شعر جامعه ایران را از مسیر واقعیت خارج کرده است

علیرضا حاجیان‌نژاد با تاکید بر اینکه شعر شکار لحظه است و شاعر در لحظه شعر را شکار می‌کند، به خبرنگار کتاب ایرنا گفت: این شعر است که در لحظه‌ای به شاعر می‌رسد، نه اینکه شاعر شعر را کسب کند، هوشیاری شاعر این است که در لحظه شعر را می‌گیرد. ممکن است همه حس و حال شادی، غم و اندوه را تجربه کنند اما شاعر آن‌ها را صید می‌کند. تعداد زیادی شاعر بیان کردند که در خواب شعر می‌آید و بیدار می‌شوند و می‌نویسند.

سعدی تا زمانی که گویش‌ور فارسی در تمام دنیا وجود دارد؛ زنده است. زیرا گلستان ترجمه پذیر است و ترجمه‌های خوبی از آن وجود دارد تا گلستان هست، سعدی هم هست

عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات دانشگاه تهران با بیان اینکه گلستان سعدی ترجمه‌پذیر است، ادامه داد: سعدی تا زمانی که گویش‌ور فارسی در تمام دنیا وجود دارد؛ زنده است. زیرا گلستان ترجمه پذیر است و ترجمه‌های خوبی از آن وجود دارد تا گلستان هست، سعدی هم هست.

به گفته او سعدی در دو تا سه ماه گلستان را می‌نویسد، سوالی مطرح است که در باقی عمر چه می‌کرد؟ این شاید ایراد فرهنگ ایرانی است. زیرا جامعه ایرانی جامعه شعر محور است و دیگر فعالیت‌های سعدی را ندید. این در حالی است که ممکن است شعر این جامعه را از مسیر واقعیت خارج کند و خارج کرده است. برای مثال خیام یکی از بی‌بدیل‌ترین متفکران است، اما به واسطه اینکه شعر گفته، در ایران او را فقط به عنوان شاعر می‌شناسند.

حاجیان‌نژاد ادامه داد: در خاطر دارم در فیلمی از دانشجویان دانشگاه تهران درباره خیام پرسیدند و آن‌ها همه شعرهای او را می‌خواندند و از او به عنوان شاعر یاد کردند. این در حالی است که در دانشگاه کالیفرنیا از دانشجویان درباره خیام پرسیدند و آنها هیچ کدام شعر نخواندند و درباره علم ریاضی، فلسفه، زیست شناسی، ستاره‌شناسی و ... او صحبت کردند. این نگاه و رویکرد دو تمدن است. سعدی هم تولید فکری دیگری داشت که این جامعه آن را به فراموشی سپرد.

شاعری باقی می‌ماند که انسانی بسراید

حاجیان‌نژاد با تاکید بر اینکه شاعری باقی می‌ماند که انسانی بسراید، توضیح داد: اگر شاعر دغدغه شعرش یک روستا باشد، روستای کناری شعر او را نمی‌خواند و شعر در همان روستا باقی می‌ماند. شُعرایی که توانستند میان اقوام مختلف ایرانی بمانند، خود را محدود به منطقه و اقوام مختلف نکردند. حافظ رندانه می‌گوید اما هنرش این است که بیان عاطفی او بیانی است که دغدغه همه است. دوست داشتن، وطن و غم مسائلی است که افراد در همه جا با آن سر و کار دارند. حال اگر کسی آبشار کوچک روستایش را تعریف کند، قطعا افرادی که آن آبشار را دیدند، می‌توانند با شاعر ارتباط بگیرند. چنین شاعرانی به ندرت می‌توانند رشد کنند. هنر بزرگان این است که رویکردی داشتند و به مطالبی پرداختند که مساله عمومی باشد.

هنر بزرگان این است که رویکردی داشتند و به مطالبی پرداختند که مساله عمومی باشد

عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات دانشگاه تهران درباره سعدی و نهج‌البلاغه گفت: قطعا می‌دانیم که سعدی شیعه نیست، همانطور که بسیاری از بزرگان شیعه نبودند. موجی که در دوره‌های مختلف رخ داده و محققان خواستند سرمایه‌های فرهنگی را به سمت مذهب؛ قوم و .. بکشند، انصاف نیست.

او ادامه داد: نه اینکه شیعه بودن برای سعدی افتخار نیست بلکه این افراد فرا تر از این حرف‌ها بودند. رویکرد بزرگان به عالم هستی فراتر بود. سعدی بیش از ۲۷۰ بار در گلستان به حرف‌هایی اشاره می‌کند که تمام اندر نهج‌البلاغه است، سعدی روحیه رواداری داشت که نمی‌توانست منابع نهج‌البلاغه را ندیده باشد.

به گفته عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات دانشگاه تهران روحیه رواداری سعدی اینگونه است که با اینکه سعدی اهل سنت است، اما در وصف حضرت علی (ع) شعر می‌گوید:

کس را چه زور و زهره که وصف علی کند

جبار در مناقب او گفته هل اتی

زورآزمای قلعهٔ خیبر که بند او

در یکدگر شکست به بازوی لافتی

مردی که در مصاف، زره پیش بسته بود

تا پیش دشمنان ندهد پشت بر غزا

حاجیان‌نژاد ادامه داد: تمام این قصیده مدح امام علی(ع) است. شاید این مقدار ابیاتی که سعدی درباره امام علی(ع) می‌گوید برای دیگر جانشینان پیامبر اکرم (ص) نگفته است. اما این روحیه مهم است که با اینکه سعدی پیرو اهل سنت است اما برای امام علی(ع) شعر می‌‎گوید.

این مصاحبه در دو بخش تنظیم شد و قسمت نخست پیش از این منتشر شده است.