«استحکام درونی ملت ایران» مهم ترین گزاره‌ای بود که رهبر انقلاب در دیدار نوروزی امسال در حرم امام رضا علیه السلام تبیین و موشکافی کردند، به قرار یک سنت دیرینه سخنرانی سال نو در مشهد مقدس و سخنرانی در سالگرد ارتحال امام (ره) ذیل مجموعه بیانات جمع‌بندی و ناظر به چشم انداز کلی حرکت ملت ایران است که به رسم هرسال این بار هم در اولین روز بهار ۱۴۰۲ توسط رهبر حکیم انقلاب ترسیم شد.
یکی از نکات کلیدی دیدار نوروزی سال جدید برشمردن نشانه های این استحکام درونی بود که رهبر انقلاب در این زمینه به پیشرفتهای بزرگ ملّت ایران اشاره کردند و گفتند که «نمیخواهند بگذارند این حرفها تکرار بشود. دشمن از تکرار این حرفها، از بیان این حرفها بشدّت ناراحت و ناراضی است امّا واقعیّت است. ما پیشرفتهایی پیدا کرده‌ایم که همه این پیشرفتها در دوران تحریم بود، در دوران محاصره‌ی اقتصادی بود.
پیشرفت در حوزه‌ی زیرساخت‌های کشور؛ در جادّه، در ریل، در سدسازی، در آب‌رسانی ــ [مثل] همین آب‌رسانی غدیر که [افتتاحش] اخیراً انجام گرفت. در ساخت پالایشگاه، در ساخت بیمارستان؛ که بسیاری از اینها در همین ۱۴۰۱ انجام گرفته است؛ که یک قسمتی، یک بخشی در پارس جنوبی تماماً از صفر تا صدش ایرانی است؛ این [پیشرفت] اتّفاق افتاد؛ کِی؟ در وقتی که این‌همه تحریم هست، این فشار اقتصادی هست. [پیشرفت] در تولید گاز مایع که یکی از کارهای بسیار مهم بود ــ
پیشرفت در حوزه‌ی روابط خارجی؛ غربی‌ها فشار آوردند که ایران را منزوی کنند؛ آنچه اتّفاق افتاد، نتیجه‌ی عکس داد. در بخشی از پیمانهای مهم عضو شدیم؛ دشمن میخواست ما را منزوی کند، تلاش و توانایی‌های ملّت ایران موجب شد که ما بتوانیم در بخشی از پیمانهای منطقه‌ایِ مهم و مؤثّر عضو بشویم؛ منزوی که نشدیم، بعکس، مطرح شدیم و روابطمان با دولتهای منطقه و ملّتهای منطقه تقویت شد. ارتباطات قوی با آفریقا و آمریکای لاتین جزو برنامه‌های حتمی ما است و ان‌شاءالله این برنامه را دنبال خواهیم کرد.»
خبرگزاری ایرنا در سلسله گزارش‌هایی به بررسی مصداقی و جزیی پیشرفتهای مورد اشاره رهبر انقلاب پرداخته است که در ادامه از نگاهتان می‌گذرد:
یکی از نکات جالب سخنان رهبر انقلاب آنجا بود که فرمودند «با اروپا هم قهر نیستیم؛ با هر کدام از کشورهای اروپایی و دولتهای اروپایی هم که سیاستهای آمریکا را کورکورانه تبعیّت نکنند، حاضریم کار کنیم.»
حالا در دومین روز فروردین ۱۴۰۲ حساب کاربری وزارت خارجه آلمان در توییتر گفت‌وگوی دیپلمات‌های سه کشور اروپایی (آلمان، انگلیس و فرانسه) با ایران در نروژ را تأیید کرد. علی باقری معاون سیاسی وزارت امور خارجه هم دوم فروردین ماه در توئیتی درباره دیدارش با مدیران سیاسی سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و انگلیس در نروژ نوشت: با مدیران سیاسی سه کشور اروپایی در اسلو نشستی داشتم. طیفی از موضوعات مورد علاقه و نگرانی متقابل را مورد بحث قرار دادیم. وی افزود: هیچ فرصتی را برای روشن کردن دیدگاه‌هایمان و هشدار نسبت به برخی سوءمحاسبه‌ها از دست نمی‌دهیم. معاون وزیر خارجه خاطرنشان کرد: در پیشبرد منافع ملی خود، از جمله از طریق دیپلماسی، مصمم هستیم.
اما در این زمینه دولت سیزدهم چه مسیری را طی کرد؟
مدیریت پرونده مذاکرات رفع تحریم
از دیگر مواردی که دولت سیزدهم به آن اهتمام ورزید، ادامه مذاکرات رفع تحریم‌ها و مدیریت پرونده برجام و حفظ آن در چارچوب سیاست راهبردی نظام بود. مذاکرات رفع تحریم‌ها که ۶ دور آن در دولت دوازدهم (از فروردین تا خرداد ماه ۱۴۰۰) برگزار و به خاطر زیاده‌خواهی‌های آمریکا متوقف شد، در دولت سیزدهم از سر گرفته شد. دور هفتم و هشتم آن در وین برگزار و اسفند ماه سال گذشته (۱۴۰۰) این مذاکرات متوقف شد. در سال (۱۴۰۱) و پس از سفر فروردین ماه انریکه مورا هماهنگ کننده گفت‌وگوها و همچنین سفر جوزپ بورل مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در چهارم تیر ماه به ایران شهر دوحه پایتخت قطر برای دو روز ( هفتم و هشتم تیر ماه) میزبان رایزنی‌های غیرمستقیم ایران و آمریکا از طریق انریکه مورا بود.
در نهایت پس از پیشنهاد بورل که در روزنامه فایننشال تایمز به آن اشاره کرد، مذاکرات از ۱۳ تا ۱۷ مرداد ماه در وین با حضور هیأت‌های ایران و آمریکا و البته به صورت غیرمستقیم و از طریق انریکه مورا برگزار و در نهایت طرحی از سوی مورا مطرح و مقرر شد طرف‌ها آن را بررسی و پاسخ دهند. بعد از آن بود که هیأت‌ها به پایتخت‌ها بازگشتند تا نظر خود را اعلام کنند که در این خصوص پیام‌هایی بین ایران و آمریکا رد و بدل شد.
۱۱ آبان ماه علی باقری معاون سیاسی وزیر امور خارجه و مذاکره کننده ارشد ایران اعلام کرد: در روزهای گذشته ابتکاراتی را با هدف پیشبرد و جمع‌بندی مذاکرات وین به هماهنگ کننده مذاکرات ارسال کرده و امیدواریم این ابتکارات زمینه ساز تحرکی جدید در عرصه مذاکرات باشد. رایزنی‌ها در این مدت در جریان بود و در نهایت ۲۹ آذر ماه نیز حسین امیرعبداللهیان و جوزپ بورل مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در حاشیه نشست بغداد ۲ در اردن با حضور علی باقری و انریکه مورا دیداری دو ساعته داشتند. امیرعبداللهیان در این دیدار ضمن اعلام آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای جمع بندی مذاکرات وین بر اساس پیش نویس بسته مذاکراتی که نتیجه ماه‌ها مذاکرات سخت و فشرده است، به طرف‌های مقابل توصیه کرد با پرهیز از سیاسی کاری و با اتخاذ رویکردی سازنده و واقع بینانه، تصمیمات سیاسی لازم را برای اعلام توافق بگیرند.
تلاش برای بی اثر کردن و لغو تحریم‌ها
در دولت آیت الله رئیسی در دو مسیر تلاش برای بی اثر کردن تحریم‌ها و همچنین تلاش برای لغو تحریم‌ها در دستگاه دیپلماسی طی شد. وزیر خارجه در این باره معتقد است: در حوزه دیپلماسی اقتصادی شاهد افزایش چشمگیر حجم تبادل تجاری هستیم، به نحوی که در دو کشور همسایه ما، حجم تبادل تجاری در یکی از کشورها بالغ بر ۱۴ میلیارد دلار و در کشور دیگر بالغ بر ۲۲ میلیارد دلار است. در مناسبات سیاسی با همسایگان، در اواسط سال ۱۴۰۱ روابط امارات و کویت با ایران به سطح سفیر ارتقا یافت و در روزهای گذشته نیز شاهد بازگشت ایران و عربستان به روابط طبیعی و اعلام روابط طبیعی دو کشور بودیم.
امیرعبداللهیان درباره سفر رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران هم تصریح کرد: در این سفر بین سازمان انرژی اتمی و آژانس نقشه راهی توافق شد و گروسی از نتیجه کار ابراز رضایت داشت. در مسیر درست همکاری‌های مشترک قرار داریم. یکی از توافقات ما این بود تیم‌های فنی آژانس بتوانند به رفت و آمد و گفت‌وگوها برای رفع سوءتفاهمات و برطرف شدن اتهامات ادعایی از ایران بپردازند و نتیجه این شود که این موضوعات برای همیشه از روی میز اختلافات آژانس و سازمان انرژی اتمی برداشته شود. این دیدارها و گفت‌وگوهای فنی به صورت مستقیم بین دو طرف جریان دارد.
به گفته امیرعبداللهیان، نتیجه همکاری‌های ایران و آژانس می‌تواند در گفت‌وگوی رفع تحریم‌ها آثار مثبتی را بر جا بگذارد.
بنابراین گرچه کشورهای اروپایی نقش بسیار مخربی در بلوای ۱۴۰۱ داشتند اما با شکست سنگین طرح براندازان و مواجه اروپا با حقیقت میدان آنها دوباره پای میز مذاکره با ایران آمده اند اما مسیر دولت سیزدهم مانند همیشه از ابتدا تاکنون مذاکره صرفا برای لغو تحریم‌ها بوده است.
با اینکه آمریکا و اروپایی‌ها فشار آوردند که ایران منزوی بشود اما اکنون با عبور دولت سیزدهم از بحران امنیتی سال گذشته کریدور جدیدی از روابط ایران با کشورهای مختلف مبتنی بر رویکرد آسیاگرایی، منطقه گرایی و همسایه محوری شکل گرفته است.