به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا، طبق آمار، در حال حاضر ۳۰۰ میلیون نفر از جمعیت نسل اول هفت میلیارد و هشتصد میلیون نفری جهان، مهاجر هستند. در حالی که این رقم در سال ۲۰۱۰ حدود ۲۲۱ میلیون نفر بود. همچنین تعداد دانشجویانی که خارج از وطن خود تحصیل می‌کنند، به ۶ میلیون نفر رسیده در حالی که تعداد دانشجویان بین‌الملل در سال ۲۰۱۶ حدود چهار میلیون و ۸۵۰ هزار نفر بوده است.
آمریکا از دهه ۶۰ میلادی همواره مهم‌ترین مبدا برای مهاجران بوده است و تعداد افراد متولدشده در آن زمان در آمریکا از ۱۲ میلیون نفر به ۵۱ میلیون نفر در سال ۲۰۲۲ رسیده است، آلمان نیز دومین مقصد مهاجران را به نام خود ثبت کرده و میزان مهاجران در این کشور از هشت میلیون و ۹۰۰ هزار نفر در سال ۲۰۰۰ به ۱۶ میلیون نفر در سال ۲۰۲۰ رسیده است و به طور کلی ۲۰ درصد از کل جمعیت این کشور با ۸۳ میلیون نفر را تشکیل می‌دهد.
گفته می شود پس از پایان دوره شیوع بیماری کرونا، بار دیگر موضوع مهاجرت در سراسر جهان رونق گرفته و تنها مختص این کشور و آن کشور هم نیست.
در کشور ما نیز موضوع مهاجرت از موضوعات داغ رسانه‌ای است که هرازچندگاهی در رسانه ها برجسته می شود و پرداختن به شایعات حاشیه آن رونق می گیرد. همواره از مهاجرت افراد تک به تک گفته می شد اما مدتی است مهاجرت گروهی دانشجویان و صاحبان ایده در شرکت های دانش بنیان و استارتاپ های ایرانی نیز در بین خبرها به صورت جسته و گریخته مشاهده می شود؛ موضوعی که قاطبه فعالان این حوزه آن را رد می کنند.
امید وحیدی از فعالان حوزه استارتاپ ها یکی از این افراد است که موضوع مهاجرت به صورت گروهی و استارتاپی را واقعی نمی داند. وی در سال ۱۳۵۹ در تهران به دنیا آمد و در سال ۱۳۷۷ وارد دانشگاه تهران شد. در سال ۱۳۸۷ برای تحصیل در دوره دکتری به کانادا رفت و موفق به فارغ‌التحصیلی در مقطع دکترای رشته مهندسی شیمی و بیولوژی در دانشگاه بریتیش کلمبیا (UBC) شد.
وحیدی پس از بازگشت به میهن از سال ۱۳۹۲ تاکنون در دانشگاه علم و صنعت مشغول به تدریس بوده و از اعضای هیأت علمی این دانشگاه محسوب می‌شود. وی در گفت‌وگویی درباره علت بازگشت به ایران و کم و کیف شرایط مهاجرت می گوید.
- چه شد که تصمیم گرفتید برای ادامه تحصیل به کانادا مهاجرت کنید؟
من هم مانند بسیاری دیگر از افراد، تحت تأثیر جوی که برای مهاجرت به وجود آمده و تصویر کاریکاتوری که از غرب برایم ساخته شده بود، قرار گرفتم و از آن جهت کانادا را انتخاب کردم که تصور می کردم فضای خیلی آرامی دارد.
- وضعیت کنونی تمایل به مهاجرت در بین دانشجویان و محیط‌های دانشجویی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
می توان گفت میل به رفتن با شرایط و ثبات اقتصادی رابطه عکس دارد؛ هرچه ثبات اقتصادی بیشتر باشد، میل به رفتن هم کمتر می شود زیرا افراد بهتر می توانند برای آینده خود و بر مبنای ملاک‌هایشان برای تشکیل زندگی برنامه ریزی کنند. برای همین طبیعتاً وقتی که ثبات وجود داشته باشد، اعتراضات کاهش پیدا می کند، رضایتمندی بیشتر می‌شود و در نهایت علاقه‌مندی به رفتن و ترک وطن هم کاهش می یابد و در مقابل هرچه این عوامل تضعیف شوند، میل به رفتن هم بیشتر می‌شود.
همانطور که شاهد هستیم، در چند ماه اخیر این قضیه تا حدودی مصداق پیدا کرده است؛ به واسطه بی ثباتی های اقتصادی که تازگی هم ندارند و منشا بیشتر آنها به حدود ۱۰ سال قبل و ناکارآمدی هایی که روی هم تلنبار شده است، برمی گردند، حتی کسانی که تصور نمی کردیم حتی درباره مهاجرت فکر هم بکنند، به عنوان گزینه در ذهنشان آمده است و روی آن فکر می کنند.
در مورد دانشگاه ها و در بین دانشجویان هم که بخشی از جامعه به شمار می روند هم این موضوع دیده می شود؛ هرچه تلاطم و بی ثباتی اقتصادی بیشتر شود، بحث مهاجرت در دانشگاه ها و بین دانشجویان هم رونق می گیرد، اما اینکه درصدش به چه صورت است، این را من نمی دانم. البته آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد و مسئله ما هم دقیقا همین است؛ وقتی آمار دقیق نباشد، افراد مختلف اظهارنظرهای قطعی و عجیبی می کنند که دور از انتظار و غیرقابل باور است.
بیشتر این اظهارنظرها بر اساس برخی مشاهداتی است که مقبولیت و تایید آکادمیک ندارند و صرفا برمبنای مشاهده ای محدود است. متاسفانه رسانه ها نیز به خاطر جذابیت خبر منفی و برای بیشتر دیده شدنشان به این نوع اخبار ضریب زیادی می دهند. نتیجه کار این می شود که یک فضای تیره و سیاه درباره کشور و مهاجرت ارائه می دهند که واقعیت‌ها را هم تحت تاثیر قرار می دهد و راه تصمیم درست را بر مسئولان می بندد.
علاوه بر آن مردم نیز تحت تاثیر این فضا قرار می گیرند و احساس می کنند همه دارند می روند و می گویند پس ما هم برویم. البته مشاهدات می تواند راهنمای خوبی برای ما نسبت به واقعیت این قضیه باشد که ببینیم این طور که برخی رسانه می نویسند یا برخی افراد دهان به دهان آن را در جامعه شایعه می کنند، نیست.
- گفته می شود که برخی کشورها مانند آلمان، کانادا، امارات و ترکیه ویزای استارتاپی می دهند یعنی شرایطی را فراهم کرده‌اند که دانش بنیان ها به صورت استارتاپی مهاجرت کنند. آیا شما این موضوع را تایید می کنید و با توجه به فعالیت در حوزه استارتاپ ها آیا موردی در این زمینه مشاهده کرده اید؟
به این صورت، نه ندیده ام. البته همین چند ماه قبل درباره کشور امارات موضوع انتقال استارتاپ ها را شنیده بودم اما تا حالا نشنیده ام که استارتاپی مهاجرت کرده باشد یعنی کل افراد یک شرکت با هم و همزمان مهاجرت کرده باشند. ولی در فضای دانشجویی این را دیده ام که شخصی به دلیل حقوق و موقعیت های اجتماعی که کشور مقصد به او پیشنهاد می‌کند تصمیم به رفتن بگیرد و برای گرفتن توصیه‌نامه (Recommendation) به ما مراجعه کند. البته اینکه رفتند یا نرفتند من خبر ندارم اما وقتی سراغ ما می‌آیند، متوجه می شویم که احتمالا در سطح بازار کار هم این اتفاق می افتد.