کورش کبیر، جزیره خارک، خاطرات پارسی و... عنوان‌های برخی فیلم‌های او هستند.
درگذشت امیرحسین میرزائیان در دوم مرداد
امیرحسین میرزائیان، مترجم ادبیات داستانی به علت سکته مغزی در ۳۷ سالگی درگذشت.
میرزائیان متولد خرداد سال ۱۳۶۴، مترجم و مدرس زبان انگلیسی بود. ۴۱ عنوان از آثار او در کتابخانه ملی فهرست‌نویسی شده و ۲۷ عنوان کتاب دیگر او نیز در زمینه‌های روان‌شناسی،کودک و نوجوان و ادبیات داستانی به چاپ رسیده است.
از ترجمه‌های وی می‌توان به کتاب‌های ۲۳ راه برای غلبه بر تنبلی، کتاب فرهنگ‌نامه خواب و رویا به روش یونگ، شهامت، بخشندگی، پایان ترس و آغاز اعتماد به‌نفس، رودخانه تغییر: چگونه سختی‌ها می‌توانند به رشد ما کمک کنند؟، زندگی مدفون، اودیسه، دیو و دلبر، گربه‌ی کلاه‌به‌سر، قصه‌های پریان، ملکه برفی، آن‌چه مردان درباره بارداری نمی‌دانند، ایزد بانوان، هفده‌خان عشق: فراز و نشیب‌های دل‌دادگی در نامه‌های مشاهیر، رئالیست‌ها در غرقاب عشق، کتاب کوچک شادمانی و اولین‌بار برای پدرها اشاره کرد.
امیرحسین میرزائیان چندی پیش در همکاری با نشر نفیر، در سمت دبیر مجموعه ادبیات کلاسیک جهان، به راهنمایی مترجمان جوان برای برگردان این آثار به زبان فارسی پرداخته بود که توسط نشر نفیر به چاپ رسید.
او همچنین سابقه همکاری با مطبوعات و ناشرانی مانند نردبان، ذکر، قاصدک، جیحون، کتابسرای نیک و سایت کتابخوانی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را داشت.
در گذشت عبدالله شیدفر در دوم مرداد
عبدالله شیدفر، استاد دانشگاه و مولف کتاب‌های ریاضی در ۸۲ سالگی از دنیا رفت.
وی متولد ۱۳۱۹ بود که دکترای ریاضیات( رشته تحصیلی ریاضیات کاربردی) را از تحصیل دانشگاه سیتی شهر لندن، انگلستان دریافت کرده بود.
او از سال ۱۳۵۸ تا کنون، عضو هیات علمی، دانشکده ریاضی، دانشگاه علم و صنعت ایران بود.
از کتاب‌های او می‌توان به، معادلات دیفرانسیل، ریاضیات مقدماتی (پیش‌دانشگاهی)، ریاضیات پیشرفته ۱و ۲ ، ریاضی عمومی ۱، محاسبات عددی، ریاضی عمومی۲، ریاضی مهندسی، ریاضیات شیرین، ریاضیات مهندسی پیشرفته، ریاضیات عالی مهندسی و آمار و احتمال مهندسی و کاربرد آنها اشاره کرد.
درگذشت مرتضی رُهبانی در ۶ مرداد
مرتضی رُهبانی، پژوهشگر، نویسنده و مترجم، چند روز قبل در سن ۸۹ سالگی و در سکوت خبری از دنیا رفت.
مرتضی رُهبانی، پژوهشگر، نویسنده و مترجم، در ۱۳۱۲ در تهران متولد شد. او در جوانی از هواداران نهضت ملی شدن نفت بود و به دنبال کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، در اواسط دهۀ ۱۳۳۰ از ایران مهاجرت کرد. در آلمان غربی به تحصیل روان‌شناسی پرداخت و با کنفدراسیون دانشجویان ایرانی در آلمان همکاری داشت. در کنار برخی فعالیت‌های تجاری، در شهر هانوفر نیز یک کتاب‌فروشی تأسیس کرد که بعدها، به هنگام بازگشت به وطن، آن را به کارکنان آلمانی‌اش واگذاشت. با پیروزی انقلاب، در سال ۱۳۵۸ به ایران بازگشت و در لواسان ساکن شد. مباحث تمدنی و به‌ویژه تأثیر و سهم و نقش فرهنگ و تمدن ایرانی - اسلامی در تمدن جهانی از موضوعات مورد توجه و علاقۀ او بود.
از آثار رُهبانی می‌توان به سیاست عملی (۱۳۶۵)، فرهنگ شرق و غ‍رب: تحلیل تاریخ از دیدگاه روان‌شناسی (نشر نی، ۱۳۷۹)، «فرهنگ شرق و چالش‌های فرهنگ شرق (نشر ثالث، ۱۳۸۶)، فرهنگ غ‍رب و چالش‌های آن (نشر ثالث، ۱۳۸۷)، روحیۀ ایرانی؛ روحیة شرقی: نقد و بررسی کتاب سازگاری ایرانی مهندس بازرگان (چاپخش، ۱۳۸۷) و از ترجمه‌هایش به یوهانس گوتنبرگ/ ماتیاس گِسکِه (دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۳) و فرهنگ اسلام در اروپا/ زیگرید هونکه (چاپ نهم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۵) اشاره کرد.
درگذشت احمد گلشیری در ۱۱ مرداد
احمد گلشیری، مترجم، در ۸۶ سالگی از دنیا رفت. این مترجم پیشکسوت مدتی به بیماری پارکینسون مبتلا بود.
احمد گلشیری مترجم مطرح متولد دهم اسفند سال ۱۳۱۵ بود که فعالیت ادبی خود را از جنگ اصفهان آغاز کرد. احمد گلشیری، برادر هوشنگ گلشیری، نویسنده فقید و پدر سیامک گلشیری، نویسنده است.
از میان آثاری که احمد گلشیری ترجمه کرده، مجموعه چندجلدی داستان و نقد داستان است که جلد اول آن در سال ۱۳۶۸، جلد دوم در سال ۱۳۷۰، جلد سوم در سال ۱۳۷۶ و جلد چهارم در سال ۱۳۷۸ به چاپ رسید و ۱۲ سال از عمر این مترجم را به خود اختصاص داد.
از دیگر آثار احمد گلشیری مجموعه ۱۰ رمان است با عنوان‌های ساعت شوم نوشته گابریل گارسیا مارکز، پدرو پارامو نوشته خوان رولفو، نفرین ابدی بر خواننده این برگ‌ها نوشته مانوئل پوئیگ، ناپدیدشدگان نوشته آریل دورفمن، از عشق و دیگر اهریمنان نوشته گابریل گارسیا مارکز، گرسنه نوشته کنوت هامسون، شکار انسان نوشته خوزه ایبالدو ریبیرو، دوئل از آنتون چخوف، سال‌های سگی نوشته ماریو بارگاس یوسا، و چه کسی پالومینو مالرو را کشت نوشته ماریو بارگاس یوسا که در سال‌های ۱۳۶۲ تا ۱۳۸۳ منتشر شده‌اند.
درگذشت رضا خیراندیش در ۱۱ مرداد
رضا خیراندیش عضو گروه واژه‌گزینی تخصصی مهندسی محیط زیست و انرژی از دنیا رفت.
کتر رضا خیراندیش از سال ۱۳۸۲ به‌عنوان عضو گروه واژه‌گزینی تخصصی مهندسی محیط زیست و انرژی با فرهنگستان همکاری داشت. ایشان مهندس منتخب فرهنگستان علوم در حوزهٔ محیط زیست بود.
درگذشت هوشنگ ابتهاج در ۱۹ مرداد
هوشنگ ابتهاج متخلص به سایه شاعر و پژوهشگر نامدار ایران در سن ۹۴ سالگی درگذشت.
امیر هوشنگ ابتهاج روز یکشنبه ۶ اسفند ۱۳۰۶ شمسی در رشت متولد شد. پدرش «آقاخان ابتهاج» از مردان سرشناس و مدتی رئیس بیمارستان پورسینای این شهر بود.
پدربزرگ او یعنی «ابراهیم ابتهاج الملک» گرگانی و مادربزرگش اهل رشت بود.
منزل شخصی سایه در سال ۱۳۸۷ با نام خانه ارغوان به ثبت سازمان میراث فرهنگی رسیده‌است. دلیل این نام‌گذاری وجود درخت ارغوان معروفی در حیاط این خانه است که سایه شعر معروف ارغوان خود را برای آن درخت گفته‌است.
او هم مانند دیگران شاعران معاصر نیما همچون شهریار در ابتدا سعی کرد تا راه نیما را دنبال کند؛ اما پس از مدتی راه خود را از شعر نیمایی جدا کرد و تنها به سرودن غزل پرداخت.
دوره تحصیلات دبستان را در رشت و دبیرستان را در تهران گذراند و در همین دوران در سال ۱۳۲۵ اولین دفتر شعر خود را با نام نخستین نغمه‌ها منتشرکرد که سبکی کلاسیک دارد.
از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۶ شمسی سرپرست برنامه گل‌ها در رادیوی ایران (پس از کناره‌گیری داوود پیرنیا) و پایه‌گذار برنامه موسیقایی گلچین هفته بود.
از مهم‌ترین آثار او تصحیح غزل‌های حافظ با عنوان «حافظ به سعی سایه» است که نخستین بار در سال ۱۳۷۲ به‌چاپ رسید او سال‌های زیادی را صرف پژوهش و حافظ‌شناسی کرده که این کتاب حاصل تلاش بی وقفه و عشق او به لسان الغیب غزلسرای بزرگ بوده است که در مقدمه آن را به همسرش پیشکش کرده‌است.
«سراب» اولین مجموعه شعر اوست که با مضامین شعر جدید سرود شده است. گرچه قالب شعرش همان چهارپاره است اما با مضامینی از جنس غزل و بیان احساسات و عواطف شخصی، واقعی و طبیعی بوده است.
مجموعه شعر بعدی‌اش با نام «سیاه‌مشق»، با وجود اینکه پس از «سراب» منتشر شد، شعرهای سایه را در سال‌های ۱۳۲۵ تا ۱۳۲۹ در خود جای داده است. در این مجموعه، سایه تعدادی از غزل‌های خود را منتشر کرد و مهارت اعجاب‌انگیز خود را در سرودن غزل نشان داد. تا جایی که گروهی از منتقدین تعدادی از غزل‌های او در این مجموعه را از بهترین غزل‌های دوران معاصر به شمار می‌آورند.
بانگ نی ، تاسیان ، آینه در آینه ، پیر پیرنیان اندیش ، یادگار خون سرو و راهی و اهی از دیگر اثار این شاعر برجسته ایرانی است.
درگذشت محمدتقی انصاریان در ۲۶ مرداد
محمدتقی انصاریان، پیشکسوت حوزهٔ نشر از دنیا رفت.
محمدتقی انصاریان از پیشکسوتان فعالیت‌های فرهنگی و انتشاراتی قم بود که بیش از نیم قرن در نشر و ترجمه و گسترش کتاب‌های شیعه فعالیت داشت و بیش از هزار و دویست عنوان کتاب به زبانهای فارسی، عربی، انگلیسی، اردو، فرانسه، ترکی استانبولی، ترکی آذری، روسی، اسپانیولی، چینی، ژاپنی، و دیگر زبانهای آفریقایی و...چاپ و منتشر کرده است.
درگذشت کیومرث عباسی قصری در ۲۸ مرداد
کیومرث عباسی قصری، شاعر پیشکسوت در سن ۸۱ سالگی از دنیا رفت.
کیومرث عباسی قصری در سال ١٣٢٠ در قصر شیرین به دنیا آمد. او فارغ‌التحصیل رشتۀ علوم قضایی در مقطع کارشناسی است. قصری در وصف امام حسین (ع) شعرهای متعددی را سروده است. او در سال ١٣٦١ ریاست راهنمایی و رانندگی کرمانشاه را به عهده داشته و با درجۀ سرهنگی بازنشسته شد و در سال ١٣٦٣ به تهران آمد.
شعرهای او در جزوات دو سالۀ انجمن ادبی کرمانشاه و کتاب‌های «غزل در قلمرو شعر معاصر»، «باغ ابریشم»، «باغ هزار ابریشم» و برخی روزنامه‌ها و مجلات چاپ شده است.
قصری با انجمن شعرای ایران، انجمن ادبی خواجو (تهران)، حوزۀ هنری و فرهنگسراهای تهران همکاری داشت.
از آثار او می‌توان به حسن ختام، باغ ابریشم غزل‌های کرمانشاهی در قلمرو شعر امروز، آیه‌های زمینی آواز منتخبی از سروده‌های ١٣٥٧ - ١٣٧٢، گزیدۀ ادبیات معاصر و «مزمۀ نای و نی اشاره کرد.
درگذشت حسین محمّدزاده در دوم شهریور
حسین محمدزاده صدیق، شاعر، نویسنده و مترجم در ۷۷ سالگی بعد از مدتی تحمل بیماری به علت سکته قلبی در بیمارستان فیروزگر تهران درگذشت.
فرزند صدیق درباره پدرش گفت: پدرم نویسنده، ادیب، استاد دانشگاه و چهره ماندگار کشور، مترجم رسمی دادگستری بود. او ۳۰۰ عنوان کتاب در کارنامه خود دارد از جمله تصحیح آثار شاعر بزرگ محمد فضولی، ملا علی پناه واقف، عمادالدین نسیمی و مصحح آثار امیر علی شیر نوایی شاعر ایرانی_ازبکستانی بود و به همین دلیل مدال دوستی از رئیس جمهور ازبکستان دریافت کرده بود.
حسین محمدزاده صدیق(تخلّص دۆزگۆن)، زاده ۱۳۲۴ در تبریز فعال سیاسی، نویسنده و مترجم ایرانی بود.
از کارهای او می‌توان به نشر ترجمه دیوان لغات الترک اثر محمود کاشغری، خلاصه عباسی (خلاصه شده‌ای از سنگلاخ اثر میرزا مهدی استرآبادی)، مجموعه آثار ملا محمد فضولی، مجموعه دیوان‌های شاعران کلاسیک آذربایجان و قارا مجموعه (که محمدزاده صدیق آن را منتسب به شیخ صفی‌الدین اردبیلی می داند) اشاره کرد. صدیق، دیوان سید روح‌الله خمینی را به صورت منظوم به زبان ترکی ترجمه کرده‌است. همچنین وصیت‌نامه سید روح‌الله خمینی را تحت عنوان «سون سؤز» و نامه به گورباچف، منشور روحانیت و سخنان کوتاه (امام) خمینی (قیساسؤزلر) را نیز ترجمه و چاپ کرده و این آثار در هفته‌نامۀ سهند و نیز از سوی دفتر تنظیم و نشر آثار امام (ره) به صورت مستقل چاپ شده است.
درگذشت عباس معروفی در ۱۰ شهریور
عباس معروفی، داستان‌نویس، نمایش‌نامه‌نویس و شاعر در سن ۶۵ سالگی در پی بیماری سرطان در آلمان از دنیا رفت.
عباس معروفی، رمان‌نویس، نمایش‌نامه‌نویس و شاعر در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۳۶ متولد شد. او فعالیت ادبی خود را زیر نظر هوشنگ گلشیری و محمدعلی سپانلو آغاز کرد و در دهۀ ۶۰ با چاپ رمان سمفونی مردگان به شهرت رسید. از دیگر آثار او می‌توان به سال بلوا، پیکر فرهاد، فریدون سه پسر داشت، ذوب شده، تماما مخصوص، نام تمام مردگان یحیاست، روبروی آفتاب، آخرین نسل برتر، عطر یاس، دریاروندگان جزیره آبی‌تر، شاهزاده برهنه، تا کجا با منی، ورگ، نامه‌های عاشقانه و منظومه‌ی عین‌القضات و عشق، چهل ساله تر از پیامبر و... اشاره کرد. او در سال ۱۳۶۹ مجلۀ ادبی گردون را تأسیس کرد.
معروفی در دهه‌های پایانی عمر خود به آلمان رفت و در همان‌جا نیز درگذشت.
درگذشت محسن میهن‌دوست در ۱۳ شهریور
محسن میهن‌دوست، شاعر، نویسنده و پژوهشگر فرهنگ عامه در ۷۸ سالگی از دنیا رفت.
محسن میهن‌دوست زاده ۸ بهمن سال ۱۳۲۳ در مشهد، نویسنده، پژوهشگر، اسطوره‌شناس، مردم‌شناس و شاعر بود. او مقاله‌ها و کتاب‌های زیادی در زمینه‌های فرهنگ عامه، اسطوره‌شناسی و مردم‌شناسی نوشته است.
از آثار میهن‌دوست می‌توان به اوسنه‌های عاشقی، باکره‌های پری‌زاد، سنت‌شکن، نه کلید، اگر من بی دم، تو هم بی دم، گفتاری از سیاووش شاهنامه، پژوهش عمومی فرهنگ عامه، اوسنه‌های پهلوانی - تغزلی و درنگی تحلیلی و نظری در آنها، اوسنه‌های بخت و درنگی تحلیلی نظری در آنها»، «اوسنه‌های خواب و درنگی تحلیلی و نظری در آنها»، «سمندر چل‌گیس: سی و سه اوسانه»، «اوسنه‌های چندموضوعی و درنگی در اصطلاح "مکر زن!"، افسانه‌های دشت توس، پریان آب، انار بهشتی»، کله فریاد: ترانه‌هایی از خراسان، داستان کیخسرو از زبان راوی دشت توس، اسطوره آب، چیستی پری و عاشقانه‌های گریز اشاره کرد.
درگذشت یدالله رویایی در ۲۴ شهریور
یدالله رویایی شاعر در ۹۰ سالگی در پاریس از دنیا رفت.
یدالله رویایی، مشهور به رویا، زاده ۱۷ اردیبهشت ۱۳۱۱ در دامغان بود و شامگاه ۲۳ شهریور ماه از دنیا رفت.
از آثار او می‌توان به برجاده‌های تهی، شعرهای دریایی، دلتنگی‌ها، از دوستت دارم، لب‌ریخته‌ها، هفتاد سنگ قبر، منِ گذشته، درجستجوی آن لغتِ تنها، هلاکت عقل به وقت اندیشیدن، از سکوی سرخ، یا مسائل شعر، عبارت از چیست؟ و چهره پنهان حرف نام برد.
این گزارش به دلیل تعداد بالای درگذشتگان حوزه کتاب و ادبیات در سال ۱۴۰۱ در دو بخش تنظیم شد.