به گزارش ایرنا، این مجموعه مذهبی شامل چندین بنا و زیرمجموعه است که مرکز کانونی آن مضجع شریف حضرت رضا (ع) است و در طول قرنها بخش های مختلفی ساخته و بر گرداگرد مرقد مطهر امام هشتم اضافه شده است.
در مجموع بیش از ۶۰ هزار و ۵۰۰ متر مربع از ۷۰ هزار متر مربع فضای سرپوشیده زیارتی حرم مطهر پس از انقلاب اسلامی به آن افزوده شده است. روی هم رفته و با احتساب مساحت تمام بخش‌های زیارتی و غیرزیارتی، مساحت کل حرم امام رضا (ع) بیش از یک میلیون متر مربع است و گنجایش ۷۰۰ هزار نفر را دارد.
آستان قدس رضوی با توجه به ارزش‌های تاریخی، هنری و معماری خود در تاریخ ۱۵ دیماه سال ۱۳۱۰ به‌عنوان یک اثر ملی با شماره ملی ۱۴۰ به ثبت رسیده است.
صحن های حرم مطهر
پس از انقلاب اسلامی، مسوولان توجه ویژه‌ای به حرم امام رضا (ع) کردند و آن را توسعه بسیاری بخشیدند. به جز ۲ صحن کهنه (انقلاب) و نو (آزادی)، باقی صحن‌های حرم مطهر پس از انقلاب ساخته شده‌اند و بست‌های شرقی و غربی نیز پس از ساخت صحن جامع رضوی، به بست‌های دیگر حرم افزوده شده اند.
مسوول ثبت آثار تاریخی، فرهنگی ناملموس و طبیعی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: صحن های حرم امام رضا (ع) ۹ عدد هستند و به نام‌های صحن انقلاب اسلامی (صحن کهنه یا عتیق)، صحن آزادی (صحن نو)، صحن جمهوری اسلامی، صحن قدس، صحن جامع رضوی، صحن غدیر، صحن کوثر، صحن امام حسن مجتبی(ع) و صحن بعثت خوانده می‌شوند.
محمود طغرایی افزود: صحن انقلاب یا صحن عتیق، همان گونه که از نام آن برمی‌آید قدیم‌ترین صحن حرم مطهر است و با ۶ هزار و ۷۴۰ متر مربع در ضلع شمالی آن قرار دارد. این صحن تاریخی و باشکوه به‌یک‌باره ساخته نشد. به عبارت کامل‌تر، وزیر سلطان حسین بایقرا از سلسله تیموریان دستور ساخت صحن، ایوان جنوبی به نام ایوان طلا (ایوان نادری) و چند بنا در ضلع غربی آن را داد و ۱۵۰ سال پس از آن، شاه عباس صفوی ایوان‌های شمالی و بخش شرقی آن را به‌صورت کاملا قرینه با بخش‌های قبلی گسترش داد.
وی ادامه داد: ایوان ساعت و نقاره خانه در تقارن کامل با یکدیگر ساخته شده‌اند. همچنین ۲ مناره حرم مطهر رضوی بر فراز ایوان طلا و ایوان عباسی بنا شده‌اند.
مسوول ثبت آثار تاریخی، فرهنگی ناملموس و طبیعی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی با بیان اینکه ایوان طلای نادری در جنوب، قدیمی‌ترین ایوان صحن انقلاب است، افزود: چون نادرشاه افشار آن را طلاکاری کرده این ایوان به نام نادری معروف شده است.
وی اظهار داشت: ایوان عباسی نیز به خاطر متصل بودن به بست طبرسی، باب طبرسی نامیده می‌شود و از لحاظ هنر کاشی‌کاری و کتیبه‌کاری، شاهکاری بی‌همتا است.
طغرایی گفت: ایوان ساعت در غرب صحن انقلاب واقع است و ایوان نقاره خانه در شرق این صحن برپاست. نقاره‌نوازی از اواسط قرن نهم و به دستور نوه گوهرشاد در حرم مطهر رواج یافت و از آن زمان تاکنون، به‌جز در هشت سالی که به دستور رضاخان تعطیل شده بود، این رسم همچنان ادامه داشته است که علاوه بر زمان طلوع و غروب خورشید، در اعیاد و در هنگام مشاهده کراماتی از امام رضا(ع) نیز نقاره نواخته می‌شود.
پنجره فولاد
وی بیان کرد: در زمان ساخت صحن در دوران تیموریان، پنجره‌ای در سمت چپ ایوان نادری در مکانی مشرِف به ضریح مطهر نصب شد تا کسانی که امکان ورود به حرم را ندارند، بتوانند در فاصله‌ای کم با ضریح، زیارتنامه بخوانند که اکنون پنجره فولاد نامیده می‌شود.
طغرایی ادامه داد: پس از انقلاب، به‌خاطر فرسودگی آن، پنجره جدیدی در محل نصب شد که برخلاف نامی که به آن معروف است، از آلیاژ برنج ساخته و با طلا آبکاری شده است. پنجره قدیمی نیز به موزه حضرت منتقل شده است.
مسوول ثبت آثار تاریخی، فرهنگی ناملموس و طبیعی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: ساعت بزرگی که در صحن انقلاب به چشم می‌خورد توسط شخصی به نام "عبدالحسن معاون" در سال ۱۳۳۳ از آلمان خریداری و بر سر ایوان غربی صحن انقلاب که به ایوان ساعت معروف است، نصب شد.
سقاخانه اسماعیل طلا
وی بیان کرد: سقاخانه نادری یا سقاخانه "اسماعیل طلایی" در میانه صحن انقلاب قرار دارد که سایه‌بان هشت‌ضلعی و سقف گنبدی شکل آن را هنرمندی به نام اسماعیل طلایی روی پایه‌هایی از جنس مرمر ساخته و طلاکاری کرده است.
طغرایی با بیان اینکه صحن نو پس از انقلاب به نام صحن آزادی خوانده شد، افزود: این صحن با چهار هزار و ۳۴۰ متر مربع مساحت، یکی از بزرگ ترین صحن های حرم امام رضا (ع) است که در ضلع شرقی حرم مطهر، در پایین پای مبارک حضرت ساخته شده است. ساخت صحن نو که در مقایسه با صحن کهنه (صحن انقلاب) به این نام خوانده می‌شود، به دستور فتحعلی شاه قاجار آغاز شد و در دوران ناصرالدین شاه به پایان رسید.
ایوان ناصری
وی ادامه داد: ایوان طلای ناصری در ضلع غربی صحن چشمگیرترین بخش این صحن است که به‌محض ورود به چشم زائران می‌آید و بدان دلیل که طلاکاری آن در عصر ناصرالدین شاه انجام شد، ایوان ناصری می‌نامند.
وی اظهار داشت: صحن امام خمینی (ره) را می‌توان سومین صحن حرم مطهر از نظر قدمت دانست. در گذشته در محل کنونی این صحن، دکان‌هایی کهنه و فرسوده به نام تیمچه پایین‌پا و مدرسه‌ای نیمه‌مخروبه به نام "مدرسه‌ی سعدالدین" قرار داشت که در دوران پهلوی، خریداری و به مجموعه حرم مطهر افزوده شد.
طغرایی ادامه داد: صحن امام خمینی (ره) در سال ۱۳۲۴ افتتاح شد اما در ابتدا کاربری عمومی نداشت و تنها برای امور تشریفاتی و پذیرایی از سران کشورها استفاده می‌شد. در سال ۱۳۸۱، به‌خاطر افزایش تعداد زائران و احساس نیاز به فضاهای سرپوشیده برای راحتی بیشتر آنها، بخش بزرگی از این صحن تغییر کاربری داد و پس از مسقف شدن، به نام رواق امام خمینی (ره) نامیده شد.
وی اضافه کرد: صحن پیامبر اعظم (ص) با ۱۱۷ هزار و ۵۸۴ متر مربع، بزرگ ترین صحن حرم امام رضا (ع) است و مراسم‌های مختلفی مانند سخنرانی مقام معظم رهبری در ابتدای هر سال شمسی و اجتماع عزاداران حسینی در ماه محرم در این صحن برگزار می‌شود.
این صحن در سال ۱۳۸۱ افتتاح شد که تا سال ۱۳۹۹ به نام صحن جامع رضوی خوانده می شد اما پس از آن به نام پیامبر اعظم (ص) تغییر نام یافت.
وی گفت: صحن جمهوری اسلامی در ضلع غرب حرم مطهر رضوی قرار دارد که در سال ۱۳۶۸ و با هدف بزرگ‌سازی حرم در وسعت هفت هزار و ۲۹۲ متر مربع افتتاح شد. این صحن، شبیه‌ترین صحن به صحن انقلاب است به طوری که مانند آن دارای ۲ مناره طلا روی ایوان‌های شمالی و جنوبی، ایوان طلاکاری شده، سقاخانه و پنجره‌ای برای خواندن زیارتنامه از دور است.
قدس، کوچکترین صحن
مسوول ثبت آثار تاریخی، فرهنگی ناملموس و طبیعی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی با بیان اینکه صحن قدس با مساحتی در حدود ۲ هزار و ۵۳۰ متر مربع، کوچک ترین صحن حرم امام رضا (ع) است، افزود: این صحن در سال ۱۳۷۳ ساخته شد و سقاخانه آن از روی قبه‌الصخره در بیت‌المقدس و در اندازه یک هشتم اندازه واقعی طراحی شده است.
وی افزود: صحن امام حسن مجتبی(ع)، صحن غدیر و صحن کوثر از دیگر صحن های حرم مطهر است. تمامی کاشی‌های صحن کوثر مزین به نام مبارک حضرت زهرا(س) است و خطبه فدکیه روی کتیبه‌های آن نوشته شده است.
مساجد گوهرشاد و بالاسر حضرت
در کنار همه اینها، در مجموعه حرم مطهر رضوی مساجدی قدیمی نیز وجود دارد که مسجد بالاسر با قدمت هزار سال و مسجد گوهرشاد با ۶۰۰ سال از جمله آنها است.
طغرایی گفت: مسجد بالا سر حضرت، در میان روضه منوره و رواق دارالسیاده قرار دارد و همانگونه که از نام آن پیدا است، این مکان مقدس درست بالای سر حضرت رضا واقع شده است و زائران بسیاری این محل را برای خواندن نماز زیارت انتخاب می‌کنند. ابوالحسن عراقی معروف به دبیر که از رجال و دبیران دربار غزنوی بود در سال ۴۲۵ قمری ضمن مرمت بقعه، نخستین بنا را به آن افزود که این بنا به مسجد بالاسر معروف است.
وی ادامه داد: مسجد گوهرشاد نیز به دستور بانو گوهرشاد، همسر میرزاشاهرخ تیموری، در قرن نهم هجری قمری بنا شد. شاهکار هنر و معماری ایرانی را می‌توان در این مسجد عهد تیموریان آشکارا تماشا کرد.
این مسوول در میراث فرهنگی بیان کرد: ایوان مقصوره در سمت جنوبی مسجد یکی از پرابهت‌ترین بخش‌های مسجد است که دورتادور آن با کاشی‌های نفیس مزین به احادیث و آیات قرآن آراسته شده است. تاریخ بنای مسجد گوهرشاد نیز در کتیبه بایسنقر در سمت چپ ایوان مقصوره قابل‌مشاهده است.
بایسنقر، فرزند گوهرشاد، یکی از بهترین ثلث‌نویسان عهد تیموری بود و کتیبه تاریخی که او با دست خود نوشته است، بر پیشانی ایوان مقصوره خودنمایی می‌کند.
مسوول ثبت آثار تاریخی، فرهنگی ناملموس و طبیعی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی افزود: محراب ایوان مقصوره از سنگ مرمر یک‌پارچه و حکاکی‌شده تهیه شده است. منبر صاحب الزمان (عج) در کنار محراب، از چوب گردو و گلابی تهیه شده است و علاوه بر ارزش تاریخی آن، ارزش هنری زیادی دارد زیرا هیچ میخی در ساخت این منبر منبت‌کاری و قلم‌زنی شده استفاده نشده است و سازنده آن، منبت‌کار معروف عصر فتحعلی‌شاه قاجار بود.
مناره‌ها و رواق‌های حرم
کارشناس اسناد موقوفات کتابخانه آستان قدس رضوی با بیان اینکه گنبد طلای بارگاه منور رضوی، جلوه‌ای زیبا از هنر آمیخته با مذهب است، افزود: گلدسته یا به عبارتی مناره یکی از عناصر جدایی‌ناپذیر از معماری اسلامی است. روی هم رفته ۱۲ مناره در مجموعه حرم مطهر رضوی وجود دارد که از آن میان، ۲ مناره با ارتفاع ۴۱ متر متعلق به مسجد گوهرشاد، ۲ مناره طلاکاری شده با ارتفاع ۴۰٫۵ متر در صحن انقلاب اسلامی، ۲ مناره با ارتفاع ۳۵ متر و مزین به کاشی و روکش طلا در صحن جمهوری اسلامی، چهار مناره با ارتفاع ۵۷ متر در اضلاع شرقی و غربی صحن جامع رضوی و ۲ مناره با ارتفاع ۷۰ متر در ضلع قبله صحن جامع هستند.
علی سوزنچی کاشانی ادامه داد: رواق‌ها، فضاهای مسقف داخل ساختمان حرم مطهر هستند که حدود ۳۰ رواق در حرم امام رضا(ع) وجود دارد که رواق شیخ طوسی، رواق دارالعباده، رواق امام خمینی(ره)، دارالمرحمه، دارالکرامه، کوثر، غدیر، دارالسعاده و رواق حضرت زهرا(س)از جمله آنها است.
وی گفت: هرکدام از رواق ها برای کاربرد خاصی در نظر گرفته شده‌اند. از جمله رواق شیخ طوسی به برگزاری مراسم عقد برای نوعروسان و تازه‌دامادهایی اختصاص داده شده است که خواهان آغاز زندگی مشترک خود در جوار مرقد منور امام رضا (ع) هستند. در رواق امام خمینی (ره) نیز برنامه‌های مذهبی، سیاسی و اجتماعی و نماز جمعه برگزار می‌شود.
ضریح مطهر رضوی
کارشناس اسناد موقوفات کتابخانه آستان قدس رضوی اظهار داشت: فضایی که زیر گنبد رضوی واقع شده و ضریح امام هشتم (ع) نیز بخشی از آن است را روضه منوره می‌نامند. ضریح کنونی حرم امام رضا (ع) که در سال ۱۳۷۹ در جای فعلی نصب شد، نخستین ضریح امام رضا (ع) نیست بلکه پنجمین آنها است.
سوزنچی کاشانی گفت: پیش از نصب اولین ضریح روی مزار حضرت رضا (ع)، علاوه بر سنگ مزار، صندوقی نیز روی آن نصب می‌شد که نخستین صندوق در سال ۵۰۰ هجری قمری نصب شد که چوبی بود و روکشی از نقره داشت. صندوق دوم نیز چوبی اما با روکش طلایی بود که در سال ۱۰۲۲ هجری قمری روی مقبره نصب شد. اما صندوق سوم را از جنس سنگ مرمر تهیه کردند که سال ۱۳۱۱ هجری قمری روی مرقد منور نصب شد تا اینکه جای خود را به ضریح چوبی داد.
وی ادامه داد: نخستین ضریح، از جنس چوب با تزییناتی از طلا و نقره بود که در عهد شاه طهماسب صفوی روی صندوق چوبی حرم نصب شد و اکنون در موزه مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.
کارشناس اسناد کتابخانه آستان قدس اظهار داشت: ضریح دوم به ضریح نگین‌نشان نادری معروف است که توسط نوه نادرشاه در سال ۱۱۶۰ قمری نصب شد و به مدت ۷۳ سال استفاده می‌شد. ضریح سوم حرم مطهر نیز سازه‌ای فولادی با سقف شیروانی و طوقی طلایی بود که در زمان قاجار ساخته شد. این ضریح در سال ۱۳۳۸ شمسی جای خود را به ضریح چهارم داده و به موزه منتقل شد. ضریح چهارم به ضریح شیر و شکر یا ضریح طلا و نقره معروف است که از ۱۴ محراب به نشانه ۱۴ معصوم تشکیل شده بود و هر محراب مزین به نام یکی از معصومان (ع) بود.
سوزنچی کاشانی ادامه داد: ضریح شیر و شکر در عمر کوتاه خود شاهد واقعه دلخراش انفجار تروریستی در عاشورای خونین سال ۱۳۷۳ بود. ساخت پنجمین ضریح امام رضا (ع) هفت سال طول کشید و در ۱۶ اسفند سال ۱۳۷۹، همزمان با عید سعید قربان با حضور رهبر معظم انقلاب نصب شد.
موزه حرم رضوی
موزه آستان قدس در جوار بارگاه نورانی امام رضا(ع) گنجینه و رنگین کمانی تاریخی و مذهبی است که در آن از دست خط ائمه اطهار (ع) تا فرش هایی نفیسی از دوره صفوی تا دوره معاصر به نمایش گذاشته شده است.
به گزارش ایرنا، موزه حرم مطهر رضوی یکی از مجموعه‌های بزرگ موزه‌ای در ایران است که بناهای تاریخی آن جلوه گر هشت قرن تزیینات و معماری دوره اسلامی و اشیای تاریخی آن نشان دهنده انواع هنرها و صنایع دستی ساخته شده طی ۱۰ قرن گذشته است.
معاون موزه ها و ترویج میراث فرهنگی، سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با بیان اینکه نخستین موزه آستان قدس رضوی در ۲۲ دی ۱۳۲۴ افتتاح شده است، افزود: همزمان با ساخت بنای موزه اقدامات گسترده‌ای برای انتخاب و مستندسازی اشیایی که قرار بود به نمایش درآید، انجام گرفت که ابتدا ۱۸۹ قطعه از خزانه و آثار حرم مطهر رضوی برای نمایش برگزیده شد و به ترتیب دوره تاریخی در معرض دید بییندگان قرار گرفت.
تخصصی شدن موزه ها
مهدی قیصری نیک افزود: پس از پیروزی انقلاب اسلامی تغییرات مهمی در موزه آستان قدس صورت گرفت و این مرکز فرهنگی توسعه یافت که حاصل آن تشکیل موزه های متعدد و تخصصی بوده است.
وی اظهار داشت: در حال حاضر موزه‌های آستان قدس با ۱۷ گنجینه متنوع در فضایی به مساحت ۱۸ هزار متر مربع در چهار ساختمان مستقر هستند و اشیای به نمایش درآمده با حدود ۹ هزار اثر تاریخی، فرهنگی و هنری در آنها شامل آثار تاریخی حرم مطهر و میراث آستان قدس رضوی، اشیای وقف و اهدا شده، همچنین اشیای خریداری شده برای تکمیل مجموعه‌ها است.
معاون موزه ها و ترویج میراث فرهنگی، سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با معرفی موزه های آستان، گفت: در موزه قرآن مجموعه ای از قرآن های خطی با قدمت تاریخی از قرون اولیه اسلامی تا قرن ۱۳ قمری از جمله نسخ خطی با دستخط منسوب به ائمه اطهار(ع) و همچنین مجموعه ای از مرقعات دوره صفوی تا عصر حاضر و جلدهای لاکی روغنی و ابزار کتابت به نمایش درآمده است.
وی ادامه داد: در مرکز نُسَخ خطی آستان قدس رضوی، بیش از ۶۵۰ نسخه نفیس نهج البلاغه و بیش از ۲۶۰ نسخه نفیس صحیفه سجادیه با شرح، حاشیه، تعلیقه و ترجمه و منتخب نامه ها و کلمات قصار موجود است.
از بین آثار ارزشمند گنجینه رضوی با حضور کارشناسان داخل و خارج از آستان قدس رضوی تعداد ۳۳ نسخه نهج البلاغه و ۳۱ نسخه صحیفه سجادیه که نفیس ترین آثار موجود در گنجینه رضوی است، انتخاب و امسال و از چند ماه قبل در تالاری به نام گنجینه نهج البلاغه و صحیفه سجادیه در معرض دید عموم قرار گرفته است.
قیصری نیک افزود: موزه هدایای مقام معظم رهبری نیز شامل آثاری است که سران کشورهای خارجی، شخصیت های برجسته ایرانی و خارجی، هنرمندان و ارادتمندان به رهبر معظم انقلاب آنها را به ایشان اهدا نموده اند.
وی گفت: موزه تخصصی فرش نیز در سال ۱۳۷۷ اولین گنجینه فرش در محل ساختمان فعلی موزه قرآن و نفایس راه اندازی شد.
معاون موزه ها و ترویج میراث فرهنگی، سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی اظهار داشت: گنجینه تمبر نیز در ۲۱ بهمن ۱۳۶۹ افتتاح شد. این گنجینه با دارا بودن بیش از ۸۰۰ هزار قطعه انواع تمبر و دیگر اقلام پُستی از ایران و ۲۴۰ کشور جهان از مجموعه هدایای تقدیمی به آستان مقدس حضرت رضا (ع) را به نمایش گذاشته است.
وی افزود: گنجینه اسکناس نیز همزمان با گنجینه تمبر در ۲۱ بهمن سال ۱۳۶۹ افتتاح شد. از میان بیش از ۲۳ هزار قطعه اسکناس اهدایی، تعداد ۴۹۲ برگ از اسکناس های مربوط به ایران و ۸۰ کشور جهان به نمایش گذاشته شده است.
قیصری نیک ادامه داد: تا قبل از سال ۱۳۸۸، سکه ها در موزه تاریخ حرم رضوی به نمایش گذاشته شده بود، اما پس از آن مجموعه سکّه ها به گنجینه تمبر و اسکناس منتقل و در فضایی وسیعتر به نمایش درآمد و اکنون از مجموع بیش از ۶۰ هزار قطعه سکه موجود در مخزن، هزار و ۶۹ قطعه سکه ضرب چکشی، هزار و پنج قطعه سکه ضرب ماشینی و ۱۵۶ قطعه سکه یادبود از ایران و ۵۰ کشور جهان، از دوره، لیدیه و هخامنشی تا جمهوری اسلامی ایران در معرض دید عموم قرار گرفته است.
وی گفت: گنجینه آبزیان هم در سال ۱۳۷۸ افتتاح شد که شامل ۲ بخش نرم‌تنان و موجودات دریایی تاکسیدرمی شامل گونه های مختلف صدف و حلزون و نمونه های باارزشی از موجودات دریایی به خصوص از خلیج فارس به نمایش گذاشته شده است.
معاون موزه ها و ترویج میراث فرهنگی، سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی افزود: در موزه نجوم وسایل مربوط به این کار دستکم با قدمت ۴۰۰ ساله به نمایش درآمده است و در گنجینه ساعت نیز انواع ساعت های آفتابی و مکانیکی مربوط به دوره های مختلف تاریخی قابل مشاهده است.
قیصری نیک افزود: بخش سلاح یکی از گنجینه های جذاب و پربیننده موزه حضرت است که تعدادی از سلاح های سرد و گرم ساخت دوران صفویه تا زمان معاصر را به نمایش گذاشته است.
وی گفت: گنجینه ظروف هم شامل تعدادی ظروف سفالی، چینی و فلزی است. سفالها مربوط به عصر آهن و دوره تاریخی مربوط به دوره پیدایش خط است که منابع باارزشی برای دستیابی به شیوه زندگی و حتی عقاید مردمان آن روزگار دارد.
وی اظهار داشت: گنجینه مدال، در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی با مدال های اهدایی مرحوم غلامرضا تختی در طبقه همکف موزه مرکزی شکل گرفت، در سال ۱۳۷۸، گنجینه مدال تخصصی تر شد اما با استقبال فراوان بازدیدکنندگان داخلی و خارجی از این گنجینه، در سال ۱۳۹۲، گنجینه تخصصی مدال در طبقه دوم موزه مرکزی به مساحتی در حدود ۲۵۰ مترمربع افتتاح شد و تعداد زیادی مدال، بازوبند، جام، تندیس و نشان در معرض نمایش بازدیدکنندگان قرار گرفت.
معاون موزه ها و ترویج میراث فرهنگی، سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی افزود: موزه مردم شناسی یا "حمام مهدی قلی بیک" در سال ۱۳۸۵ همزمان با ولادت باسعادت حضرت علی بن موسی الرضا (ع)، به عنوان موزه ای تخصصی در محل بنای این حمام که بنایی قدیمی و مربوط به دوران صفویه است، افتتاح شد.
وی ادامه داد: این حمام تا سال ۱۳۶۷ دایر بوده است و در سال ۱۳۷۸ با دستور تولیت فقید آستان قدس رضوی، عملیات مرمت آن آغاز شد و موزه مردم شناسی مستقر در آن دارای ۲ هزار متر مربع مساحت و ۹۰۰ مترمربع فضای نمایشی است.
قیصری نیک افزود: موزه مردم شناسی بنایی ارزشمند با قدمت بیش از چهار قرن است که بنای آن به دستور مهدی قلی بیک، میرآخور مسوول اصطبل شاهی شاه عباس صفوی در سال ۱۰۲۷ قمری ساخته شده و به دلیل همجواری با مسجد ۷۲ تن (مقبره امیر ملکشاه) و نیز نزدیکی با حرم مطهر رضوی، در گذشته به نام «حمام شاه » و پس از پیروزی انقلاب اسلامی به حمام رضوی شهرت داشته است.