«بنیاد دفاع از دموکراسی ها» (Foundation for Defense of Democracies) در تحلیل خود از تحولات اخیر سیاسی و دیپلماتیک در خاورمیانه آورده است، در حالی که تهران و ریاض از سال ۲۰۱۶ روابط دیپلماتیک خود را قطع کرده بودند، دو کشور چند روز قبل در توافقی که با میانجیگری چین صورت گرفت، اعلام کردند که روابط دیپلماتیک خود را احیا می کنند. قرار شد که دو دولت سفارت های خود را در مدت دو ماه بازگشایی کنند.
این اتاق فکر آمریکایی که در اتخاذ رویکردهای ضدایرانی معروف است قادر به کتمان واقعیت ها و پیامدهای این حرکت دیپلماتیک ناگهانی سه کشور نشد و آن را پیروزی ایران و چین تعبیر کرد. این اندیشکده به نقل از رسانه های ایرانی افزود که توافق فوق پس از دیدار یک هفته ای «علی شمخانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران با «مساعد بن محمد العیبان» مشاور امنیت ملی عربستان و «وانگ یی» عالیرتبه ترین دیپلمات چین در پکن به دست آمد.
باخت، باخت، باخت برای آمریکا
تحلیل کارشناسان این مرکز پژوهشی آمریکایی نشان از نارضایتی واشنگتن از این موضوع دارد زیرا تصریح می کند: تجدید روابط ایران و عربستان در نتیجه میانجیگری چین، شکستی تمام عیار (باخت، باخت، باخت) برای منافع آمریکاست.
«مارک دوبوویتز» مدیر بنیاد دفاع از دموکراسی ها تاکید دارد: این اقدام نشان می دهد که سعودی ها دیگر به واشنگتن و تداوم حمایت آن اعتماد ندارند. از سوی دیگر ایران نیز شرایط را فرصتی دیده است تا اتحادهای آمریکا را نابود کند و به انزوای بین‌المللی خود پایان بدهد و با این کار چین را به عنوان اصلی ترین بازیگر سیاست قدرت در خاورمیانه معرفی می کند.
«ریچارد گلدبرگ» کارشناس ارشد FDD هم بر این اعتقاد است که «این اقدام نهایت تلاش تدافعی ریاض است که پیامد مستقیم سیاست های ایالات متحده محسوب می شود تا از خود در برابر لغو تحریم های علیه ایران و احیای توافق هسته ای محافظت کند. عربستان می خواهد با ورود به معماری جدید خاورمیانه با نقش آفرینی چین صورت می گیرد، از خود در برابر رویکرد ایالات متحده در عقب نشینی از منطقه محافظت کند.»
همکاری با چین، بی اعتمادی به کاخ سفید
در بخش دیگر این تحلیل با عنوان «ایالات متحده ای که تعهد کمتری را نسبت به خاورمیانه می پذیرد» آمده است این توافق در حالی صورت می گیرد که کشورهای عربی خلیج فارس اعتقاد پیدا کرده اند ایالات متحده به آرامی از خاورمیانه خارج می‌شود. در نتیجه این اقدام واشنگتن خلأ قدرتی در منطقه ایجاد می شود که چین به عنوان مشتری اصلی نفت و فرآورده‌های نفتی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و ایران، تلاش می کند تا آن را پر کند.
این تحلیل بدون توجه به تحریم های پی در پی که کاخ سفید بایدن در دو سال گذشته علیه ایران وضع کرده است، مدعی شد: خط مشی های دولت بایدن در خاورمیانه با تلاش هایش برای ورود مجدد به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) با ایران و توقف سیاست های تحریمی «فشار حداکثری» دولت ترامپ به نمایش گذاشته شد. برای نمونه وزارت امور خارجه آمریکا در سال ۲۰۲۱، گروه یمنی حوثی ها را که ایران از آن ها حمایت می کند، از فهرست گروه های تروریستی خارج کرد و ریاض را برای پایان دادن به جنگ در یمن تحت فشار قرار داد.
در بخش دیگر این تحلیل، کارشناسان اتاق فکر محافظه کار آمریکایی عنوان داشتند که چین قادر است با همه طرف ها در خلیج فارس همکاری کند. چندی قبل «ابراهیم رئیسی» رئیس جمهور ایران به همراه یک هیئت بزرگ از پکن بازدید کرد و در آن سفر ۲۰ موافقتنامه همکاری در زمینه تجارت، کشاورزی و انرژی های تجدیدپذیر با چین امضا شد. علاوه بر این هر دو کشور به طور مشترک خواستار لغو تحریم ها علیه ایران شدند. دیدار رئیسی از پکن، پس از سفر چند ماه قبل «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین به عربستان سعودی صورت گرفت.
طبق تحلیل فوق، با این حال ایالات متحده هنوز در موقعیت اقدام قرار دارد. در گزارش تاکید شده است که عربستان سعودی ساعاتی قبل از اعلام توافق با ایران، شرایط خود را برای عادی سازی روابط با اسرائیل فاش کرد. بر اساس پیشنهادات عربستان، ریاض از ایالات متحده ضمانت های امنیتی، کمک در زمینه توسعه برنامه هسته ای غیرنظامی و محدودیت های کمتر برای فروش تسلیحات از سوی واشنگتن را خواستار شد. بنا بر این به نظر می‌رسد ریاض با پیشنهادات خود به ایالات متحده، درها را برای برقراری روابطی قوی تر میان آمریکا و عربستان باز گذاشته است، اما همزمان آشکار مشخص کرده است که در حال انجام تحرکات تدافعی با چین است که منتظر آنها نخواهند ماند.