به گزارش ایرنا، در حالی که پارک ملی تندوره درگز، اثر ملی طبیعی دریاچه بزنگان سرخس و پناهگاه حیات وحش شیراحمد سبزوار، برجسته ترین مناطق به لحاظ تنوع زیستی و جذابیت گردشگری در خراسان رضوی هستند، مناطق حفاظت شده هزارمسجد، حیدریه، منطقه گردشگری سلامی در خواف، منطقه حفاظت شده خواجه، ارس، باغ کشمیر، منطقه در بادام و نیز منطقه حفاظت شده قرچقه از دیگر محدوده هایی هستند که از طبیعت بکر و دست نخورده ای برخوردارند.
وجود گونه‌های جانوری مختلف و متنوع در این مناطق بسیار مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار دارد.
خراسان سرزمینی مملو از زیبایی های طبیعت، پرندگان و گونه های زیبای جانوری و آبشارهایی بلند و کوههای استوار و پابرجا و سرزمینی است که حضور در طبیعت آن فرحبخش و جانفزا است و مناطق حفاظت شده، پناهگاه های حیات وحش، پارک های طبیعی، ییلاق ها و نواحی کوهستانی، آبشارها، غارها، دریاچه ها، آبگیرها و چشمه های آب معدنی بخشی از این همه زیبایی است.
تنوع آب و هوایی
تنوع آب و هوایی خراسان رضوی شامل "آب و هوای سرد کوهستانی و نیمه صحرایی سرد" در شمال و شمال غرب این استان، "آب و هوای معتدل کوهستانی" در مناطقی از شمال، شمال غرب و مرکز، "آب و هوای نیمه صحرایی ملایم" در شمال شرق، مرکز و مناطقی از غرب و نیز مناطق کوهستانی جنوبی و "آب و هوای گرم صحرایی" فراگیر در مناطق مرکزی به طرف جنوب و جنوب غرب خراسان رضوی می شود.
این تنوع اقلیمی، طبیعت و مناظر چشم نواز متفاوتی را در جای جای استان رقم زده است که یکی از جاذبه های اصلی خراسان رضوی برای طبیعت گردان داخلی و خارجی است.
خراسان رضوی دارای چهار حوضه آبریز اصلی شامل "اترک، قره قوم، کویر مرکزی و نمکزار خواف" است که ۹۳ زیرحوضه را شامل می شوند.
دشتهای پوشش دهنده استان نیز ۳۷ دشت است که از این میان ۳۴ دشت ممنوعه و ممنوعه بحرانی اعلام شده‌اند. همچنین بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار از زمین های خراسان رضوی زیر کشت محصولات زراعی و باغی است و این استان در تولید اغلب محصولات باغی و زراعی رتبه نخست کشور را دارد.
تالاب‌ها
این استان دارای آبگیرهای فراوانی است اما تنها تالاب زیر مدیریت حفاظت محیط زیست آن "اثر طبیعی و ملی دریاچه بزنگان" در شهرستان سرخس است.
از ویژگی های این دریاچه می توان به وجود چشمه‌های آب در کف دریاچه، حضور گونه‌های متعدد جانوری از جمله پرندگان مهاجر آبزی و کنارآبزی، پرندگان خشکی زی، پستانداران، خزندگان و ماهی ها و نیز گونه های گیاهی اشاره کرد.
بزنگان در زمینه گردشگری جایگاه ویژه‌ای دارد. از دیگر تالاب های خراسان رضوی می توان به ۳۲ رودخانه دائمی و فصلی، ۲۴ سد مخزنی و تعداد بسیاری بندهای خاکی اشاره کرد.
تنوع زیستی گیاهی و جانوری
ایران در مجموع هشت هزار گونه گیاهی دارد که افزون بر ۲ هزار گونه آن در استان خراسان رضوی وجود و پراکنش دارند. همچنین ۲۰۰ گونه گیاه دارویی و صنعتی در این استان وجود دارد و محصولات عمده آن 'آنغوزه، باریجه، سریش، کتیرا، اشنیان، ترکه، ارغوان و آویشن' هستند.
زیستگاه‌ها و مناطق تحت حفاظت
مناطق تحت حفاظت به محدوده‌هایی از منابع طبیعی کشور اعم از جنگل، مرتع، بیشه های طبیعی، اراضی جنگلی، دشت، گستره های آبی و کوهستان اطلاق می شود که نشان دهنده نمونه های برجسته از نمودار و مظاهر طبیعت ایران باشد و به منظور حفظ همبستگی روند زندگی با طبیعت، ایجاد محیط مناسب برای تکثیر، زیست و پرورش، پناهگاهی امن برای جانوران وحشی و رشد رستنی ها در شرایط طبیعی تحت حفاظت قرار می گیرد.
"پارک طبیعت پردیس مشهد، دره چهلمیر درگز، پارک طبیعت بجستان، مجموعه گردشگری بند سلامه خواف، منطقه چشمه گل تربت جام، منطقه حفاظت شده ارس سیستان در کلات، قلل سه گانه بینالود و چشمه گراب" از جمله مناطق دیدنی خراسان رضوی هستند.
پارک ملی تندوره با ویژگی کوهستانی صخره‌ای در ۳۰ کیلومتری غرب درگز واقع است. در این پارک که دارای درختان ارس فراوان است گونه‌های حیوانی کل، بز، قوچ و میش به وفور قابل مشاهده است.
"پناهگاه حیات وحش حیدری" نیز که در ۷۰ کیلومتری شمال غرب نیشابور واقع است با درختان ارس و گونه های قوچ، میش و پلنگ، پرده ای از قدرت خداوندی را به نمایش می‌گذارد.
"پناهگاه حیات وحش شیراحمد" در هفت کیلومتری جنوب شرق سبزوار هم دارای عرصه ای کویری دشتی با گونه های آهو و پلنگ است. باغ کشمیر نیز واقع در ۵۵ کیلومتری شمال تربت جام دارای گونه های دیدنی قوچ، میش و گرگ است.
از جمله جاذبه های ییلاقی در نواحی کوهستانی خراسان رضوی می توان به آبشار و دیواره صخره‌ای 'اخلمد' در ۱۲ کیلومتری چناران اشاره کرد که به دلیل وجود آبشارهای دیدنی، جذابیت فراوانی برای گردشگران و طبیعت گردان دارد.
آبشار قره سو در کلات و آبشار رود معجن در تربت حیدریه از دیگر آبشارهای دیدنی و معروف این استان هستند.
جاده طرقبه ـ جاغرق در ۱۸ کیلومتری مشهد نیز منطقه ای کوهستانی و جاده شاندیز ـ زشک در ۳۸ کیلومتری مشهد از مناطق تفریحی و گردشگری محسوب می شوند که امکانات رفاهی و پذیرایی در این محدوده به میزان مطلوبی برای گردشگران فراهم شده است.
در حوزه دریاچه ها و آبگیرهای دیدنی نیز می‌توان از دریاچه بزنگان در هفت کیلومتری جنوب غرب سرخس با گونه‌های جانوری ماهی قزل آلا، قوچ، میش و گربه وحشی، چشمه سبز گلمکان واقع در ۴۰ کیلومتری چناران، بند گلستان در چهار کیلومتری غرب مشهد، دریاچه سد کارده در ۴۰ کیلومتری جاده کلات و بند فریمان در ۱۰ کیلومتری جنوب فریمان نام برد.
قوانین تردد در مناطق چهارگانه
مناطق زیر مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست، با داشتن بکرترین و غنی‌ترین جاذبه‌های طبیعی و تنوع‌زیستی در زمره مهمترین قابلیت‌های طبیعت‌گردی قرار دارند، لذا اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست خراسان رضوی با توجه به وظایف قانونی خود علاوه بر اعمال سیاست های حفاظتی، تولی گری برنامه‌ریزی و مدیریت طبیعت‌گردی در مناطق مذکور را نیز دارد.
تردد در مناطق زیر مدیریت محیط زیست تنها با اجازه این سازمان امکان پذیر است و طبق ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی، تخریب محیط زیست اعم از بوته کنی، از بین بردن رستنی‌ها و تخریب خاک توسط وسایل نقلیه مانند موتورسیکلت و گروه‌های آفرودسوار، مصداق جرم بوده و مستوجب مجازات می‌شود.
گردشگران باید تنها در مسیرهای رفت و آمد مشخص شده توسط محیط زیست برای طبیعت گردی تردد کرده و از پراکندگی در سطح مناطق خودداری کنند.
هشدار های زیست محیطی
از آنجا که جاذبه‌های طبیعی در برابر خطرات ناشی از مدیریت نامطلوب، فشار جوامع پیرامونی و بهره‌برداری‌های بی‌رویه گردشگری مصون نیستند، امروزه یکی از حادترین معضلات پیش روی گردشگاه‌های طبیعی، چگونگی مدیریت خیل بازدیدکنندگان روزافزونی است که با فرهنگ‌های مختلف به مناطق رو می‌آورند و این در حالی است که بسیاری از مناطق مورد استفاده طبیعت‌گردان از اکوسیستم‌های حساس و آسیب‌پذیر تشکیل شده و به هیچ عنوان تاب تحمل آشفتگی‌ها و ناهنجاریهای ایجاد شده را ندارند.
از این‌رو گرچه فوائد طبیعت‌گردی بسیار قابل توجه است ولی اثرات سوء آن نیز اجتناب‌ناپذیر است و به همین دلیل لازم است تاثیرات منفی طبیعت‌گردی بر محیط‌های طبیعی را از طریق یک شبکه مدیریت زیست محیطی و منسجم و برنامه ریزی دقیق به کمترین رساند.
اصول آتش روشن کردن در محل، زمان، جهت باد و خاموش نمودن مورد تاکید است زیرا به دلیل آثار خشکسالی های پیاپی سالیان اخیر، می تواند آتش را به دامن عرصه‌های طبیعی برساند.
هشدارهایی برای فصل زاد و ولد حیوانات
نزدیک شدن به حیوانات وحشی، آسیب رساندن به آنها و یا جابه جایی نوزاد آنها در طبیعت ممنوع است و هرگونه تغییر در شرایط زیست و حتی نزدیک شدن به آنها باعث از بین رفتن بره ها و نوزادهای حیوانات وحشی می‌شود.
در هنگام مواجهه با حیوانات وحشی باید ضمن دوری جستن از آنها در نخستین فرصت مراتب را به نزدیکترین مکان استقرار پرسنل محیط زیست اطلاع رسانی کرد.
شکار و صید
انجام کلیه فعالیت‌های گردشگری در مناطق زیر مدیریت سازمان محیط زیست تنها در چهارچوب اصول پایدار طبیعت‌گردی و فارغ از مقوله شکار و صید امکان‌پذیر است لذا طبیعت‌گردان به هیچ عنوان مجاز به حمل و استفاده از ابزار و ادوات شکار و صید نیستند.
طبق مواد ۱۰، ۱۱ و ۱۲ قانون شکار و صید، هرگونه شکار و صید، حمل، عرضه و فروش و صدور جانوران وحشی زنده یا کشته و اجزای آن بدون کسب پروانه و یا مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست ممنوع است.
اسکان شبانه در مناطق چهارگانه ممنوع
استقرار شبانه و ایجاد اردوگاه (کمپ) در کلیه مسیل‌ها و آبراهه‌ها ممنوع است و موجبات تهدید سلامت افراد را فراهم می‌آورد. با توجه به حضور حیوانات وحشی در مناطق چهارگانه و زیر مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست، برای جلوگیری از تعارض بین انسان و حیوان، افراد باید از شب مانی در مناطق چهارگانه پرهیز کنند.
با توجه به وجود انواع گوناگون بیماریهای مشترک بین انسان و حیوان و نیز وجود تعداد زیادی از بیماریهای مسری بین حیوانات در حیات‌وحش و احتمال خسارات حیوانات آسیب‌رسان، برخورد صحیح با انواع تعارضات حیات‌وحش و لاشه حیوانات وحشی بخصوص پستانداران و پرندگان در مدیریت موارد مذکور مورد تاکید است.
گردشگران باید به این نکته توجه داشته باشند که در صورت مشاهده هرگونه تعارض و یا لاشه حیوانات وحشی مشکوک به بیماری را باید در اسرع وقت به اداره حفاظت محیط زیست شهرستان مربوطه اطلاع رسانی کنند.
عدم رهاسازی زباله و پسماند در طبیعت
با توجه به تولید زباله در مسیر سفر، گردشگران طبیعت باید حتماً کیسه زباله به همراه داشته باشند و پس از پر شدن آنها را به سطل زباله و مکانهای مجاز منتقل کنند. همچنین جمع‌آوری اصولی و امحای بهداشتی پسماندهای شهری، روستایی، صنعتی، کشاورزی و دامی از طریق دستگاه‌های مسوول از جمله شهرداریها و دهیاریهای استانها اقدامی است که انجام می‌شود.
مدیریت برخورد با حیات وحش
کارشناسان با اشاره به ضرورت مایه کوبی مستمر حیوانات اهلی اعم از خانگی، سگ نگهبان، سگهای گله و غیره معتقدند که آموزش و اصلاح وضعیت اماکن و جایگاه نگهداری دامهای اهلی در مناطق روستایی و عشایری، به منظور جلوگیری از ورود حیوانات وحشی، بسیار مهم است که باید توسط نهادهای مربوطه از جمله اداره کل دامپزشکی و جهاد کشاورزی صورت گیرد.
طبیعت گردان باید دوری از حیوانات وحشی به خصوص گوشتخواران وحشی مجروح، آسیب‌دیده، پنهان‌شده در اماکن مسکونی، دارای رفتار غیر طبیعی و یا حیوانات وحشی نابالغ را مد نظر داشته باشند.
با توجه به ضرورت پرهیز از هرگونه تماس و دست زدن به لاشه هر نوع حیوان از سوی گردشگران، توصیه می‌شود گردشگران از دادن مواد غذایی به گوشتخواران وحشی به خصوص توسط کودکان به شدت خودداری کنند.
هر گونه تماس حیوانات اهلی خانگی به ویژه سگها و گربه‌های اهلی با گوشتخواران وحشی نیز مشکل آفرین است و نباید انجام شود.
با حیوان گزیدگی چه کنیم
کارشناسان توصیه می‌کنند در صورت حیوان گزیدگی شستن محل جراحت با آب تمیز و صابون در ساعتهای اولیه پس ازگاز گرفتن حداقل به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه به طور عمیق و خارج کردن کامل کف صابون از لابه‌لای زخم با استفاده از آب تمیز و روان که این کار هرچه زودتر و سریعتر انجام گیرد، کمک بسیاری در دفع و خارج کردن ویروس از زخم خواهد نمود.
همچنین ضدعفونی محل گازگرفتگی با محلول بتادین یا الکل اتیلیک ۴۰ تا ۷۰ درصد، نپوشانیدن محل جراحت و ارجاع فوری فرد مجروح به نزدیکترین مرکز درمانی از دیگر اقداماتی است که باید انجام شود.