ونایی روستایی بزرگ در غرب بروجرد ، چند سالی است به شهر تبدیل شده است که در ۱۵ کیلومتری شمال‌غربی شهر بروجرد در منطقه‌ای کوهستانی قرار گرفته‌است.
این منطقه گردشگری در تنگه‌ای بین دو کوه بلند برآفتاب و کوه گرین قرار گرفته و آب و هوایی کوهستانی دارد. زمستان‌های آن سرد و پر برف و تابستان‌های آن خنک و معتدل است.
جنوب ونایی را دشت کوچکی تشکیل می‌دهد که به دلیل وجود آب فراوان، کشاورزی در آن رونق دارد. چشمه سارهای متعددی مانند سراب سفید و سراب خسروی از دامن کوه‌های این منطقه می‌جوشد که منبع اصلی آب شرب شهر بروجرد است.
ونایی از مناطق گردشگری طبیعی بروجرد است.سوغات عمده ونایی خیارشور و ترشی است، خیار ونایی و دیگر محصولات جالیزی آن مشهور است و. کارگاه‌های تولید خیار شور در این روستا فراوان دیده می شوند که به صورت سنتی اقدام به تولید خیار شور و فروش آن می‌کنند.
از مناطق دیدنی این شهر می‌توان به سراب چله، سراب سفید، سراب ماربره، سراب خسروی، سراب مسجد، سراب دروزن(دروغگو-فصلی)،دشت سفره، تنگ دربند گلرود، دربند ونایی و غار سراب سفید اشاره کرد.
زنان منطقه ونایی سالیان سال است به تنهایی با تولید محصولات کشاورزی مصداق بارزی از تحقق گردشگری کشاورزی در این روستا ایجاد کرده اند تا مسافرانی از نقاط مختلف استان و کشور برای خرید محصولات کشاورزی فراوری شده اعم از انواع ترشی و خیارشور راهی این منطقه شوند.
صدیقه زن میان سالی که به همراه خانواده طبقه پایین منزل خود را به کارگاه تولید خیار شور و ترشیجات تبدیل کرده است می گوید: از اول صبح همه اهل خانه طبقه پایین می روند و مشغول کار می شوند.
این بانوی میانسال می گوید: در انجام این کار همه اهل خانه همکاری دارند ولی اصل کار گرفتن خیارشور و ترشی را خانم های خانه انجام می دهند.
وی می گوید: فروش محصولات آنها بیشتر فصلی است یعنی در زمان هایی خاص بخصوص ایام تعطیلات نوروز و ایام تابستان گردشگران بیشتری به آنها مراجعه می کنند .
بانوی جوان دیگری که اهل ونایی است می گوید: بیشتر زنان این روستا که اخیرا شهر شده است به کار خانگی تهیه خیار شور و انواع ترشی، ترشک و لواشک مشغول هستتد.
وی می گوید: در صورت فروش محصولاتشان با قیمت مناسب می توانند درآمد خوبی داشته باشند، خیار شور سال به سال است مثلا در یک سال قیمت خوب است و در سالی دیگر چندان راضی کننده نیست.
این بانوی جوان که مغازه اش در میانه های ونایی است می گوید: بیشتر افرادی که برای خرید می آیند فقط از همان ورودی ونایی تهیه می کنند ولی بهتر این است شرایط به گونه ای باشد که گردشگر در ادامه مسیر هم حرکت کند.
توسعه گردشگری کشاورزی، مجالی است تا انسان از زندگی های شبیه بهم شهری فارغ شود و با طبیعت ارتباط برقرار کند، گردشگری کشاورزی (agri-tourism) شامل یک فعالیت یا فعالیت هایی مبتنی بر کشاورزی است که گردشگران را به یک مزرعه، مرتع یا هر محل طبیعی دیگری اعم از انواع مزارع می برد.
اهمیت ونایی در حوزه گردشگری بروجرد در این است که هم منطقه نمونه گردشگری و هم روستای هدف گردشگری انتخاب شده است و از این منظر یک منطقه خوش آب و هوا و پرظرفیت برای جذب گردشگر است.
ونایی و جذابیت های گردشگری
عطا حسن پور مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری در گفت و گو با ایرنا گفت: در دنیای امروز، یکی از جدیدترین جاذبه های گردشگری با نام گردشگری کشاورزی است که بسیار هم پر طرفدار شده است، زنان منطقه ونایی بروجرد سالیان سال است بدون هیچ حمایتی در مقوله گردشگری کشاورزی و همچنین گردشگری خوراک فعالیت جدی دارند.
وی افزود: اهمیت این نکته زمانی بیشتر می شود که بدانیم در بسیاری از مناطق گردشگرپذیر ابتدا به واسطه گردشگر پذیر بودن، یک شغل یا مشاغلی در آنجا جان می گیرد و باعث رونق اقتصادی شده اما در ونایی بروجرد کاملا برعکس است به اینصورت که مردم بر اثر علاقه مندی و تمایل، خودخواسته و خودجوش خیار شور، انواع سبزیجات و ترشی ها را تهیه می کنند و افرادی دیگر برای خرید این محصولات خانگی به آنجا مراجعه می کنند.
حسن پور با تاکید براینکه ویژگی بارز این روستا ظرفیت آن در گردشگری کشاورزی، مواد خوراکی و فرآوری خوراک ها است گفت: در این منطقه خیار مزرعه ای و یا انواع سبزیجات همچون کلم کاشته می شود که با آنها خیارشور و انواع ترشی و لواشک تهیه شود .
به گفته وی یکی از ویژگی های منطقه ونایی در شهرستان بروجرد این است که در انتهای محور گردشگری گلدشت منتهی به دامنه های گرین کوه واقع شده است که در طول این مسیر علاوه بر جاذبه های گردشگری طبیعی همچون باغات و سراب ها، جاذبه‌های دست ساز فراوانی اعم از چایخانه های سنتی، قهوه خانه و اقامتگاه های بوم گردی ساخته و بعبارتی زیرساخت ها بخوبی فراهم شده است که می تواند به ماندگاری گردشگر کمک کند.
ساماندهی سفره خانه های امتداد رودخانه ونایی
امیر دبیری فر شهردار ونایی نیز در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: پیگیری ساماندهی سفره خانه ها و رستوران های منطقه دربند ونایی در دستور کار قرار دارد که با انجام این کار رونقی از مسیر گردشگری در سفره های مردم حاصل می شود.
وی افزود: کمیسیونی متشکل از جهاد کشاورزی، منابع طبیعی ، میراث فرهنگی ، شهرداری و فرمانداری قرار است موضوع ساماندهی سفره خانه ها و رستوران های منطقه دربند ونایی را پیگیری کند.
شهردار ونایی یادآور شد: ونایی حدود ۶ هزار و ۲۹۰ نفر جمعیت دارد که با ابلاغیه وزارت کشور از مرداد ۱۴۰۰ به شهر تبدیل شده و از جاذبه های گردشگری بالایی برخوردار است که شهردای آمادگی کامل دارد با افرادی که تمایل به سرمایه گذاری در این منطقه داشته باشند همکاری کند.
دبیری فر بیان کرد: شهر ونایی در محورهای مختلفی از قبیل تله کابین و بوم گردی، از ظرفیت های خوبی برخودار است که در صورت ورود سرمایه گذار می تواند در رونق اقتصادی این منطقه تاثیر زیادی داشته باشد.
شهردار ونایی گفت: با توجه به تردد کوهنوردان می توان پیشنهاد ایجاد خانه کوهنوردان را در این منطقه داد که این موضوع هم می تواند در کنار فرآوری محصولات مختلف کشاورزی به رونق گردشگری این منطقه منجر شود.
وی افزود: در زمینه تولید خیار شور و انواع دیگر ترشیجات، شهر ونایی از ظرفیت های خوبی برخودار است که در راستای فروش بیشتر این محصولات و توسعه گردشگری بر مبنای این ظرفیت ها، موضوع احداث ناحیه صنعتی ونایی را مطرح کرده ایم و مورد موافقت واقع شده است.
تکاپو و جریان زیبای زندگی در ونایی در ایام تعطیلات نوروز به وضوح قابل مشاهده است ، بخصوص که بیشتر خانواده ها در بروجرد که میزبان مسافران نوروزی و اقوام خود در شهرهای دیگر هستند به همراه مسافران و مهمانان خود از ساعات اولیه صبح راهی این منطقه می شوند تا اوقاتی خوش را در خلوت طبیعت سپری کنند.
یکی از ویژگی های منطقه ونایی در شهرستان بروجرد این است که در انتهای محور گردشگری گلدشت منتهی به دامنه های گرین کوه واقع شده است که در طول این مسیر علاوه بر جاذبه های گردشگری طبیعی همچون باغات و سراب ها، جاذبه‌های دست ساز فراوانی اعم از چایخانه های سنتی، قهوه خانه و اقامتگاه های بوم گردی ساخته و بعبارتی زیرساخت ها بخوبی فراهم شده است که می تواند به ماندگاری گردشگر کمک کند.