به گزارش ایرنا، ایرانیان هر ساله با نزدیکی به روزهای پایانی سال و شروع فصل جدیدی از زندگی، کوله بار سفر خود را می بندند تا خستگی های یکساله را از وجود خود بشویند و آغاز سال جدید را با سفر در دل طبیعت و بهشت های گمشده این سرزمین پهناور پیوند دهند.
در این میان انتخاب مقصد برای سفر نوروزی اولین و مهمترین گام برای گردشگران است زیرا که تجربه ثابت کرده انتخاب منطقه ای بکر و زیبا ارزش و لذت سفر را دوچندان و روزهایی فراموش نشدنی در آرشیو خاطرات ثبت می کند.
اگر دوربین گردشگری ات را به سمت شمال غربی خراسان شمالی، مناطق مرزی و دره های نه چندان عمیق بگردانی، هارمونی زیبایی از رنگ ها، مناطق بکر طبیعی و تاریخی و هنر دست زنان مرزنشین نگاهت را خیره و تو را وادار به انتخاب این مقصد گردشگری خواهد کرد.
گرچه شاید در پرس و جوی اولیه در خصوص سفر به این منطقه گردشگری شما را از برخی جاده های پر پیچ و خم و پر از چاله اش بترسانند اما باید بگوییم این روزها با آغاز نهضت آسفالت به مسیری امن تبدیل شده است و دیگری خبری از آن جاده های پر از چاله نیست.
مناطق کوهستانی و دره های نه چندان عمیق به همراه آیین های نوروزی در مناطق ترکمن نشین راز و جرگلان، حوضه های آبریز شامل رودهای سومبار، جرگلان و غلامان در شمال منطقه و حوضه آبریز رود تنگه ترکمن در جنوب شهرستان چشم هر بیننده ای را خیره می کند.
رشته کوه کپه داغ و دره سومبار در شمال به عنوان مرزی طبیعی بین ترکمنستان و شهرستان راز و جرگلان قرار گرفته و از جنوب به ارتفاعات شهرستان های بجنورد و مانه و سملقان محدود می شود.
در ادامه تنها به معرفی بخش کوچکی از زیبایی های این خطه اشاره می شود و اگر به این منطقه سفر کنید، می توانید در هر گوشه آن جاذبه ها و زیبایی هایی ببینید که در نوع خود بی نظیر است.
الف) جلوه های طبیعی بِکر
پارک جنگلی گوینیک
پارک جنگلی "گوینک" در دامنه‌های جنوبی ارتفاعات غلامان در حاشیه جاده شهرستان مرزی راز و جرگلان واقع شده و به لحاظ شرایط زیست محیطی و اقلیمی جزو مناطق تفرجگاهی خراسان شمالی است.
این پارک با انواع گونه های گیاهی همچون افرا، کرکو، داغداغان و زبان گنجشک یکی از مناطق بکر و منحصر به فرد برای اکوتوریست ها محسوب می شود.
این منطقه گردشگری با هدف استفاده از مواهب خدادادی در جهت جذب گردشگر، استفاده عمومی از مناطق و عرصه‌های طبیعی دفع آلودگی و آلاینده‌های زیست محیطی و حفظ گونه‌های جنگلی خاص دارای اهمیت است.
پوشش جنگلی این بوستان ۶۰۰ هکتاری اغلب اُرس است و با توجه به امکاناتی از قبیل آب شرب، مجتمع خدماتی بهداشتی، آلاچیق و شرایط توقف و استراحت مسافران و گردشگران را فراهم کرده است.
چشمه فرح دین
در فاصله حدود یک کیلومتری شرق روستای فرحدین در ۳۰ کیلومتری شهر راز، در دل درختان چنار و در کوهستان فرحدین، چشمه فرحدین جاذبه طبیعی بسیار زیبایی خلق کرده که البته گمنام است.
با توجه به راه دسترسی و فاصله ۳۰ کیلومتری آن از شهر راز، کمتر از این چشمه طبیعی زیبا نام برده می شود اما دیدن این چشمه که در بهار پرآب تر از همیشه است، یادگار زیبایی از این شهرستان در ذهن گردشگران خلق می کند.
امام دره، نیز روستای کوچک ترکمن نشین زیبایی است که کمتر معرفی شده و در امتداد جاده روستای فرحدین قرار دارد و در شمال غربی این روستا دره زیبای پیر پهلوان یا دره سمور واقع است.
اَمجَکلی اولیا
یکی از مناطق بکر و دیدنی جرگلان مکان تفریحی زیبایی به نام "اَمجَکلی اولیا" است که واقع در نقطه صفر مرزی روستای "آیری قایه" با ۱۵۰خانوار است.
پارک جنگلی و تفریحی اَمجَکلی اولیای روستای آیری قایه بعد از پاسگاه مرزی این روستا درمیان دره ای زیبا واقع شده است.
این دره زیبا را کوه ها و سخره های بلند و دیدنی احاطه کرده و چشم هر ببینده ای را به خود جذب می کند.
در ظاهر داخل دره کوچک به نظر می رسد اما همین که پا به دره گذاشته شود به زیبایی آن با انبوهی از درختان انار و انجیر وانگور و زرشک، سنگ های جالب و دیدنی و همچنین گونه های گیاهی و پرندگان مختلف، از جمله کبک که زیبایی آن را دوچندان کرده مواجه می شویم.
نام دیگر این مکان را "قرخ امجک" نیز می گویند، به معنای اینکه از چهل نقطه آن آب در حال چکیدن است و گونه گیاهی جالبی نیز دور چشمه ها را احاطه کرده و زیبایی دوچندان به آن بخشیده است.
اهالی مرزنشین جرگلان این مکان را مقدس دانسته و به خاطر مقدس بودن این مکان مردم نذورات و صدقات خود را به این مکان می آورند و از میوه های آن به عنوان تبرک استفاده می کنند.
همچنین به خاطر مقدس بودن آن، زنان نابارور تاب هایی کوچکی نیز بر درختان موجود در آن جا درست کرده و با دعا کردن و خواستن فرزند از خدا، صدقه می دهند.
بهمن سنگ
تخته سنگ های بزرگ (بهمن سنگ) در حاشیه جاده روستای "باغلق" واقع در رازوجرگلان خراسان شمالی منظره ای زیبا برای گردشگری در این شهرستان مرزی ایجاد کرده است.
این پدیده زیبا، طبیعی و کهن بهمن سنگ در حاشیه جاده تخته باغلق از شاخص ترین آثار طبیعی شهرستان مرزی رازوجرگلان است که نظر هر طبیعت دوست و گردشگری را به خود جلب می کند.
این پدیده طبیعی در نزدیکی روستای ۲ هزار و ۱۳۱ نفری باغلق در بخش مرکزی از توابع شهرستان مرزی رازوجرگلان واقع است.
ب) آثار تاریخی دیده نشده
دژ تاریخی آلمادوشن
روزگاری محل هیاهو و آمد و شد زنان و مردان، ارابه های جنگی و چکاچک شمشیرهای سربازان اشک بوده است و هر نمایی از آن پنجره ای از تاریخ گذشته ایران را جلوه می دهد، اما اکنون غریبانه ای بیش نیست و در منطقه ای دورافتاده حسرت دیدار اندک گردشگران را می کشد.
دژ تاریخی "آلمادوشن" یکی از آثار تاریخی مربوط به دوره اشکانیان در منطقه غلامان شهرستان مرزی رازوجرگلان است که در بلندین قسمت کوهی که به شکل استوانه و مسطح است در روستای آلمادوشن(محل افتادن سیب) قرار دارد.
اطراف این دژ لاشه های سنگی زیادی دیده می شود که نشانگر وجود بناهای قدیمی در این مکان است که به مرور زمان ویران شده اند و تنها همین دژ که بعنوان قسمت اصلی قلعه باقی‌مانده است.
آثار و بقایای معماری و آوار و توده های سنگ در جای جای سطح این کوه به چشم می خورد، آوارهایی که هر کدام بقایای یک بنای عظیم و در برهه ای از تاریخ نیز محل تجمع نظامیان و تدارکات سربازان بوده است.
بنا به گفته یکی از روستاییان منطقه، علت نامگذاری منطقه آلمادوشن به این داستان بر می گردد که منطقه "نارین" غلامان دارای ۲ کوه باستانی بوده که بر روی آن ها ۲ شهر تاریخی قرار داشته است که در روزگاران قدیم هر شهر پادشاهی داشته که یکی دارای فرزند دختر و دیگری دارای فرزند پسر بوده است.
پسر یکی از این پادشاهان عاشق دختر پادشاه دیگر می شود و پدر دختر شرط می گذارد که اگر شاهزاده پسر بتواند سیبی را از این سمت کوه به آن سمت دیگر پرتاب نماید، دختر را به او خواهد داد.
شاهزاده پسر نیز وقتی اقدام به این کار می کند سیب پرتاب شده به میانه ۲ کوه می افتد و در گذر زمان و در شرایط جوی مناسب، دانه های سیب رشد کرده و منطقه ای آباد در کنار رودخانه ایجاد می شود که نام "آلمادوشن" نیز برگرفته از کلمه ی ترکی سیب افتادن است.
داستانی دیگر که از افراد محلی این منطقه بازگو می شود، این است که روزگاران قدیم، دهقانی با اسبی که بار سیب داشته از آن منطقه می گذرد اما از آن جایی که خورجین او پاره بوده، سیب ها یکی یکی از خورجین دهقان می افتد و باعث تشکیل باغ سیب در گذر زمان می شود.
بقعه تاریخی سید بزرگ
بقعه تاریخی "سید بزرگ" در یک کیلومتری شمال شرق روستای "پرسه سو" در دامنه های کم شیب دره سومبار و در خط مرزی ایران و ترکمنستان، از توابع بخش غلامان واقع شده که چشم انداز آن بسیار زیبا است.
ساختمان و پلان بقعه چهار ضلعی گنبد دار است، بنا بر سطحی مستطیل شکل با مصالح سنگ و ملاط گل، قرار گرفته که امروزه بخش عمده‌ای از آن با ملات سیمان پوشانده شده و دو ورودی یکی در جهت غرب با هفت پلّه و یکی در جهت جنوب با سه پلّه برای دسترسی به سطح صحن ایجاد شده است.
پلان اصلی بنا، شامل ایوانی بزرگ در سمت شرق و یک گنبد خانه مربع شکل است که علاوه بر ورودی ایوان از سه جهت اصلی دیگر نیز دارای ورودی است.
امروزه با مصالح سنگ و گل یک ایوان دیگر در بخش غربی بنا ساخته شده که بسیار باعث آسیب به بافت و منظر بنا شده است.
همچنین یک بنای خشت و گلی با پلان مستطیل شکل در انتهای بخش شرقی بقعه و در فاصله ۱۰ متری شرق بنای سید بزرگ ساخته شده که به نظر می آید برای سکونت موقت زائران باشد.
این بنای تاریخی در طول سالیان گذشته دچار تغییر و دخالت های متعددی بوده است اما آنچه امروزه از ساختار اصلی این بنا قابل شناسایی است، پلان مربع شکل گنبد خانه با چهار ورودی در اضلاع چهار گانه، ایوان بزرگ که در شرق بنا واقع شده و گنبد بزرگ استوانه‌ای شکل است.
امروزه ظاهر بنا با مصالح جدید (سیمان سفید) و بخش‌های داخلی بنا نیز امروزه با ملاط گچ پوشانده شده و تنها بخش‌هایی از زیر گنبد با رنگ قرمز به شکل خطوط و دوایر نقّاشی شده است.
بقعه تاریخی امامزاده نبی غلامان
قدمت بقعه تاریخی "امامزاده نبی غلامان" بر اساس کاووش های جدید باستان شناسی به سلسله تیموریان برمی گردد و طرح این بنا به صورت شش ضلعی است که درب ورودی آن در ضلع شمالی قرار دارد.
در اضلاع جنوبی و شرقی پنجره هایی برای تامین نور فضای داخلی قرار داده شده است و راهرویی در ضلع غربی بنا دیده می شود که اتاق مقبره از طریق دربی کوچک به آن متصل می شود.
همچنین در نمای بیرونی ضلع شمال غربی بنا، یک رشته پلان آجری وجود دارد که از طریق آن دسترسی به فضای پشت بام امکان پذیر می شود و در دو طرف ایوان بنا نیم ستون هایی مدور جهت تزیین ساخته شد ه‌اند.
آجرکاری پیشانی ایوان به شیوه خفته، راسته است و در میان آجرها یک سنگ سیاه رنگ بر سردر ورودی قرار داده اند که تاریخ ۱۳۱۹ خورشیدی و نام "سردار دیباج" از حاکمان وقت که دستور بازسازی و مرمت آن را داده، حک شده است.
شناسنامه‌های چوبی خانه آخرت در "باغلق"
گورستان روستای «باغلق» در رازوجرگلان خراسان‌شمالی جزو ۱۰ گورستان عجیب و پر رمز و راز کشور است که هر تکه از چوب‌های دنده‌ای شکل آن رموز قصه و حکایاتی را برملا می کند.
این گورستان قدیمی در ورودی این روستا و در دامنه تپه‌ای قرار دارد که تراکم چوب‌های خشک دنده‌ای در این گورستان، نگاه هر بیننده ای را به خود جلب می‌کند.
چوب هایی که بر باور بسیاری از اهالی این منطقه ابتدا در قالب نهال برای رهایی مِیّت از عذاب قبر کاشته می‌شده است ولی با گذشت زمان و غلبه باورهای قومی و ذوق شخصی در قالب چوب های خشک با دنده های متعددی بر سر مزار با مشخصات متوفی قرار گرفته است تا جلوه ای عجیب و رمزدار به قبور مرزرنشینان ببخشد.
در این بین زمان نیز با همه تنوعات و دگرگونی هایش نتوانسته است این سنت دیرینه اهالی منطقه را در بایگانی سنت های فراموش شده جای دهد به گونه ای که با وجود ساخت سنگ قبرهای گوناگون، هنوز بیشتر اهالی این منطقه قبر مردگان خود را با استفاده از این چوب های دنده دار شده که مشخصات متوفی بر روی آن حک شده است، نشانه گذاری می کنند.
ج) هنر دستان زنان و مردان مرزنشین
پوشاک زنان ترکمن
نوروز که می آید، بیشتر راز و جرگلانی هایی که تمام سال از خانه و خانواده دورند به دیار خود برمی گردند و بازار عروسی ها و در کنار آن آیین هایی مانند مسابقات اسب سواری و کشتی
کوراش گرم می شود و برای هر یک از این مراسم لباس ویژه و زیورآلات زیبایی لازم است.
لباس ترکمن های این منطقه از ابریشم، پوست، کتان و پنبه تهیه می شود و شامل تن‌پوش، پاپوش، سربند و اجزای متنوع دیگر است و زیور آلات مختلف به زیبایی پوشاک ترکمن ها می افزاید.
یکی از مهمترین علل تنوع زیاد پوشاک در این منطقه این است که بانوان ترکمن در هر دوره سنی لباس خاصی می پوشند که البته ناگفته نماند در این سالها پوشش بانوان هم متاثر از لباس شهری ها تغییر کرده اما هنوز هم در مراسم خاصی مانند عید قربان و عروسی ها این لباس ها پوشیده می شود.
این پوشاک برش های ساده ای دارند اما رنگ ها و تزیینات آن چشمگیر است و جالب تر این که لباس منزل بانوان ترکمن با افزایش سن و تجرد و تاهل آن ها تغییر می کند و این پوشاک آنها نه تنها برای منزل بلکه برای کارهای مختلف حتی پخت نان نیز خاص است.
بانوان حتی برای تشریفات مختلف و خروج از منزل هم لباس مخصوص می پوشند و به همه این ها سربند، یقه و کلاه های مختلف هم اضافه می شود و البته مردان هم در هر مراسم با توجه به شان و جایگاه و سن و سال، پوشاک خاصی دارند.
ابریشم بافی و قالیچه دوروی "دُیدوخ"
نام ابریشم با روستای "دویدوخ" خراسان شمالی واقع در نزدیکی مرزهای ایران و ترکمنستان در هم آمیخته است؛ منطقه‌ای که شاهکار هنری دختران آن بافت قالیچه ابریشم دورو است که نام و آوازه آن به اقصی نقاط جهان رسیده است.
طبیعت دویدوخ در شهرستان راز و جرگلان دیدن دارد؛ جایی که سبزی دشت های آن با آبی آسمان و سپیدی ابرها گره خورده و پاییز و زمستان آن نفس گیر است.
شاید زیبایی این دیار است که به دستان توانمند زنان قدرت داده تا نفیس‌ترین و منحصر به فردترین دستبافته‌های دنیا یعنی قالیچه های ابریشمی دورو را خلق کنند.
قالیچه هایی که بر هر روی آن نقشی از تاریخ و هنر راز و جرگلان بافته و ابریشم آن با دستان ظریف و سختی دیده زنان این دیار تافته شده است.
جنس و رنگ غالب پوشاک آنها نیز ابریشم سرخ تمشکی است؛ ابریشم هایی که به دست هنرمند زنان راز و جرگلان تولید می شود و تولید ابریشم، از پرورش کرم ابریشم گرفته تا تبدیل
پیله ها به نخ و بافتن پارچه از مهمترین جاذبه های گردشگری این دیار است.
اسب اصیل ترکمن
نوروز که از راه می رسد خطه زیبا و کهن راز و جرگلان هم زیر سم اسب هایی که شور بهار آن ها را به تاخت درآورده، می لرزد.
خوش شانس که باشید می توانید گله های اسب اصیل و زیبای ترکمن را ببینید که دسته دسته دشت های راز و جرگلان را می پیمایند و زیبایی خود را به رخ می کشند.
ترکمن ها با اسب هایشان معروف هستند و جرگلان هم محل پرورش اسب اصیل ترکمن نه تنها در خراسان شمالی بلکه در کشور و دنیا است و گفته می شود از ۲ هزار سر اسب اصیل
ترکمن هزار سر در خراسان شمالی و از این تعداد ۶۰۰ سر در راز و جرگلان است.
اسب با فرهنگ و آداب و رسوم این قوم عجین است و مردمان اینجا عاشق اسب های زیبای خود هستند و ناگفته نماند که اسب اصیل ترکمن از باستانی ترین اسب های ایران و بانک ژنی غنی است که بر تارک صنعت اسب ایران می درخشد.
اسب با زندگی و معیشت ساکنان این شهرستان درآمیخته است و می تواند به عنوان برند اقتصادی و گردشگری نه تنها راز و جرگلان، بلکه خراسان شمالی هم مطرح شود.
هر سال به ویژه در نوروز و اعیادی مانند عید قربان و فطر که مسابقات سوارکاری رونق بیشتری دارد، گردشگران و اسب دوستان هم به این شهرستان سفر می کنند تا شاهد این رویدادهای زیبا باشند.
یکهزار و ۲۰۰ اثر تاریخی و طبیعی در خراسان شمالی شناسایی شده است.
شهرستان مرزی راز و جرگلان حدود ۷۰ هزار نفر جمعیت دارد و مرکز آن شهر راز در ۱۲۰ کیلومتری شمال بجنورد واقع است.