به گزارش خبرنگار موسیقی ایرنا، حوزه هنر به خصوص موسیقی سال ۱۴۰۱ یکی از سختترین سالها را به دلیل شرایط نامناسب کشور در پی ناآرامیها و مشکلاتی سیاسی و اجتماعی به خود دید و علاوه بر آن درگذشت شخصیتها و هنرمندان پیشکسوت و تاثیرگذار این حوزه به خصوص موسیقی مقامی و نواحی بر این غم افزود، هنرمندانی که دیگر جایگزینی برای آنان نیست.
این گزارشی یادنامهای برای این درگذشتگان است.
محمدجان بزرگیان؛ خواننده «مُو کُرِه بَیراحمدم نیرم زِیر این ننگ»
محمدجان بزرگیان اصل خواننده فولکلور و حماسهسرای کهگیلویه و بویراحمدی طی دو ماه به دلیل شرایط بیماری، ضربه مغزی و جراحات وارده تحت درمان بود که هفتم فروردین در بیمارستان امام خمینی (ره) دهدشت دار فانی را وداع گفت. پیکر وی در آرامستان زادگاهش و در جوار بقعه متبرکه شیخ حسین به خاک سپرده شد.
محمدجان بزرگیان اصل خواننده آواز محلی معروف «مُو کُرِه بَیراحمدم نیرم زِیر این ننگ» سال ۱۳۴۲ در روستای شیخ حسین شهرستان چرام از توابع استان کهگیلویه و بویراحمد به دنیا آمد، در دوران کودکی هنگامی که دایی خویش مرحوم شیخ علیمراد تنهایی، خواننده معروف استان مشغول سرودن جنگهای تنگ تامرادی و گجستان به سبک حماسی بود با نحوه خوانندگی وی آشنا شد. مرحوم بزرگ اصل «یار یار»، «دی بلال»، «جنگ نامه» و دیگر سبکهای محلی را از دایی خویش مرحوم تنهایی آموخت.
قادر سیاحی؛ موسیقیدان کُرد
قادر سیاحی موسیقیدان مهابادی پس از نیم قرن فعالیت هنری ۲۸ فروردین در ۷۹ سالگی به علت بیماری سرطان در شهر خوی درگذشت، پیکر وی در قطعه هنرمندان این شهرستان به خاک سپرده شد.
مرحوم سیاحی از آهنگسازان و موسیقیدانان پیشکسوت سال ۱۳۲۳ در مهاباد متولد شد و دارای پیشینه و تجربه بسیاری در زمینه هنر و موسیقی کُردی بود و آواز و آهنگهای ماندگاری را در کارنامه خود به جای گذاشته، «قسەی عشق»، «مەستی اوین»، «یادم کە»، «توی نانزنینم»، «گولی مهابادی» و «خوشم دوی» از آثار مرحوم سیاحی است.
ابوالفضل عظیمی؛ آهنگساز بجنوردی
ابوالفضل عظیمی آهنگساز اهل خراسان شمالی پس از سالها فعالیت هنری ششم اردیبهشت بر اثر عارضه قلبی دار فانی را وداع گفت. پیکر وی در امامزاده سیدعباس بجنورد به خاک سپرده شد. زندهیاد عظیمی متولد ۱۳۵۱ بود و سالهای متمادی در شاخههای هنری از جمله آهنگسازی و گرافیک فعالیت داشت.
هاشم فرید؛ نوازنده و مدرس ویولن
استاد هاشم فرید هنرمند پیشکسوت موسیقی استان بوشهر از اهالی شهرستان دیلم پس از یک دوره بیماری ۲۴ اردیبهشت در ۷۵ سالگی دار فانی را وداع گفت و پیکر وی در آرامستان شهرستان دیلم به خاک سپرده شد.
زندهیاد فرید، نوازنده نی، ویولن، مدرس آواز و موسیقی بود که سالها در دیلم، گناوه و استان خوزستان به هنرجویانش موسیقی میآموخت و عمر خود را در مسیر توسعه هنر سرزمین خود صرف کرد.
عثمان محمدپرست؛ خنیاگر موسیقی مقامی خراسان
استاد عثمان محمدپرست خنیاگر موسیقی مقامی خراسان و خیر مدرسهساز ۲۹ اردیبهشت به دلیل عفونت ریه در بیمارستان ۲۲ بهمن خواف در ۹۴ سالگی درگذشت. پیکر وی در زادگاهش شهرستان خواف در جنوب استان خراسان رضوی در آرامستان خواجه یار این شهرستان به خاک سپرده شد.
زندهیاد محمدپرست استاد پیشکسوت و دوتار نواز استان خراسان رضوی و کشور معروف به عثمان خوافی متولد ۱۳۰۷ در شهر خواف استان خراسان رضوی، از ۱۰ سالگی با دوتارنوازی مانوس بود، وی نخستین کسی بود که سال ۱۳۵۳ ترانه نوایی نوایی؛ «غمش در نهانخانه دل نشیند، بنازی که لیلی به محمل نشیند/ به دنبال محمل چنان زار گریم، که از گریهام ناقه در گل نشیند» را اجرا کرد.
زندهیاد محمدپرست با بسیاری از استادان موسیقی از جمله جلیل شهناز، محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، فرهنگ شریف، اکبر گلپایگانی و اصغر بهاری همکاری داشت. نام مرحوم استاد محمدپرست سال ۱۳۹۸ به عنوان گنجینه زنده بشری در زمینه موسیقی مقامی در میراث فرهنگی ناملموس کشور به ثبت رسید.
محمدعلی کریمخانی؛ خواننده «آمدهام ای شاه پناهم بده»
محمدعلی کریمخانی خواننده قطعه «آمدهام ای شاه پناهم بده» ۳۰ خرداد بعد از مدتها بیماری در ۷۲ سالگی دارفانی را وداع گفت. پیکر وی در زادگاهش، استان قزوین، شهرستان تاکستان، شهر نرجه و در جوار پدر و مادرش به خاک سپرده شد.
زندهیاد کریمخانی متولد سال ۱۳۲۹ در نرجه تاکستان، از کودکی به مداحی و موذنی علاقهمند بود و در ماههای رمضان و محرم از رادیو به تمرین مناجاتخوانی و مداحی میپرداخت. نخستین مداحی خود را در ۱۶ سالگی در حرم امام رضا (ع) تجربه کرد. وی پس از اینکه متوجه تواناییهای خود شد، پیش از جوانی به تهران مراجعه کرد و پس از آن در رادیو تحت نظر حسین صبحدل و با همراهی محمد اصفهانی، محسن حسنزاده و سیداحمد حلی به مداحی به صورت حرفهای اهتمام ورزید.
کریمخانی در انتخاب شعر دقت خاصی داشت و همه قابلیتهای صدای خود را به کار میگرفت و با تمام وجود و با صلابتی خاص و با انتخاب زیباترین و در عین حال مناسبترین دستگاه و آوازهای موسیقی اصیل ایران، آثار فاخر و ارزشمندی را ارائه میکرد.
وی با خواندن قطعهای از بهشت یا همان آمدهام ای شاه پناهم بده - خط امانی ز گناهم بده، در سال ۱۳۸۹ به شهرت رسید. نجوای عاشورایی، حسین آرام جانم - حسین روح و روانم و آلبوم موسیقی «ساقی سرمست» سوگنامهای بر شهیدان دشت نینوا با آهنگسازی آریا عظیمینژاد از دیگر آثار مرحوم کریمخانی است.
سیاوش نورپور؛ نوازنده صاحب سبک تنبور و تار
سیاوش نورپور آهنگساز، نوازنده پیشکسوت و صاحب سبک تنبور و تار، ۲۶ تیر بعد از سپری کردن یک دوره بیماری در ۷۳ سالگی درگذشت. پیکر وی در باغ فردوس کرمانشاه به خاک سپرده شد.
زندهیاد نورپور متولد ۱۳۲۸ در کرمانشاه، یکی از اعضای گروه تنبور «شمس» بود که این گروه به سرپرستی کیخسرو پورناظری و حضور زندهیاد سیدخلیل عالینژاد و علی اکبری در سال ۱۳۵۹ شکل گرفت.
استاد نورپور پس از آن در سال ۱۳۶۸ گروه موسیقی «مشتاق» را تشکیل داد و با خوانندگانی همچون استاد حشمتالله لُرنژاد، جلالالدین محمدیان، منوچهر طاهرزاده و شهرام ناظری همکاری کرد.
امیراشرف آریانپور؛ موسیقیدان و پژوهشگر
امیراشرف آریانپور کاشانی موسیقیدان، نویسنده و پژوهشگر پیشکسوت ششم مرداد به علت ایست قلبی در ۹۴ سالگی دار فانی را وداع گفت. پیکر وی در قطعه هنرمندان بهشت زهرا(س) به خاک سپرده شد.
زندهیاد آریانپور متولد یکم تیر سال ۱۳۰۷ در تهران، از فارغالتحصیلان هنرستان موسیقی ملی و دارای دکترای موزیکولوژی بود. این پژوهشگر و نویسنده عرصه موسیقی همچنین دارای مدرک دکترای ادبیات و مدیریت از دانشگاه تهران بود.
آریانپور در رشته پژوهش و آموزش هنر نیز تحصیل کرد و یکی از شناختهشدهترین مدرسان هنر در مراکز علمی و آموزشی ایران به شمار میرفت. وی حدود دو دهه قبل در جشن خانه موسیقی به پاس یک عمر فعالیت پژوهشی و علمی تندیس خانه را دریافت کرد.
ابراهیم قنبریمهر؛ سازنده چیرهدست سازهای موسیقی
ابراهیم قنبریمهر سازنده سازهای موسیقی که به کرونا مبتلا شده و در منزل تحت درمان بود، ۲۱ مرداد بر اثر کهولت سن و ایست قلبی در ۹۴ سالگی درگذشت. پیکر وی در بهشت سکینه کرج به خاک سپرده شد.
زندهیاد قنبریمهر از شاگردان ابوالحسن صبا، اتیین واتلو و سورن آراکلیان متولد دهم مرداد سال ۱۳۰۷ در تهران بود، وی در سازهای ایرانی تغییراتی ایجاد کرد تا مشکلات این سازها را کمتر یا برطرف کند. از جمله این فعالیتها میتوان به تنظیم فاصله گوشی، ثابت کردن خرک سهتار، تثبیت پردههای تار و سهتار با فلز، تغییر سرپنجه تار و سهتار به قالب گیتار، ایجاد شیار در اطراف دهانه کاسه و نقاره تار، طراحی ساز کروماتیک سنتور و تغییرات در سازهای قانون و کمانچه اشاره کرد.
منوچهر انصاری؛ نوازنده پیشکسوت ویولن
منوچهر انصاری موسیقیدان و نوازنده پیشکسوت ویولن ۲۱ مرداد در ۷۶ سالگی به دلیل ابتلا به کرونا درگذشت. پیکر وی در قطعه هنرمندان بهشت زهرا (س) به خاک سپرده شد.
انصاری متولد سال ۱۳۲۵ در تهران بود، اجرا در کنسرتهای مختلف (دوئت، تریو، کوارتت و …)، همکاری با ارکستر مجلسی صدا و سیما به عنوان کنسرت مایستر (۱۳۵۷)، همکاری با ارکستر سمفونیک تهران به عنوان کنسرت مایستر (۱۳۶۵ تا ۱۳۶۹)، همکاری با ارکستر ملی ایران به رهبری فرهاد فخرالدینی به عنوان کنسرت مایستر، تدریس در هنرستان موسیقی پسران و دختران از ۱۳۷۰، اجرا و حضور مستمر در ضبط آلبومها، موسیقیهای فیلم و آثار شنیداری موسیقی از فعالیتهای هنری زندهیاد انصاری است.
وی در آلبومهای موسیقی همچون «دود عود» به آهنگسازی پرویز مشکاتیان، تنطیم کامبیز روشن روان و خوانندگی محمدرضا شجریان، «جلوههای ماندگار» به آهنگسازی محمد سریر و خوانندگی محمد نوری، «نسیم صبحگاهی» به آهنگسازی کامبیز روشن روان و خوانندگی شهرام ناظری و «اشتیاق» و سریال «کیف انگلیسی» به آهنگسازی فرهاد فخرالدینی و خوانندگی علیرضا قربانی به عنوان نوازنده حضور داشت.
قربانعلی دستیار؛ هنرمند ممتاز موسیقی مقامی شمال خراسان
قربانعلی دستیار هنرمند ممتاز عرصه موسیقی مقامی شمال خراسان، پس از مدتی تحمل بیماری ۲۳ مرداد دار فانی را وداع گفت. مرحوم دستیار متولد ۱۳۲۸ ساکن روستای خانلق از توابع شهرستان شیروان بود، وی از کودکی در حوزه موسیقی به ویژه ساز دُهُل زیر نظر اساتیدیی همچون حسین عزیزی و آقاجان عطایی هنرنمایی کرد.
زندهیاد دستیار از اساتید به نام موسیقی محلی و مقامی شهرستان شیروان و دارای گواهینامه درجه یک هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود که عمر خود را در راه صیانت و تقویت موسیقی مقامی سپری کرد.
امیرحسن ندایی؛ نویسنده و آهنگساز
امیرحسن ندایی مدرس دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس ۲۲ مهر در ۵۷ سالگی بر اثر ایست قلبی درگذشت. پیکر وی در قطعه هنرمندان بهشت زهرا (س) به خاک سپرده شد.
مرحوم ندایی در سمتهای کارگردان، تهیهکننده، نویسنده، تدوینگر، پژوهشگر، مجری و آهنگساز فعالیت داشت و دروس نظری و عملی گوناگونی را در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری تدریس کرد.
وی فعالیت هنری خود را از سال ۱۳۶۰ در رشته موسیقی آغاز کرد و سپس در زمینههای هنری دیگر مانند نقاشی و سینما به فعالیت پرداخت. ندایی فعالیتهای فیلمسازی را از سال ۱۳۷۲ در صدا و سیما آغاز کرد. او که دکترای پژوهش هنر از دانشگاه تربیت مدرس داشت، تدریس را در دانشگاه از ۱۳۷۹ در رشتههای سینما، تئاتر، گرافیک و انیمیشن آغاز کرده بود.
محسن حسین آبفروش؛ از اساتید برجسته موسیقی سنتی
محسن حسین آبفروش از اساتید برجسته موسیقی سنتی قزوین و نوازنده تار ششم آذر در ۶۸ سالگی درگذشت، پیکر وی در قطعه مشاهیر آرامگاه بهشت فاطمه این شهر به خاک سپرده شد.
مرحوم آبفروش متولد ۱۳۳۲، در دوره نوجوانی از محضر اساتیدی همچون علیاکبرخان شهنازی و هوشنگ ظریف بهره برده بود. وی همچنین با اساتید بهنامی همچون مرحوم شاپور نیاکان، مرحوم حسین عمومی، محمدرضا شجریان، اکبر گلپایگانی، رامبد صدیف، مرحوم ناصر فرهنگفر، پرویز مشکاتیان و مرحوم ایرج بسطامی در برنامههای بسیاری همکاری داشت.
اسفندیار قرهباغی؛ صدای انقلاب
اسفندیار قرهباغی خواننده پیشکسوت آذریزبان ملقب به «صدای انقلاب» ۱۷ آذر بعد از تحمل یک دوره بیماری، در ۷۹ سالگی در تبریز دار فانی را وداع گفت. پیکر وی در قطعه هنرمندان وادی رحمت این شهر به خاک سپرده شد.
مرحوم قرهباغی متولد اول بهمن سال ۱۳۲۲ شمسی در شهر تبریز و دارای مدرک معادل دکترای آواز کلاسیک؛ درجه یک هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود. وی سال ۱۳۳۸ وارد هنرستان موسیقی شد و بعد از فارغالتحصیلی به عنوان معلم موسیقی در مدارس کرمانشاه به استخدام وزارت فرهنگ درآمد. این هنرمند پیشکسوت پس از انقلاب اسلامی، در سازمان صدا و سیما به همکاری با واحد موسیقی سازمان درآمد و در زمینه آهنگهایی با مضمون دفاع مقدس و سرودهای حماسی فعالیت کرد.
مرحوم قرهباغی در سالهای اخیر قطعاتی حماسی با عنوانهای «سمفونی ارس» و «سمفونی خلیج فارس» را آهنگسازی کرد و رهبری گروه کُر تالار وحدت، رهبری گروه کُر صدا و سیما، مسئول موسیقی رادیو و نایب رئیس کانون هنرمندان ایران از جمله سوابق او محسوب میشود. سرود «آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو» از معروفترین آثار با صدای مرحوم قرهباغی است.
داود جعفری امید؛ نوازنده پیشکسوت ویلنسل
داود جعفری امید موسیقیدان و نوازنده پیشکسوت ویولنسل ۲۰ آذر در ۹۳ سالگی دار فانی را وداع گفت. پیکر وی در قطعه هنرمندان بهشت زهرا(س) تهران به خاک سپرده شد.
داود جعفری امید متولد سال ۱۳۰۸ در تهران بود، فرماندهی موزیک تیپ رشت، همکاری با وزارت فرهنگ و هنر، همکاری با ارکستر سمفونیک تهران، همکاری با ارکسترهای مختلف رادیو، تدریس در هنرستان عالی موسیقی، تدریس در هنرستان موسیقی ملی، داوری جشنواره ملی موسیقی جوان از جمله فعالیتهای هنری زندهیاد جعفری امید است.
وی سالها به آموزش ویلنسل مشغول بود. از جمله شاگردان زندهیاد جعفری امید میتوان به حمید کازرانی، محسن تویسرکانی، مجید اسماعیلی، مهسا قاسمی و صنم قراچهداغی اشاره کرد.
سیداسمعیل ابطحی خوزانی؛ سازنده سهتار
سیداسمعیل ابطحی خوزانی سازنده پیشکسوت ساز سهتار و از چهرههای ماندگار موسیقی ۲۶ آذر در ۶۲ سالگی دار فانی را وداع گفت. پیکر وی در بهشت زهرا(س) تهران به خاک سپرده شد.
سیداسمعیل ابطحی ملقب به حجت سال ۱۳۳۹ در تهران متولد شد. وی ابتدا وارد خدمت نظام (شهربانی) شد اما چون از همان ابتدای کودکی به موسیقی و حرفه سازگری علاقهمند بود برای فراگیری ساختن سهتار، نزد هنرمندانی همچون امیر عطایی و مرادی رفت و فن سازسازی را از آنان آموخت. ابطحی پس از چندی نزد استاد حسین مسعود رفت و مدت سه سال در خدمت استاد کار کرد و به تکمیل آموختههای خویش پرداخت.
ابطحی سپس با تأسیس کارگاه برای خود، به صورت مستقل آغاز به ساخت سهتار کرد که در این راستا، با بهرهگیری از الگوی کاسههای ساز مرحوم عشقی و ارائه متدهای جدید و راهنمایی تعدادی از اساتید فن بر کیفیت روزافزون سازهای خود همت گمارد. وی برای اینکه بتواند روی صدا و کیفیت سازهای ساخته شده خود تسلط داشته باشد و صاحب نظر باشد، مدتها افتخار شاگردی استادان احمد عبادی و علی تجویدی را دارا بود که کمک فراوانی به وی در رفع نواقص ساز کرد و راهنماییهایی که استاد حسین مسعود به ابطحی در این باره کرد، موجب بهبودی و پیشرفت کار وی شد و در ادامه عمر خود را صرف ساخت ساز کرد.
محمدحسین سپهوند؛ خواننده پیشکسوت لرستانی
محمدحسین سپهوند خواننده پیشکسوت لرستانی ۲۲ دی در ۶۵ سالگی به دلیل ایست قلبی دارفانی را وداع گفت.
زندهیاد سپهوند سال ۱۳۳۶ در خرمآباد متولد و از سال ۱۳۵۲ فعالیت حرفهای خود را در حوزه موسیقی محلی آغاز کرد. از جمله ترانههای مرحوم سپهوند میتوان به «ای فلک»، «دختر گلونه»، «نازارکم»، «گل بهار»، «سیت بیارم»، «گل زرد»، «سیمره» و «مخمل کوه» اشاره کرد.
علیاکبر اسطلخی؛ موسیقیدان
علیاکبرپور اسطلخی موسیقیدان پیشکسوت پس از طی یک دوره بیماری ۲۷ دی در ۸۸ سالگی درگذشت. علی اکبرپور اسطلخی معروف به علی اکبرپور مدرک درجه یک هنری داشت و سال ۱۳۱۳ در روستای سیاه اسطلخ (از توابع خشک بیجار رشت) متولد شد. تحصیلات ابتدایی خود را در شهر رشت سپری کرد. نخستین استاد زندهیاد اسطلخی در فراگیری ساز ویولن موسیو یِرواند بود. وی از ۱۳ یا ۱۴ سالگی در «رادیو بیسیم» رشت به اجرای ویولن میپرداخت. از دیگر استادان او میتوان به کیهان دیوان بیگی و رکنالدین نژند اشاره کرد. در سالهای جوانی یک ارکستر تشکیل داد که در رادیو رشت به اجرای موسیقی میپرداخت و غلامحسین بنان در سال ۱۳۳۴ با آن ارکستر برنامه داشته است.
مجموعه «نغمههای زندگی»، «سوئیتها» و «سمفونیها» قطعههای گوناگون برای «ویولن»، «فلوت»، «نی»، «پیانو» از جمله آثار بیکلام اوست که برای ارکسترهای بزرگ و کوچک نوشته شدهاند.
زندهیاد اسطلخی با ارکسترهایی نظیر «باربد»، «نکیسا» و ارکسترهای بزرگ رادیو و تلویزیون همکاری داشت. «گیشه دمرده» (براساس حکایت مشهور گیلکی)، قطعه میرزا کوچکخان (با صدای ناصر مسعودی)، سوئیت «دورهگرد قصهگو»، ترانه ساقی (با صدای مازیار)، تصنیفهای «شهید وطن» و «بلند آسمان» از آثار زندهیاد اسطلخی محسوب میشوند.
غلامحسن حداد؛ دوتارنواز خراسانی
غلامحسن حداد دوتارنواز مشهور و عروسکگردان نمایشهای آیینی خراسان رضوی سوم بهمن در ۸۳ سالگی به دلیل بیماری گوارشی درگذشت. پیکر وی در قطعه هنرمندان بهشت رضا(ع) مشهد به خاک سپرده شد.
حداد از اساتید دوتارنواز خراسان رضوی و دارای نشان درجه سه هنر بود، وی همچنین خواننده اشعار موسیقی نواحی به شمار میرفت و در طول عمرش عروسکهای زیادی برای نمایشهای آیینی خراسان ساخت و با آنها در نمایشهای گوناگون که معروفترین آن «آهوبره» است به ایفای نقش پرداخت.
استاد حداد افتخارات بسیاری در جشنوارههای ملی و بینالمللی داشت، وی به زبانهای فارسی، کردی و ترکی مسلط بود و ترانههای محلی زیادی به این زبانها سروده است که نام اهل بیت(ع) به ویژه امام رضا(ع) در سراسر آنها موج میزند.
حسن ناهید؛ موسیقیدان و نوازنده پیشکسوت نی
حسن ناهید موسیقیدان و نوازنده پیشکسوت نی ۲۷ بهمن به دلیل بیماری در ۷۹ سالگی دارفانی را وداع گفت. پیکر وی در قطعه هنرمندان بهشت زهرا(س) به خاک سپرده شد.
زندهیاد ناهید از نوازندگان شاخص موسیقی ردیف دستگاهی ایران و از شاگردان زندهیاد حسن کسایی متولد سال ۱۳۲۲ در کرمان بود، وی مدتها پس از فراگیری آموزشهای لازم در عرصه نوازندگی نی در ارکستری با همراهی هنرمندانی همچون اسدالله ملک، منوچهر جهانبگلو، فرهنگ شریف و محمودی خوانساری و تعدادی دیگر به اجرای برنامه پرداخت.
همچنین مرحوم ناهید سال ۱۳۴۱ توسط حسین قوامی به برنامه «گلها» نیز دعوت و همکاری خود را در این مجموعه برنامه رادیویی آغاز کرد. او بعدها در ارکستر فرامرز پایور به نوازندگی نی پرداخت و در سالهای بعدتر موفق به اخذ مدرک درجه یک هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد.
نوازندگی در ارکستر «گلها» به رهبری روح الله خالقی، نوازندگی در ارکستر «صبا» به رهبری حسین دهلوی، نوازندگی در ارکستر گروه «پایور» به سرپرستی فرامرز پایور، برگزاری کنسرت در کشورهای ترکیه، بلغارستان، یوگسلاوی، ایتالیا، فرانسه، بلژیک، هلند، آلمان و اتریش، انتشار آلبوم «گل و نی» شامل تکنوازی نی و دونوازی با تمبک در دستگاههای نوا، شوشتری و ماهور، انتشار آلبوم «آوای نی» شامل تکنوازی در دستگاههای بیات ترک، بیات اصفهان، ابوعطا و مخالف سهگاه بخشی از فعالیتهای زنده یاد ناهید است.
سعید تحویلداری؛ خواننده «سیه چومه»
سعید تحویلداری از خوانندههای فولکوریک گیلان و خواننده قطعه مشهور «سیه چومه» ۱۷ اسفند در ۷۴ سالگی دارفانی را وداع گفت. وی متولد ۲۴ آذر ۱۳۲۷ در محله سرخبنده رشت بود که طی حدود نیم قرن کار هنری خود آثار مختلفی را خلق کرد. تحویلداری در دوره اول متوسطه که در دبیرستان «پورداوود» تحصیل میکرد با حسین حمیدی عدلی نوازنده ویولن، آشنا شد و توسط وی به داریوش علیزاده معرفی شد.
زندهیاد تحویلداری نخستین ترانه خود را که از ساختههای داریوش علیزاده و با شعری از حسن رویتپور بود، در برنامه رادیو ارتش رشت اجرا کرد و سپس دو آهنگ و شعر از حسین حمیدی عدلی که بسیار کار موفقی بود، اجرا شد و بعدها تعدادی از ساختههای خود و دیگر هنرمندان را اجرا کرد که همگی آنها مورد پسند عموم قرار گرفت.
از محبوبترین ترانههای گیلکی تحویلداری، ترانه «سیه چومه» (چشمون سیاه) است. آشنایی تحویلداری با شیون فومنی از گیلکیسرایان شناخته شده استان زمینهساز خلق چند اثر از جمله «آشیون چوبی»، «زخمی»، «مره خیلی دوست بدار» و «همه حرفات دروغ بود» شد.