به گزارش خبرنگار اقتصادی ایرنا، شدت مصرف انرژی در ایران بسیار بالا است. از سوی دیگر بالاترین پرداخت یارانه انرژی در بین کل کشورهای جهان به کشورمان اختصاص دارد و یارانه پنهانی که به حامل‌های انرژی پرداخت می‌شود سرسام‌آور است.
اگرچه این یارانه در تمام بخش‌های انرژی ایران پرداخت می‌شود اما بیشترین میزان یارانه به گاز طبیعی مربوط می‌شود.
افزایش مصرف گاز در زمستان بیشتر خودنمایی می‌کند و با وجود آنکه به گفته مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، روزانه ظرفیت تولید یک میلیارد متر مکعب گاز در کشور داریم اما مصرف بالا در کنار راندمان پایین محدودیت تامین گاز مورد نیاز صنایع و حتی خوراک پتروشیمی‌ها را به دنبال داشته است.
محسن خجسته مهر در گفت‌وگو با ایرنا با تاکید بر اینکه مصارف داخلی گاز طبیعی غیر بهینه و لجام گسیخته است گفت که این موضوع لزوم تولید پایدار گاز در کشور را بیشتر می‌کند.
خجسته مهر تاکید دارد که برای مدیریت مصرف انرژی در کشور محتاج حکمرانی مطلوب در بحث انرژی هستیم. این سرمایه مردم و نسل‌های آینده است بنابراین افزایش مصرف اگر برای توسعه صنعت و تکمیل زنجیره ارزش باشد مطلوب است.
بیشتر بخوانید:
سرمایه‌گذاری ۱۶۰ میلیارد دلاری برای افزایش ۵۰ درصدی ظرفیت تولید نفت و گاز
بخش دوم این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
مصرف گاز غیر بهینه است
ایرنا: زمستان به پایان رسیده است. اگرچه با مدیریت تولید و توزیع گاز در کشور، بدون قطع گاز و برق سال به پایان رسید، اما روند مصرف گاز رو به افزایش است. با وجود تولید بالای گاز در ایران، چرا این ناترازی اتفاق می‌افتد؟
خجسته مهر: تولید گاز در کشور از جنبه‌های مختلفی بسیار با اهمیت است و با تولید نفت تفاوت دارد زیرا عمده مصارف تولید گاز به داخل کشور اختصاص پیدا می‌کند. از طرفی میدان گازی پارس جنوبی به‌تنهایی ۷۰ درصد از تولید گاز کشور را به خود اختصاص می‌دهد.
در حال حاضر در شرکت ملی نفت ایران ظرفیت تولید روزانه یک میلیارد متر مکعب گاز ترش وجود دارد که در فصل زمستان حدود ۶۸۰ میلیون متر مکعب گاز شیرین تنها در بخش خانگی، تجاری و صنایع غیر عمده به مصرف می‌رسد. مصارف داخلی گاز طبیعی غیربهینه و لجام گسیخته است و لزوم تولید پایدار گاز در کشور را بیشتر می‌کند.
کارآمدی و اولویت‌گذاری از ویژگی‌های دولت سیزدهم است
ایرنا: توسعه میدان مشترک پارس جنوبی حالا به آخرین گام خود رسیده است. سال گذشته بهره‌برداری از پالایشگاه فاز ۱۴ نیز انجام شد و حالا تنها توسعه دریایی فاز ۱۱ باقی است. چه اقداماتی در این زمینه انجام شده و پیش‌بینی شما برای تولید زودهنگام از این فاز چه زمانی است؟
خجسته مهر: به دلایل نامشخص توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی که مرزی‌ترین فاز ایران در این میدان مشترک گازی است، معطل مانده بود. در میانه دهه ۹۰ شمسی، قراردادی با یک شرکت بین‌المللی برای توسعه این میدان بسته شد، اما این شرکت به دلیل تحریم‌ها از قرارداد خارج شد.
در سال‌های گذشته در اذهان این‌گونه متبادر می‌شد که تنها خارجی‌ها می‌توانند توسعه این فاز را بر عهده بگیرند، اما از ویژگی‌های شرکت نفت در دولت سیزدهم این بود که توسعه این میدان توسط شرکت‌های ایرانی در آغاز کرد و در مهرماه سال گذشته تصمیم گرفتیم تا ۴ حلقه چاه را با قید فوریت در موقعیت فاز ۱۱ حفاری کنیم و تولید زودهنگام داشته باشیم.
در این دولت واقع‌گرایی، کارآمدی و اولویت‌گذاری از ویژگی‌های دولت سیزدهم است و اکنون حفاری ۴ حلقه چاه در فاز ۱۱ پارس جنوبی تکمیل و خطوط لوله زیردریایی آن نیز احداث شده است. همچنین بخش‌هایی مربوط به ۳ پایه فلر و بریج در حال نصب است.
برای اینکه بتوانیم گاز را از فاز ۱۱ پارس جنوبی به صورت زودهنگام تولید کنیم، نیازمند سکوی بهره‌برداری بودیم. درمجموع طرح‌های بالادستی در شرکت ملی نفت ایران بین ۵ تا ۷ سال زمان می‌برد، اما برای کاهش زمان بهره‌برداری از فاز ۱۱، به جای ساخت سکو که ۳ سال زمان نیاز داشت، استفاده از سکوی ۱۲c را که تولید از آن متوقف شده بود، در دستور کار قرار دادیم و تصمیم گرفتیم این سکو را از موقعیت قبلی خود به موقعیت فاز ۱۱ پارس جنوبی جا به جا کنیم.
این سکو بزرگ‌ترین و سنگین‌ترین سکوی موجود در عسلویه است و جا به جایی آن نیازمند شناور اوشنیک بود، اما شناور اوشنیک در دولت گذشته به یکی از کشورها برای ۵ سال اجاره داده شده بود. یک کار حقوقی و پیگیری دیپلماتیک ۶ ماهه انجام شد و موفق شدیم شناور اوشنیک را به کشور برگردانیم.
از سوی دیگر ما در کشور تجربه جا به جایی سکو از دریا به دریا را نداشتیم و این نیازمند این بود که یک مشاور بین‌المللی حضور پیدا کرده و نحوه جا به جا کردن این سکو را نظارت کند اما به دلیل تحریم مشاوری حاضر نشد و همین مسئولیت را متخصصین و کارشناسان ایرانی انجام دادند.
با انجام اقدامات اولیه و برش پایه‌های سکو، شناور اوشنیک سکوی فاز ۱۲ را بلند کرد و بر روی شناور قرار داد. در اولین زمان ممکن سکو نصب خواهد شد و با استقرار سکو آماده بهره‌برداری از فاز ۱۱ می‌شویم این در حالی است که آن شرکت خارجی اگر می‌ماند بعد از ۵ سال تولید از فاز ۱۱ را شروع می‌کرد؛ زیرا روش بهره‌برداری و تولید آن شرکت چند مرحله‌ای نبود باید همه چاه‌ها حفاری می‌شد، سکوها را می‌ساختند و ... که این منافع ما را احراز نمی‌کرد.
اما در دولت سیزدهم برای آنکه در حداقل زمان تولید گاز را در ناترازی آغاز کنیم در سال ۱۴۰۲ تولید با استفاده از ۴ حلقه چاه شروع می‌شود و در کنار آن نیز از سال ۱۴۰۰ سفارش گذاری ساخت یک سکوی دیگر و جکت دیگر را انجام داده‌ایم تا بلافاصله با حفاری‌های جدید، فاز ۱۱ به توسعه تکمیلی برسد.
هدف تولید نهایی از این فاز پارس جنوبی مانند فازهای استاندارد دیگر روزانه ۵۶ میلیون متر مکعب است که نیازمند ۵.۷ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است.
تکمیل پالایشگاه فاز ۱۴ پارس جنوبی بزرگ‌ترین دستاورد دولت سیزدهم
ایرنا: همانگونه که تاکید کردید، ۷۰ درصد گاز ایران از میدان مشترک پارس جنوبی تولید می‌شود. برای حفظ پایداری تولید گاز از این میدان مشترک اهم اقدامات کدام است؟
خجسته مهر: از زمانی که دولت سیزدهم شروع به کار کرد چند اقدام مهم در پارس جنوبی انجام دادیم. اول اینکه موفق شدیم در اولین گام شیرین سازی میعانات گازی فازهای ۲ و ۳ را به بهره‌برداری برسانیم که روزانه ۸۰ هزار بشکه میعانات گازی را برای صادرات، شیرین سازی می‌کند.
دومین اقدام بهره‌برداری از پالایشگاه فاز ۱۴ پارس جنوبی بود. توسعه و تکمیل پالایشگاه فاز ۱۴ پارس جنوبی بدون اغراق تاکنون بزرگ‌ترین دستاورد صنعتی دولت سیزدهم در وزارت نفت بوده است و ارزش سرمایه‌گذاری این پالایشگاه که آخرین پالایشگاه شیرین‌سازی پارس جنوبی است، ۲.۷ میلیارد دلار برآورد می‌شود.
با شروع به کار دولت سیزدهم اقدامات خود را به صورت هدفمند، اولویت‌دار و زمان‌بندی شده تعریف کردیم. از ابتدای مهرماه سال ۱۴۰۰، تصمیم این بود که پالایشگاه فاز ۱۴ باید تا پایان سال ۱۴۰۱ به طور کامل به بهره‌برداری برسد و برای انعطاف شبکه و ایجاد ظرفیت شیرین‌سازی جدید به این پالایشگاه نیاز داشتیم.
۸ پیمانکار بزرگ ایرانی برای توسعه این فاز پارس جنوبی حاضر بودند و سهم ساخت داخل در این پالایشگاه به ۷۰ درصد رسیده است. این در حالی است که در ابتدای دهه ۸۰ که نخستین پالایشگاه پارس جنوبی به بهره‌برداری رسید، سهم ساخت داخل به ۳۰ درصد نیز نمی‌رسید اما اکنون مهم‌ترین تجهیزات مانند کمپرسور و بویلر در پالایشگاه فاز ۱۴ ایرانی است و توسط سازندگان ایرانی ساخته شده است.
سومین اقدام شتاب در توسعه و بهره‌برداری از فاز ۱۱ پارس جنوبی به عنوان آخرین فاز ایران در این میدان مشترک است؛ همچنین احداث یک خط انتقال میعانات از سایت ۲ به سایت یک انجام شده که می‌تواند سرعت انتقال میعانات گازی در پارس جنوبی را بالا ببرد.
اقدام دیگر در دولت سیزدهم، بهره‌برداری از ۲ بلوک نیروگاه سیکل ترکیبی بعثت هر کدام به ظرفیت ۱۶۰ مگاوات است که علاوه بر تامین نیاز داخلی، مازاد برق آن به شبکه سراسری گاز تحویل می‌شود؛ از سوی دیگر، در شرق میدان گازی پارس جنوبی در ساختار بلال که مشترک است، حفاری را شروع کردیم و در اولین حفاری اکتشافی چاه به گاز رسید و با تکمیل سایر چاه‌ها، تولید ۱۴ میلیون متر مکعب در روز گاز را خواهیم داشت.
همچنین در پارس جنوبی، شروع به ترمیم ۷ حلقه چاه در فاز ۱۳ پارس جنوبی کردیم که سال ۹۴ متوقف شده بود و اکنون قرارگاه مشغول اقدامات ترمیمی است.
توسعه در کشور را نباید شرطی کنیم
ایرنا: بیش از ۲۰ سال است که تولید گاز از میدان مشترک پارس جنوبی در سمت ایران آغاز شده، آیا برنامه‌ای برای جلوگیری از افت فشار مخزن دارید؟
خجسته مهر: روشی که در میدان گازی پارس جنوبی تولید گاز را انجام می‌دهیم، روش تخلیه طبیعی است که با فشار مخزن گاز استخراج می‌شود. با این روش سالیانه ۱۰ تا ۱۵ درصد دچار افت تولید می‌شویم و برای غلبه بر این موضوع باید از روش‌های فشار افزایی استفاده کنیم.
این فشار افزایی کار جدیدی در دنیا از نظر تکنولوژی است و هنوز کشورهای همسایه نیز در این عرصه وارد نشده‌اند؛ البته شریک ایران در میدان مشترک پارس جنوبی برای فشار افزایی با شرکت‌های بین‌المللی مذاکره کرده، اما در ایران با استفاده از توان داخلی این اقدامات را انجام خواهیم داد.
برای اجرای طرح‌های فشار افزایی در پارس جنوبی، سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیارد دلاری نیاز است و باید طراحی و مهندسی پایه نیز به انجام برسد. همچنین فشار افزایی تجهیزات فناورانه و هایتک نیاز دارد که مهم‌ترین آن تامین توربو کمپرسورها است.
با یک شرکت ایرانی به صورت آزمایشی برای فشارافزایی یک بخش از میدان مشترک پارس جنوبی قرارداد امضا کردیم و این شرکت در حال ساخت توربو کمپرسورهای مورد نیاز در خشکی و دریا است؛ همچنین مطالعات مهندسی پایه هم توسط یک شرکت ایرانی دیگر به صورت آزمایشی انجام شده و در حال گرفتن مشاور و امضای قرارداد ای پی سی برای انجام مراحل آزمایشی هستیم.
به موازات این دو شرکت، یک شرکت ایرانی با اجرای طرح پایلوت وارد مرحله اجرا برای کل میدان شده است.
بر اساس تاکید رهبر معظم انقلاب، توسعه در کشور را نباید شرطی کنیم و ما در دولت سیزدهم و در صنعت نفت، توسعه را شرطی نکردیم و برای انجام اقدامات خود منتظر رفع تحریم و یا امضای برجام نماندیم.
اجرای قرارداد توسعه فاز اول میدان گازی کیش/ بهره‌برداری از ان جی ال ۳۲۰۰ تا پایان سال
ایرنا: آیا برنامه‌ای برای افزایش تولید گاز از میادین مشترک و مستقل در سال ۱۴۰۲ دارید؟
خجسته مهر: از جمله کارهایی که دولت سیزدهم انجام دادیم اجرای قرارداد توسعه فاز اول میدان گازی کیش بود. برنامه ما این است در مدت ۱۴ ماه بتوانیم این میدان را به بهره‌برداری برسانیم و اکنون ۲ دکل حفاری مستقر هستند.
برای افزایش تولید گاز همچنین بهره‌برداری رسمی از فاز ۱۱ پارس جنوبی در سال ۱۴۰۲ در دستور کار قرار دارد. تکمیل پروژه احداث خط لوله جدید فاز ۱۶ پارس جنوبی و اتمام تعمیر خط لوله سلمان به سیری از اقدامات دیگر برای افزایش تولید گاز به شمار می‌رود.
از سوی دیگر برنامه داریم که تا پایان سال علاوه بر ان جی ال ۳۲۰۰ بتوانیم ان جی ال ۳۱۰۰ را نیز بهره‌برداری برسانیم. تولید ۱۰ میلیون متر مکعب گاز ظرفیت جدید از میادین حوزه نفت مناطق مرکزی برنامه دیگر به شمار می‌رود.
تکمیل و ادامه عملیات اجرایی فاز ۱۳ و تعهد تولید و افزایش تولید نفت در شرکت‌های فرعی شرکت ملی نفت نیز در سال ۱۴۰۲ پیگیری خواهد شد. از میادین آغار، دی و توس تا سقف ۱۰ میلیون متر مکعب به تولید گاز کشور اضافه خواهد شد.
فاز ۱۱ پارس جنوبی نیز با ۱۲ میلیون متر مکعب تولید گاز در روز به بهره‌برداری می‌رسد و به تدریج و با حفر چاه‌های جدید تولید را افزایش می‌دهیم.
میزان گاز تولید شده با اجرای بهینه سازی و صرفه‌جویی، برای ۲۰۰ میلیون نفر کافی است
ایرنا: آیا اقدامی برای توسعه ذخیره‌سازی گاز برای حل مشکل ناترازی انرژی در زمستان صورت گرفته است؟
خجسته مهر: اصولاً ذخیره‌سازی گاز یا در میادین هیدروکربوری و یا در میادین غیر هیدروکربوری مانند کوه نمکی انجام می‌شود که در ماه‌های گرم سال تزریق حداکثری صورت می‌گیرد تا امکان برداشت حداکثری در ماه‌های سرد سال فراهم باشد.
در حال حاضر ایران در ۲ میدان سراجه و شوریجه ذخیره سازی گاز را انجام می‌دهد و تعدادی ساختار دیگر نیز شناسایی شده که در مرحله توصیف و مطالعه است و هنوز به توسعه نرسیده‌اند.
نکته مهم این است که با این وضعیت مصرف گاز در کشور، آیا گازی برای ذخیره سازی وجود دارد.
گازی که شرکت ملی نفت ایران تولید می‌کند اگر بهینه سازی و صرفه‌جویی شود، برای ۲۰۰ میلیون نفر کافی است، اما اگر با همین روند مصرف کنیم توسعه مخازن فایده نخواهد داشت.
از همین رو، برای مدیریت مصرف انرژی در کشور محتاج حکمرانی مطلوب در بحث انرژی هستیم. این سرمایه مردم و نسل‌های آینده است؛ بنابراین افزایش مصرف اگر برای توسعه صنعت و تکمیل زنجیره ارزش باشد مطلوب است.