در تازه‌ترین واکنش به تحولی که از دیروز (جمعه) مانند بمب خبری در رسانه‌های بین المللی مورد توجه قرار گرفته است، سخنگوی ارشد اتحادیه اروپا گفت: از توافق اعلام شده در مورد ازسرگیری روابط دیپلماتیک بین پادشاهی عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران استقبال می‌کنیم و منتظر اجرای آن هستیم.
«پیتر استانو» در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا در لندن افزود که این اتحادیه، «تلاش های دیپلماتیک که منجر به این گام مهم شد را تصدیق می کند.» وی ادامه داد: «از آنجایی که عربستان سعودی و ایران هر دو محور امنیت منطقه هستند، از سرگیری روابط دوجانبه آنها می تواند به ثبات کل منطقه کمک کند.»
سخنگوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تصریح کرد: «ارتقای صلح و ثبات و دستیابی به تنش زدایی در خاورمیانه از اولویت های کلیدی اتحادیه اروپا است و این اتحادیه همچنان آماده تعامل با همه بازیگران در منطقه با رویکردی فراگیر و با شفافیت کامل است.»
در همین حال انریکه مورا معاون دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا با انتشار پیامی در توئیتر، توافق ایران و عربستان را «تحولی خوب» ارزیابی کرد. دولت فرانسه نیز از این توافق استقبال و اعلام کرده که طرفدار گفت وگو است.
هم زمان رسانه‌های اروپایی به بررسی پیامدهای امنیتی این توافق بر صلح‌وثبات منطقه، افول هژمونی آمریکا و دستاورد دیپلماتیک چین به‌عنوان میانجی این توافق اشاره کرده اند.
افول هژمونی آمریکا در غرب آسیا
نشریه انگلیسی فایننشال تایمز در گزارشی نوشت که توافق میان ایران و عربستان در شرایطی حاصل شد که تنش‌ها میان ایران با غرب بر سر برنامه هسته‌ای تهران، اغتشاشات اخیر و ادعای مشارکت نظامی ایران با روسیه در جنگ اوکراین بالا گرفته است.
بر اساس این گزارش، توافق بدست آمده یک پیروزی برای دیپلماسی چین و چالش برای ایالات متحده بشمار می‌رود که روابط قوی و سنتی آن با ریاض به تازگی رو به سردی گراییده است.
«آنا جیکوبز» تحلیلگر ارشد اندیشکده گروه بحران در گفت وگو با این نشریه انگلیسی، توافق تهران-ریاض را یک پیروزی بزرگ برای تلاش‌ها در زمینه کاهش تنش منطقه‌ای خواند و گفت: «توافق میان دو کشور نشانه روشنی است که دو طرف آماده‌اند تا فصل جدیدی را در روابط فیمابین آغاز کنند.»
آنا جیکوبز با بیان اینکه «گفت وگو و اقدامات اعتمادساز بیشتری مورد نیاز است»، ادامه داد: « اما این یک شروع عالی است.» به تعبیر او، این توافق گامی در جهت بهبود گفت وگو بین ایران و سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس شامل قطر و امارات متحده عربی بشمار می‌رود.
توافق ایران و عربستان در چین شگفت‌انگیز است
نشریه انگلیسی گاردین نیز گزارش داد که توافق میان ایران و عربستان سعودی نشانگر عزم جدید ریاض برای اتخاذ سیاست خارجی مستقل از غرب است. در این گزارش که به قلم «پتریک وینتور» دبیر سیاسی گاردین نوشته شده، آمده است که توافق یادشده، به‌طور بالقوه پیامدهای گسترده‌ای برای برجام و پایان دادن به جنگ یمن دارد.
گاردین با بیان اینکه «مذاکرات برای مصالحه بین عربستان سعودی و ایران سال‌هاست که به طور عمده در عراق جریان دارد»، افزود: عقد قرارداد در چین شگفت‌انگیز است.
روزنامه استاندارد اتریش هم ارزیابی مشابهی را ارائه داد و در گزارشی نوشت: به اعتقاد ناظران مسائل سیاسی منطقه، این توافق می‌تواند تاثیر مثبتی بر تحولات منطقه و بین الملل از جمله تلاش‌ها برای پایان دادن به جنگ یمن و نیز احیای مذاکرات هسته‌ای وین داشته باشد.
در این گزارش آمده است: آشتی بین ایران و عربستان سعودی که دو قدرت بزرگ منطقه به شمار می‌روند، در صحنه سیاست جهان آثار چشمگیری خواهد داشت زیرا عربستان یکی از متحدان آمریکاست و ایران نیز روابط و مناسبات نزدیک و تنگاتنگی با روسیه و چین دارد.
این گزارش می‌افزاید: به اعتقاد ناظران سیاسی، عادی سازی مناسبات این دو کشور، همچنین می‌تواند تاثیر مثبتی بر مذاکرات جاری برای از سرگیری توافقنامه هسته ای وین داشته باشد که از حدود یکسال پیش دچار وقفه شده است.
بهت آمریکا و اسرائیل در پی مذاکرات محرمانه در چین
شبکه خبری اسکای با انتشار گزارشی تحلیلی در تارنمای خود، به تاثیر توافق ایران و عربستان بر آمریکا و رژیم صهیونیستی پرداخت و نوشت: آمریکا و اسرائیل درپی مذاکرات محرمانه پکن که بین عربستان سعودی و ایران پس از هفت سال از سرگیری روابط محتاطانه رفتار خواهند کرد.
در این گزارش می‌خوانیم: خبر توافق ایران و عربستان پس از چهار روز گفت‌وگوهای محرمانه در پکن پایتخت چین منتشر می شود و به عنوان یک گام بزرگ به سوی ثبات در خاورمیانه تلقی می شود. این توافق توسط مقام ارشد امنیتی ایران و مشاور امنیت ملی عربستان سعودی امضا شد و وانگ یی، دیپلمات ارشد چینی آن را "پیروزی برای گفتگو و صلح" توصیف کرد. در نتیجه، تهران و ریاض ظرف دو ماه سفارتخانه‌های خود را در پایتخت‌های مربوطه بازگشایی می‌کنند، به حاکمیت یکدیگر احترام می‌گذارند و توافق می‌کنند که در امور داخلی دخالت نکنند. آنها همچنین توافقنامه امنیتی ۲۰۰۱ را مجدداً فعال خواهند کرد.
در ادامه این گزارش آمده است: توافق تنش زدایی که چین میانجی‌گری کرد، یکی از واضح ترین نشانه هایی است که بسیاری از کشورهای خاورمیانه پس از چندین دهه هژمونی ایالات متحده در حال چرخش به شرق هستند.
اسکای نیوز ادامه داد: این به عنوان یک پیروزی بزرگ برای دیپلماسی چین در خاورمیانه تلقی خواهد شد که پایتخت های اروپایی و واشنگتن نسبت به آن بی‌تفاوت نخواهد بود.
توافق ایران و عربستان تأثیرات گسترده‌ای در سراسر خاورمیانه دارد
نشریه انگلیسی ایندیپندنت به طور دقیق‌تری تاثیر توافق ایران و عربستان بر منطقه را مورد بررسی قرار داد و نوشت: توافق بین ایران و عربستان سعودی برای از سرگیری روابط دیپلماتیک تأثیرات گسترده ای در سراسر خاورمیانه دارد و احتمال درگیری مسلحانه بین رقبای منطقه را کاهش می دهد.
در ادامه این گزارش می‌خوانیم:
«یمن: هم عربستان سعودی و هم ایران عمیقاً درگیر جنگ داخلی چند ساله یمن هستند. عربستان سعودی در سال ۲۰۱۵ وارد درگیری شد و از دولت تبعیدی این کشور حمایت کرد، در حالی که ایران از شورشیان حوثی که در سال ۲۰۱۴ پایتخت صنعا را تصرف کردند، حمایت کرده است. دیپلمات ها به دنبال راهی برای پایان دادن به درگیری هستند که یکی از بدترین فجایع انسانی جهان را به وجود آورده و به جنگ نیابتی بین ریاض و تهران تبدیل شده است. توافق عربستان و ایران ممکن است به تلاش‌ها برای پایان دادن به درگیری کمک کند.»
«لبنان: ایران مدت‌هاست که از شبه‌نظامیان شیعه قدرتمند حزب‌الله لبنان حمایت می‌کند، در حالی که عربستان سعودی از سیاستمداران سنی این کشور حمایت می‌کند. کاهش تنش‌ها بین ریاض و تهران می‌تواند منجر به فشار دو کشور برای آشتی سیاسی در لبنان شود که با یک فروپاشی مالی بی‌سابقه مواجه است.»
«سوریه: ایران از بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه حمایت کرده است، در حالی که عربستان سعودی از شورشیان که به دنبال سرنگونی او هستند، حمایت می کند. اما در ماه‌های اخیر، به‌ویژه پس از زلزله‌ای که هم سوریه و هم ترکیه را ویران کرد، کشورهای عرب به اسد نزدیک‌تر شده‌اند. توافق دیپلماتیک روز جمعه می‌تواند تعامل ریاض با اسد را دلپذیرتر کرده - و دست این خودکامه را بیشتر تقویت کند.»
«اسرائیل: بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، خواهان عادی سازی روابط با عربستان سعودی است، اما توافق با ایران، دشمن دیرینه او، این موضوع را پیچیده خواهد کرد. همچنین اگر اسرائیل تصمیم به حمله نظامی علیه برنامه هسته‌ای ایران بگیرد، می‌تواند باعث شود که احساس تنهایی بیشتری کند. پیش از این، امارات متحده عربی که روابط خود را با اسرائیل عادی کرده، از قبل به دنبال کاهش تنش با ایران بوده است.»
توافق ایران و عربستان روابط منطقه را تغییر می‌دهد
خبرگزاری فرانس۲۴ هم با انتشار گزارشی در تارنمای خود نوشت: تنش‌زدایی بین عربستان سعودی، بزرگترین صادرکننده نفت جهان، و ایران، که دولت‌های غربی بر سر فعالیت‌های هسته‌ای‌اش ناراضی هستند، این پتانسیل را دارد که روابط را در منطقه‌ای که برای دهه‌ها با آشفتگی مشخص می‌شود، تغییر دهد.
این گزارش می‌افزاید: «ایران و عربستان سعودی از طرف های رقیب در چندین منطقه درگیری از جمله یمن حمایت می کنند، جایی که شورشیان حوثی توسط تهران حمایت می شوند و ریاض رهبری ائتلاف نظامی حامی دولت را بر عهده دارد. دو طرف همچنین برای نفوذ در سوریه، لبنان و عراق رقابت می کنند.»
به گزارش ایرنا، جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی در پی ماه‌ها مذاکرات صورت گرفته، برای از سرگیری روابط دو جانبه و آغاز به کار دوباره سفارتخانه‌های دو کشور توافق کردند.
به‌دنبال سفر بهمن ماه آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی به پکن، امیر دریابان علی شمخانی از روز دوشنبه ۱۵ اسفند با هدف پیگیری توافق‌های سفر رئیس جمهور، مذاکرات فشرده‌ای را به‌منظور حل‌وفصل نهایی موضوعات فیمابین تهران - ریاض با همتای سعودی خود در چین آغاز کرد.
در پایان این مذاکرات، روز ۱۹ اسفندماه ۱۴۰۱، بیانیه سه‌جانبه‌ای در پکن با امضای شمخانی نماینده رهبر معظم انقلاب و دبیر شورای عالی امنیت ملی، «مساعد بن‌محمد العیبان» وزیر مشاور و عضو شورای وزیران و مشاور امنیت ملی عربستان سعودی و «وانگ ئی» عضو دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست و رئیس دفتر کمیسیون مرکزی امور خارجی حزب و عضو شورای دولتی جمهوری خلق چین صادر شد.
در متن این بیانیه سه‌جانبه آمده است: در پاسخ به ابتکار شایسته جناب شی جین‌پینگ رئیس جمهور خلق چین در حمایت از گسترش روابط جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی، بر اساس اصل حسن هم‌جواری و با توجه به توافق وی با سران دو کشور در میزبانی و حمایت از انجام گفت وگو بین جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی و همچنین تمایل دو کشور به حل و فصل اختلافات از طریق گفت وگو و دیپلماسی بر اساس پیوندهای برادرانه و با تأکید بر پای‌بندی دو کشور به اصول و اهداف منشور سازمان ملل متحد و منشور سازمان همکاری اسلامی و اصول و رویه‌های بین‌المللی، هیأت‌های جمهوری اسلامی ایران به ریاست امیر دریابان علی شمخانی نماینده رهبر معظم انقلاب و دبیر شورای عالی امنیت ملی و پادشاهی عربستان سعودی به ریاست مساعد بن محمد العیبان وزیر مشاور و عضو شورای وزیران و مشاور امنیت ملی از تاریخ ۱۵ تا ۱۹ اسفندماه ۱۴۰۱ خورشیدی برابر با ۶ تا ۱۰ مارس ۲۰۲۳ میلادی در پکن با یکدیگر دیدار و گفت وگو کردند.
خبر توافق نهایی ایران و عربستان برای احیای روابط دوجانبه پس از ۷ سال قطع رابطه، روایت پشت پرده آن نشان‌دهنده تغییراتی بزرگ در مناسبات منطقه و رویدادهای جهانی است.