به گزارش خبرنگار ایرنا، گردشگری یکی از صنایع مهم و پردرآمد و برای دولت‌ها از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است به همین دلیل هر کشوری به طریقی در این موضوع برنامه ریزی و سرمایه گذاری‌های کلانی انجام می‌دهد.
گردشگری انواع مختلفی شامل گردشگری کشاورزی، طبیعی، ورزشی، سلامت، دریایی و غذا که به شکم گردی معروف است به خصوص در ایران با توجه به تنوع غذایی خوشمزه‌ترین نوع گردشگری به شمار می‌رود.
استان بوشهر به دلیل کشیدگی در نوار ساحلی و کرانه‌ها و پس کرانه‌ها از شمال به جنوب و حضور اقوام مختلف از تنوع غذایی بسیار بالایی برخوردار است.
استان بوشهر به دلیل داشتن اقلیم حاره‌ای و رتبه ممتاز در تولید و کشت نخیلات، شیلات و مرکبات و دسترسی به آب‌های آزاد و روابط گسترده مردم آن با مردم عرب‌نشین حوضه جنوبی خلیج فارس و شبه قاره هند و آفریقا و حضور اقلیت هندی و آفریقایی در بوشهر، فرهنگ و رژیم غذایی این مردمان را تحت تاثیر قرار داده است.
بسیاری از غذاهای بومی و محلی بوشهر منشا عربی و هندی دارند که رواج کلمه عربی "قلیه" یا همان "خورش" در فارسی و مصرف زیاد ادویه به خصوص فلفل و زردچوبه، ناشی از همین تاثیرات بوده است.
خوشمزه‌های گردشگری در بوشهر
جاذبه‌های گردشگری بوشهر تنها محدود به ساحل ماسه ای و صخره‌ای، کلات‌ها، نخلستان‌های سربه فلک کشیده، گنبدهای نمکی، جنگل‌های حرا، بازارهای تجاری و جاذبه‌های صنعتی و اقتصادی در عسلویه نیست بلکه در کنار همه این ظرفیت‌ها و قابلیت‌ها؛ غذاهای سنتی و محلی بوشهر یکی از خوشمزه‌ترین جاذبه‌های گردشگری این استان است.
دست پخت، طعم و مزه غذاهای کدبانوهای بوشهری بویژه مادران و مادربزرگ‌های این سرزمین به حدی خاص است که هرکسی حتی اگر یک بار طعم این غذاهای محلی را در بوشهر مزه کرده باشد، به راحتی تفاوت آن را تشخیص می‌دهد، همین تفاوت‌ها در فوت و فن، مهارت و ظرافت پخت است که موجب نوعی از گردشگری می‌شود تا گردشگران رخت سفر به استان بوشهر ببندند.
نوروز فرصتی برای چشیدن طعم‌های جادویی غذاهای سنتی هر منطقه به شمار می‌رود به خصوص مردمان مهربان و خونگرم جنوب نیز که به مهمان نوازی معروف و سفره آنها به مانند سایر مردمان ایران زمین برای مهمان همیشه پهن است.
غذاهای بوشهری طعم لذیذ و جادویی دارد که از بهترین آنها می‌توان به قلیه ماهی و میگو (خورشت ماهی و میگو )، لَخ لَخ ماهی ( دم پخت ماهی)، پلو میگو، ماهی شکم پر، ماهی ته انداز، گِمنه یا لَلَک (بلغور ریز دانه گندم)، قیمه و شکر پلو، یتیمک بوشهری (غذایی بدون گوشت) و انواع حلواهای خرمایی، انگشت پیچ، رنگینک‌هایی با تزئینات مختلف و گرده‌های طبخ شده (نوعی نان محلی) با ادویه‌های گرم از غذاها، شیرینی و نان‌های جنوبی است که در کنار ساحل زیبا و طبیعت بی نظیر آن در فصل زمستان و بهار و بازارهای تجاری جاذبه‌ای دیگر برای ایرانگردان دوستدار تجربه و سفر است.
گردشگری خوراک چیست؟
گردشگری خوراک را می‌توان به عنوان یک پدیده اجتماعی معرفی کرد که علاوه بر تجربه مزه‌های تازه، به طور معمول با یک بازدید کلی از مراحل و نحوه تهیه غذا همراه باشد این بازدید شامل آشنایی با انواع خوراکی و نوشیدنی، بررسی میکروبیولوژی مواد خوراکی، بازدید از مزارع کاشت و پرورش مواد گیاهی و گوشتی و نحوه عرضه آن به بازار نیز می‌شود، در واقع هر کسی که به هر شکلی با غذا سر و کار دارد، قسمتی از گردشگری غذایی است.
غذاهای هر منطقه نماد و گویای فرهنگ، اقتصاد، تابوها و حتی ارزش‌ها و باورهای مردم آن منطقه است.
آنطور که سازمان جهانی گردشگری گزارش می‌دهد، در کنار جاذبه‌های فرهنگی و طبیعت‌گردی، غذا یکی از سه دلیل اصلی و محبوب گردشگران برای سفر به نقاط مختلف جهان است و بنا به نظر پژوهشگران، سهم گردشگری غذا یا به تعبیری "شکم گردی" در صنعت گردشگری حدود ۱۵ درصد است طوریکه هر گردشگر در طول سفر به طور تقریبی ۱۵۰ تا ۲۰۰ دلار برای خرید غذا و خوراکی هزینه می‌کند.
ما ایرانی‌ها بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ نوع غذا، ۱۰۹ نوع نوشیدنی و تنوع بالایی در طبخ نان و شیرینی داریم و مکتب آشپزی ایرانی در کنار آشپزی رومی و چینی یکی از سه مکتب اصلی خوراک است، از این رو این قابلیت وجود دارد که در زمینه معرفی هرچه بیشتر غذاهای بومی و محلی مناطق مختلف کشور اقدام شود تا علاوه بر ایجاد ارزش افزوده و اشتغال، زمینه معرفی فرهنگ غنی هر منطقه نیز فراهم شود.
۲۲ غذا و شیرینی بوشهری در میان آثار ناملموس ملی
سفره‌های متنوع و رنگین بوشهری‌ها برای مهمانان، ریشه در طبع اهالی خونگرم و مهمان نواز این استان دارد آنهایی که به وقت میزبانی از مهمان تلاش می‌کنند هر آنچه دارند با چاشنی‌ها و مزه‌های به واقع جادویی خاطره‌ای فراموش نشدنی در خاطر مهمان خود به جای بگذارند.
فرهنگ غذایی مردمان جنوب با آن طعم‌های تند و تیز به خوبی نمایانگر روحیه گرم آنها است؛ بوشهری‌ها تنوع غذایی بالایی دارند هرچند که همچون دیگر مناطق حاره‌ای غذاهای دریایی نقش پررنگی در سفره‌های آنان دارد.
گردشگران با سفر به استان بوشهر فرصت تجربه طعم‌های تند و بی نظیر غذاهای جنوبی و دریایی و شیرینی‌هایی که بیشتر از خرما به عنوان مهمترین محصول این استان پخته می‌شود را دارند و این همان گردشگری خوارک است که باید به آن بیشتر پرداخته شود.
هرچند استان بوشهر غذاهای بومی و سنتی زیادی دارد اما تاکنون از همه این غذاهای رنگارنگ تنها ۲۲ مورد غذا، نان و شیرینی در فهرست ثبت آثاری ملی کشور قرار گرفته است.
آنطور که سودابه معموری مسئول ثبت آثار ملی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر گفت: مهارت پخت غذاهای محلی ماهی شور، دوپیازه ماهی شور، قیمه و شکر پلو، قلیه ماهی، لِلَک بوشهری، شُلِه موهینی، پَتی چُندُر، مِجَک و حَشینه از جمله غذاهای اصیل بوشهری است که در فهرست ثبت آثار ناملموس قرار گرفته‌اند.
در کنار این غذاهای اصلی، آش بوشهری دیگر غذایی است که در فهرست آثار ناملموس ملی جای گرفته است. آشی که به اعتقاد معموری شهره عام و خاص است و هرکسی یک بار آن را چشیده باشد به مشتری پرو پا قرص آن تبدیل می‌شود.
او ادامه داد: فرهنگ پخت هَریسه در شهر شُنبه، مهارت پخت وُدام و پلیله بندر کنگان، مهارت پخت غذای محلی سپخت و کشکینه از جمله دیگر غذاهای معروف بوشهر است که مهارت پخت آنها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
معموری همچنین نان محلی گرده، مشتک ناری، تهیه حلوای انگشت پیچ بوشهری، شیوه پخت رنگینک، مهارت پخت حلوای سیوهو (حلوای زیمون)، روش تهیه غاپ (پنیر درخت خرما)، آئین گندم کوبی شبانکاره را از جمله شیرینی‌ها و نان‌های بوشهری ثبت شده در فهرست آثار ملی عنوان کرد.
به گفته رئیس گروه گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر بسیاری از غذاهای این استان که امروز به ثبت ملی رسیده از سوی کارشناس غذایی معرفی نشده بلکه در طول تاریخ و با توجه به اقلیم، مشاغل و نیاز و دسترسی مردم به مواد اولیه غذاها به وجود آمده و امروز به جزیی از فرهنگ این مردم تبدیل شده است.
استفاده از ادویه‌های مختلف مهمترین ویژگی غذاهای بوشهری
ایران، از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب، اقلیم‌ها، سنت‌ها و فرهنگ‌های مختلفی را در خود جای داده است و به این دلیل تنوع غذایی بسیار بالایی دارد. هر منطقه‌ای با توجه به مواد اولیه در دسترس و خاص خود، غذای مخصوص به خود را دارد. به هر کجای ایران که سفر کنید، طعم‌ها و غذاهای متنوعی را تجربه خواهید کرد. گاهی برخی از این غذاها مانند قورمه‌سبزی یا کوکوها و کتلت‌ها محبوبیت بیشتری پیدا کرده و در تمام نقاط ایران استفاده می‌شود و برخی دیگر در خارج از محدوده بومی خود ناشناخته باقی مانده‌اند.
جنوب ایران علاوه بر جاذبه‌های طبیعی، فرهنگی و مردم مهمان‌نواز و خونگرم، غذاهای لذیذ و دل‌چسب بسیاری نیز دارد. به دلیل نزدیکی به دریا، در بسیاری از غذاهای بومی و محلی مناطق جنوبی ایران از ماهی و میگو استفاده می‌کنند. آب‌های گرم موجود در مناطق جنوبی ایران منابع خوبی برای تهیه ماهی مورد نیاز انواع غذاهای جنوبی به شمار می‌رود.
از طرفی غذاهای این مناطق متناسب با شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب جنوب ایران طبخ می‌شود. زندگی در شرایط سخت و گرما و رطوبت طاقت فرسای جنوب نیاز به خوردن مواد غذایی دارد که بتواند این اثرات مخرب را جبران کند و ماهی از این نظر دارای فواید بسیاری است.
برخلاف آشپزی شمال کشور که بیشتر ترش است استفاده از انواع ادویه‌های تند، گرم و معطر بخش اصلی و جدانشدنی غذاهای جنوبی به شمار می‌رود.
طعم خوب غذاهای تند و پر ادویه با رنگ و عطرهای مختلف هر ایرانی را به یاد غذاهای جنوبی می‌اندازد اینها بخشی از سخنان حامد آبزن رئیس گروه گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر است.
از نظر آبزن استان بوشهر خاستگاه دریانوردی و تجارت دریایی است و به دلیل نزدیکی به کشورهای حوزه خلیج فارس و تبادلات تجاری با هند بیشتر ادویه‌های مصرفی از این کشورها وارد می‌شود و حتی یک سری از فرهنگ غذایی این کشورها از جمله انواع مَچبوس‌ها (یکی از انواع پلوهای کویتی است که با آب مرغ و یا گوشت پخته می‌شود) از کشورهای عربی و دال عدس (عدس قرمز) از کشور هند وارد این استان شده است.
او معتقد است: پایه غذاها در شهرهای مختلف استان بوشهر متفاوت است به نحوی که در شهرهای غیر ساحلی استان از جمله دشتستان که خاستگاه کشاورزی این استان به شمار می‌رود پایه غذاهای آنها از محصولات کشاورزی تهیه می‌شود که لِلَک یا گِمنه، اوبادنگون، شله تماته، پخت نان‌های محلی از جمله نان‌های تاوه و تیری، مشتک کراتی، پیازی و ناری تنها بخشی از غذاهای این شهرستان است.
به گفته آبزن وقتی وارد شهرهای ساحلی استان بوشهر می‌شویم نوع غذاها دریایی می‌شود که قلیه ماهی و میگو، لخ لخ یا دمپخت ماهی، ته انداز ماهی، ماهی شکم پر تنها بخشی از این غذاهای خوش آب و رنگ است.
از نظر آبزن نوع غذاهای جنوب استان بوشهر از جمله دیر، کنگان و عسلویه به دلیل نزدیک بودن به کشورهای حاشیه خلیج فارس و تاثیرپذیری از این کشورها با سایر مناطق استان بوشهر متفاوت است و غذاها تندتر و از ادویه‌های متفاوت‌تر و بیشتر پخته می‌شوند.
این کارشناس گفت: پخت انواع حلواهای خرمایی و آردی، لگیمات و مسقطی از جمله شیرینی‌هایی است که در سفره بوشهری‌ها دیده می‌شود و برخی از آنها به خصوص رنگینک‌ها به حدی خوش طعم درست می‌شوند که حتی می‌تواند جایگزین غذا در سفره شوند.
تاثیرگردشگری خوراک بر روح و روان
شاید در نگاه نخست، به نظر برسد که گردشگری خوراک تنها بر روی جسم انسان تاثیرگذار است اما این گونه توریسم می‌تواند تاثیر بسیار مثبتی بر روح و روان انسان‌ها داشته باشد؛ آشنا شدن با عادت‌های غذایی مناطق مختلف جغرافیایی می‌تواند برای گردشگران بسیار جذاب باشد، این صنعت اشتغال آفرین با خلاقیت و ایده محوری نقشی شگرف در پویایی اقتصاد هر منطقه دارد و اثرگذاری آن به همین بخش خلاصه نمی‌شود.
چنانچه مرضیه منصوری زاده از کارشناسان میراث فرهنگی می‌گوید: آشنایی با غذا و رژیم‌های غذایی جدید، بیشتر از جسم، بر روح و روان انسان تاثیر مثبت دارد و آشنایی با طعمی تازه می‌تواند در افراد مختلف هیجان مثبت ایجاد کند.
به اعتقاد این نویسنده بوشهری حفظ تاریخ و فرهنگ نیاکان از گزند فراموشی از مهم‌ترین‌هایی است که باید مورد توجه قرار گیرد و غذا و خوراک در زنده نگاه داشتن فرهنگ و عادت گذشتگان بسیار کمک کننده است.
نکته قابل توجه دیگر در گردشگری خوراک پیوندی است که می‌تواند با گردشگری بافت تاریخی و سنتی داشته باشد؛ به این معنا که گاهی برخی از مکان‌های تاریخی و خوراک‌های سنتی و قدیمی را در ارتباطی نزدیک قرار می‌دهد طوریکه یک رستوان قدیمی که در آن یک خوراک ویژه ارائه می‌شده، ممکن است امروز با ایجاد تغییرات کوچک و حفظ فضای سنتی خود، همان خوراک‌های قدیمی و خاص را ارائه دهد.
تجربه نشان داده است که ایجاد ارتباط میان مکان سنتی و غذای محلی پیوسته پیوندی موفق بوده و با استقبالی خوب روبرو شده است، به همین دلیل امروز در بسیاری از مناطق جغرافیایی، حتی در ایران تلاش شده است تا با حفظ آثار و بافت سنتی و مرتبط کردن آن با فرهنگ غذایی، به جذب گردشگران خوراک کمک شود.
به بیان منصوری زاده علاوه بر جذابیت‌های آب و هوایی و دیدن آثار فرهنگی و طبیعی، چشیدن و تجربه کردن غذاهای محلی (گردشگری خوراک) جاذبه‌ای است که گردشگر را به شهر یا روستایی می‌کشاند؛ افراد بسیاری با سفر به استان‌ها و حتی کشورهای مختلف به دنبال استفاده از غذاهای بومی و محلی آن منطقه می‌روند تا با فرهنگ آنها بیشتر آشنا شوند.
او با بیان اینکه فلسفه وجود ملت‌ها نیز در وجود همین تفاوت‌های غذا و لباس، مذهب، آئین و زبان شکل می‌گیرد، این گونه ادامه می‌دهد: جغرافیای هر منطقه با فرهنگ، رسوم و عادت‌های غذایی آنها ارتباطی ناگسستنی دارد، چنانکه غذاهای دریایی طعم غالب در سفره استان‌های جنوبی ایران است.
غذاهای ساده با طعم‌های به یاد ماندنی
به گفته مدیر بوم‌گردی گب گوب در منطقه رستمی بوشهر منوی غذاهای جنوبی بویژه استان بوشهر بسیار متنوع است و حتی غذاهای بسیار ساده و کم خرج این منطقه نیز می‌تواند طرفداران خاص خود را داشته باشد.
اسماء خسین زاده با لهجه شیرین بوشهری از تجربه‌های خود در آشپزی به سبک بوشهر می‌گوید: بوشهری‌ها علاوه بر ماهی و میگو و خیلی غذاهای دریایی دیگر بعضی وقت‌ها غذاهای ساده و به قول خودمانی غذاهای حاضری اما با طعمی جادویی دارند از جمله بادمجان و گوجه با سبزی تازه و لیمو ترش که بعد از سرخ کردن بادمجان‌ها و مخلوط کردن آن با گوجه فرنگی طعمی بی نظیر دارد به
نحوی که مسافران دائمی من هر وقت سری به بوشهر می‌زنند به طور حتم یک وعده بادمجان و گوجه درخواست می‌کنند.
به گفته او تلیت کشک و ماست در کنار پیاز، سبزی به نام پرپین و یا همان (خُلفه) و مَنگک که نوعی سبزی خودرو و بیشتر در مناطق جنوبی به عمل می آید و بادمجان سرخ کرده از دیگر غذاهای محلی بوشهری است که طعم بی نظیری دارند و بیشتر گردشگران عاشق طعم بی نظیر آن هستند.
حسین فقیه، فعال در حوزه گردشگری استان بوشهر نیز به خبرنگار ایرنا در خصوص جاذبه‌های گردشگری غذا در بوشهر چنین می‌گوید: طعم و مزه غذای محلی این نواحی خوشمزه، تند و جادویی است هرچند ممکن است این غذاها در مناطق دیگر کشور نیز به واسطه انتقال فرهنگ‌ها با کمی تغییر و تحول طبخ شود اما باید دانست، که این سبک غذا خود نشانه‌ای از ریشه و شناسنامه بوشهر است.
گردشگری غذا، معرف هویت، جغرافیا و آداب و رسوم یک ناحیه است.