به گزارش ایرنا، یکی از شاخصه های برجسته جامعه پویا گفت وگو و مطالبه گری است، مطالبه گری همراه خود نوعی تحرک و آرمان گرایی را دنبال کرده و از حقوق اساسی اقشار مختلف جامعه دفاع می کند.
بدون شکل با مطالبه گری حقوق شهروندی که عاملی برای توسعه و پیشرفت جامعه است احیا می شود.
با نگاهی به آیات، روایات و احادیث می‌توان به این نکته دست یافت که مطالبه گری یکی از خواسته های پیامبران و اهل بیت نیز بوده و در قرآن هم به نوعی بیان شده است.
همان گونه که امیرالمومنین (ع) خطاب به اصحاب لشکریان خود می فرمایند " ای مردم، مرا بر شما حقّی اس و شما را بر من حقّی. اما حق شما بر من این است که خیر خواه شما باشم، و غنیمت شما را به نحو کامل به شما بپردازم، و شما را تعلیم دهم تا جاهل نمانید، و مودب به آداب نمایم تا بیاموزید. و اما حقی که من بر شما دارم وفا به بیعتی است که با من نموده اید، و خیر خواهی نسبت به من در حضور و غیاب، و اجابت دعوتم به وقتی که شما را بخوانم، و اطاعت از من چون دستوری صادر کنم"
مقام معظم رهبری نیز در این خصوص می فرمایند " مطالبه‌گری فقط انتقاد نیست، مطالبه‌گری فقط اعتراض نیست، اگر چه در آن، اعتراض هم وجود دارد. انتقاد در کنار پیشنهاد..."
بر همین اساس مطالبه‌گری نوعی انتقاد به وضع موجود است البته نه انتقاد مغرضانه بلکه انتقادی که منصفانه با ارائه راهکارهایی برای بهبود وضعیت همراه باشد.
در این راستا، دانشگاه ها به عنوان مرکزی محسوب می شوند که می توانند مطالبه گری ها و گفتگو های منصفانه را با برگزاری کرسی های آزاد اندیشی در جامعه رواج دهند.
خبرنگار ایرنا به همین منظور و برای بررسی بیشتر موضوع مطالبه گری در حوزه دانشجویی با دکتر "میثم اکبرزاده" استاد رشته الهیات و رییس دانشگاه پیام نور استان قزوین به گفت وگو پرداخته که ماحصل آنرا در ادامه می خوانید.
ایرنا: نظر قرآن و اسلام در مورد گفت و گو و مطالبه گری چیست؟
اسلام روی این موضوع تاکید زیادی داشته است، اگر به فلسفه اسلام، خلقت و ارسال ۱۲۴ هزار پیامبر توجه کنیم درمی یابیم همه آنها یک چیز را فریاد می‌زدند، آن هم "عبادت و بندگی خدا از مسیر آگاهی، دانش و گفت وگو" است.
خداوند در قران می فرماید ما باید از مسیر آگاهی و گفتگو خدا را بشناسیم تا بتوانیم عبادت و بندگی خدا را کنیم"
همچنین در بیش از ۳۰۰ آیه قرآن امر به تعقل، تفکر و تدبر آمده است.
مهم ترین آیه ای که در زمینه گفتو گو در ذهن دارم آیه ۱۷ و ۱۸ سوره زمر است که می فرماید بشارت به بندگان من، بندگانی که به قول های مختلف مذاکره، مناظره، گفت وگو و کرسی برگزار می کنند؛ قول های مختلف را می شنوند و از بهترینش تبعیت می کنند.
در این آیات بهترین فرمول گفت وگو بیان شده و خط مشی آن نیز در قرآن نشان داده می شود. همچنین اگر به سنت و سیره پیغمبر مراجعه کنیم همه این موارد مشهود است.
همه آن داستان معروف را شنیده ایم که پیغمبر اکرم (ص) روزی وارد مسجد شد و دید ۲گروه در مسجد نشسته اند؛ گروهی مشغول خواندن قرآن، نیایش و عبادت هستند و جمعی هم به آموزش، علم آموزی، گفتگو و مباحثه علمی می پردازند.
پیامبر در اینجا می فرمایند "هر دو گروه کار نیک می کنند "إنَّما بُعِثتُ مُعَلِّما " من معلم برانگیخته شدم بنابراین به جمع گروه دوم که به مباحث علمی و گفتگوهای علمی می پردازند ملحق می شوم.
متاسفانه خیلی از ما در زندگی شخصی و امورات اجتماعی در مورد این سوال ها و در اکثر موارد گفت وگو نمی کنیم، بلکه تقلیدی عمل می کنیم.
ایرنا: آداب گفت وگو و مطالبه گری در اسلام را بیان کنید؟
هر چیزی طبق قائده آدابی دارد و گفت وگو، تعلیم و تعلم در اسلام هم ادب و آدابی دارد.
این حوزه آنقدر ریزه کاری دارد که شهید ثانی نویسنده لبنانی که بیشتر از ۸۰ جلد کتاب نوشته و کتاب "شرح لمعه" معروفترین اثرش که بعد از ۵۰۰ سال هنوز در دانشگاه ها و حوزه جزو کتابهای درسی مهم محسوب می شود، به آن پرداخته است.
او در یکی از کتاب های خود به عنوان مُنْیةُ المُرید فی أدَبِ المُفیدِ وَ المُسْتَفید" کتاب قطوری که به فارسی ترجمه شده است، آداب گفت وگو و آداب تعلیم و تعلم را از منظر اسلام بیان می کند.
گفت وگو ریزه کاری و آداب و رسوم خاص خود دارد، یک نکته هم در کتاب ارزشمند شهید ثانی در کتاب مُنْیةُ المُرید فی أدَبِ المُفیدِ وَ المُسْتَفید بیان کرده که "انتقاد با رعایت احترام و ادب" استو.
ایرنا: گفت وگو در دانشگاه ها چه ضرورتی دارد؟
در مورد گفت وگو و ضرورت آن در دانشگاه، باید بدانیم جهان امروزی یک جهانی پر از افکار و اندیشه های متنوع، مکاتب فکری مختلف و ایسم های گوناگون است و انسان امروزی از یک سو در عصر حاضر در معرض هجوم افکار و فلسفه های مختلف قرار گرفته است.
از سوی دیگر ما می بینیم که پیشگامان تفکر لیبرالیسم و مدافعان اصل آزادی، فکر و اندیشه، راه های ورود شک و تردید را در همه افکار، اندیشه‌ها و اعتقادات پیش روی من و شما باز کرده اند، خوب بدون شک تنها در گرو بحث، مناظره و گفتگو است که ما می توانیم جایگاه واقعی انسان را درک کنیم.
در زیر سایه گفت وگو و در بحث و مناظره است که می توانیم حق را از باطل تشخیص داده و بشناسیم.
دانشجو باید هم بداند و هم بتواند در عین نقد دیگری با احترام، تکریم و رعایت ادب گفت وگو کند، اگر این گفت وگو محوری را پخته تر کنیم و فرهنگ گفت وگوی انتقادی را جا بیندازیم، بسیاری از مسائل مشکلات کشور را حل می کنیم بنابراین فرهنگ گفت وگو و مطالبه گری در دانشگاه ها باید نهادینه شود.
ایرنا: فرهنگ مطالبه گری و گفت وگو در دانشگاه‌ها آیا نهادینه شده است؟
هنور خیر اما گام های خوبی در این خصوص برداشته شده ولی تا رسیدن به جایگاه مطلوب فاصله داریم.
اینکه در دانشگاه‌ها چقدر گفت وگو ضرورت دارد، باید اذعان کرد کارکرد اصلی و مهم دانشگاه، علم و دانش، تعلیم، تعلم و گفت وگو است، معتقدم بر مبنای آیات و روایات قرآنی دانشگاه یک مکان معنوی و مقدس است بنابراین ما مثل حرم اهل بیت به دانشگاه مشرف می‌شویم.
اینکه می گویم ما به دانشگاه مشرف می شویم، یک دلیلش آن است که کارکرد مسجد در گذشته هم عبادت بوده و هم قضاوت و هم آموزش و همه کارها در مسجد انجام می شد.
اما امروزه عملکردها تفکیک شده و کارهای آکادمیک، گفتگوهای علمی و دانشجویی در مکانی به نام دانشگاه انجام می شود، از سوی دیگر ما با یک نسل و جوان هایی روبرو هستیم که علاوه بر همه سوالات ریشه ای، موضوعاتی چون اصول دین، مباحث سیاسی، جهاد، مقاومت، ایسم ها و مکاتب فکری مختلفی در ذهنشان مطرح است.
این ها با یک مشکل و سوال عمده روبرو هستند، آن هم بحران هویت جوانی است که خود محل و موضوع گفت وگو است.
دانشجوی امروز بیش از گذشته مطالبه‌گر است، من در طول ۲۱ سال که به کار تدریس غیر از تحصیل در دانشگاه مشغول هستم، از قدیم هم دیده ام که دانشجو مطالبه گر بوده و هست، این یک حسن است.
البته امروزه می بینیم که علاوه بر مطالبه گری، دانشجو عدالت خواه، آرمان خواه، تحول خواه و آینده نگر هم هست به طوری که رشته آینده نگری به منظور توسعه آینده پژوهی در دانشگاه امام خمینی(ره)راه اندازی شده است.
با همه این تفاسیر یک دانشجو کجا باید این مطالبه گری را انجام دهد، مطمئنا کف خیابان که محل مناسبی نیست، قطعا و حتما دانشجو باید مطالبه‌گری را در دانشگا ها و با گفت وگو در کرسی های آزاد اندیشی پیگیری کند.
به نظرم اگر ما این موضوع را مدنظر قرار می‌دادیم، من مدیر، من مسوول و من خادم، این گفت وگوها را خیلی زود تر، بیشتر و پیش تر انجام می دادیم، امروزه فرهنگ گفت وگو در دانشگاه‌ها نهادینه می شد.
ایرنا:با توجه به تاکید رهبر فرزانه انقلاب بر برگزاری کرسی های آزاد اندیشی نظر شما در این خصوص چیست؟
یکی از مهم‌ترین و بهترین مصداق های عینی گفت وگو در کرسی های آزاد اندیشی نمایان است و مقام معظم رهبری بیش از یک دهه قبل به درستی و بر مبنای مباحث دینی و اسلامی آنرا مطرح کردند.
البته کرسی آزاد اندیشی با فراز و فرودهایی مطرح بوده و بر مبنا، مبانی و مباحث قرآنی مخاطب به شرط و شروطی باید انجام شود با این حال این مقوله از فواید فراوانی برخوردار است.
کرسی آزاد اندیشی مجالی برای ارائه نظرات متفاوت و مخالف است، این خودش یک حسن است که بتوانیم نظر مخالف را بشنویم و تحمل کنیم.
در همین کرسی‌های آزاد اندیشی اگر در شخصی ضعف فکری وجود داشته باشد خودش را نشان می دهد و فرد متوجه می شود که باید خود را در این موضوعات تقویت کند.
از همه مهم تر از نظر من کرسی آزاد اندیشی باعث می شود تا حق و باطل خودش را در گفت وگوها نشان دهد.
ایرنا: چه اقداماتی در دانشگاه در زمینه تقویت گفت وگو و مطالبه گری داشته اید؟
ما در دانشگاه پیام نور قزوین، چند سال متوالی رتبه برتر دانشگاهی را در برگزاری موفق کرسی‌های آزاد اندیشی در استان به دست آوردیم و در این زمینه خوش درخشیدیم و با شدت بیشتری در تلاش هستیم تا این کرسی های آزاد اندیشی را در دانشگاه برگزار کنیم.
اما تا همین مهر ماه سال جاری به دلیل شرایط کرونایی و برگزاری استانی و کشوری برخی رشته ها، اکثر کلاس ها غیر حضوری بود و قطعا با حضور دانشجویان در ترم جاری کرسی های آزاد اندیشی با شور و شوق و نشاط مضاعف برگزار خواهد شد.
ایرنا: پرداختن به مطالبه گری و ایجاد فضای گفت وگو در محیط های دانشگاهی تا چه حد در خنثی کردن توطئه دشمنان و هجمه های رسانه ای آنان علیه کشور موثر است؟
پرداختن به این موضوعات بدون شک بخشی از جهاد تبیین مورد تاکید مقام معظم رهبری است و به خنثی کردن هجمه های دشمن در جنگ شناختی کمک می کند.
البته پرداختن به این مسایل باید با ظرافت های خاص خود همراه باشد، برای رهایی از فتنه باید بدانیم که چطور با فتنه گران برخورد کنیم، اولا جهت رسیدن به حق و حقیقت در کرسی‌های آزاد اندیشی باید از فضای احساسی دور باشیم، ثانیا در فضای غبارآلود فتنه حق و حقیقت خودش را نشان نمی دهد.
اگر هم نشان بدهد به سختی قابل تشخیص است، باید صبر کنیم تا ابتدا فضا آرام شود، فتنه و غبار کنار برود تا برگزاری کرسی آزاد اندیشی حق و حقیقت خود را نشان دهد.