به گزارش خبرنگار ایرنا، تالاب استیل که در گویش محلی به آن هستل می‌گویند به عنوان یکی از جاذبه‌های طبیعی دیدنی استان گیلان در نزدیکی روستای عباس‌آباد از توابع بخش مرکزی شهرستان آستارا در جوار جاده آستارا به تالش واقع شده و از حدود سه دهه پیش از سوی سازمان حفاظت محیط زیست در فهرست مناطق شکار ممنوع قرار گرفته است.
تالاب استیل با گستره ۱۳۸ هکتاری در نتیجه تجمیع آب‌های حاصل از بارش‌های باران و برف در منطقه شکل گرفته و با توجه به برخورداری از آب شیرین، میزبان نزدیک به ۸۰ گونه مختلف گیاهی و جانوری تشکیل دهنده زیست‌سازگان منحصر بفرد آن از کپور و اردک‌ماهی گرفته تا نوتریا، مار و لاک‌پشت است.
این آبگیر نه‌چندان قدیمی که در تلاقی با کوهستان، درخت‌های جنگلی، مزرعه‌ها و شالیزارهای اطرافش چشم‌اندازی خارق‌العاده دارد در اوقاتی از سال منزلگه پرندگان مهاجری مانند گونه‌های باکلان، اگرت (حواصیل) و چینگیر نوک‌سرخ نیز می‌شود اما وجود تعداد زیادی توسکا، زیبایی و ارزش زیست محیطی آن را دوچندان کرده است.
توسکاها که بیشتر در قسمت غربی تالاب استیل خودنمایی می‌کنند، به دلیل ریشه‌های شناورشان با جریان‌های جوی موثر بر تحرک آب مدام جابه‌جا می‌شوند، از این رو هیچ‌گاه نمایی یکسان در تالاب به چشم نمی‌خورد و در زمان‌های مختلف منظره‌های متفاوتی را برای بازدیدکنندگان به وجود می‌آورد که در نوع خود بی‌مانند است.
نخستین باری که تالاب استیل از نظر ظرفیتی برای جذب گردشگر مورد توجه قرار گرفت به بیش از ۱۵ سال پیش برمی‌گردد که یکی از سرمایه‌داران بخش خصوصی بومی آستارا برای سرمایه‌گذاری اعلام آمادگی کرد.
نتیجه بی‌فرجام مجوزهای قانونی
مسئولان وقت از موضوع استقبال کردند و برای حمایت از جذب سرمایه‌گذاری قول مساعدی دادند در همین راستا طرحی توجیهی از سوی بخش خصوصی تهیه و مجوزهایی نیز صادر شد اما هیچ‌گاه به مرحله اجرا نرسید، طرح‌ها روی کاغذ ماند و پیگیری‌ها نتیجه نداد.
چندین سال پس از این موضوع دوباره مسئولان به فکر بهره‌برداری از ظرفیت تالاب استیل در حوزه گردشگری افتادند و این بار با مدیریت شهرداری آستارا به منظور ساماندهی در راستای ارتقای زیرساخت‌های میزبانی شایسته اقدام‌هایی مانند نصب نماد و تابلوی معرفی تالاب، نهالکاری برای افزایش فضای سبز محدوده اطراف، ساخت چندین صندلی، آلاچیق و سطل زباله انجام شد.
امکانات تفریحی برای مسافران داخلی و گردشگران خارجی مانند قایق‌سواری در تالاب و اسب‌سواری در حاشیه آن و سپس ساخت بوم‌کلبه در محدوده تالاب در قالب اجرای طرح توسعه گردشگری تالاب استیل آستارا با نظارت اداره حفاظت محیط زیست شهرستان سال ۱۳۹۸ در دستور کار قرار گرفت و اعتبار اجرای طرح نیز در شورای برنامه‌ریزی گیلان به تصویب رسید.
با این وجود دوباره با تغییرات مدیریتی طرح نیمه‌کاره رها شد و تا کنون نیز اقدام خاصی از جمله برای اجرای طرحی که پشتوانه مطالعه کارشناسی و حمایت محیط زیست را داشته یا مجوزی که پیش‌تر به سرمایه‌گذار بخش خصوصی داده شده، صورت نگرفته است.
چندین بار نیز مسئولان موضوع را پیگیری کردند و خواستار همراهی اداره‌کل حفاظت محیط زیست گیلان برای اجرای طرحی در راستای ساماندهی گردشگری در تالاب استیل آستارا و خروج این ظرفیت از وضعیت بهره‌برداری بدون نظارت و درآمد شده‌اند که از جمله می‌توان به سفر و بازدید سال گذشته استاندار اشاره کرد که با وجود تاکید وی تا کنون به دلیل اختلاف نظر دستگاه های مرتبط به نتیجه خاصی منجر نشده است که در این رابطه شهردار آستارا توضیحاتی می دهد.
سرمایه‌گذاری ناتمام شهرداری آستارا
شهردار آستارا تشریح کرد: بحث تالاب زیبای استیل یکی از طرح‌هایی بود که در همایش فرصت‌های سرمایه‌گذاری گردشگری آستارا در سال ۱۴۰۱ هم مطرح شد ولی کار در آن محدوده مشکلاتی دارد.
میثم الوان‌پور افزود: شهرداری آستارا حدود سال ۹۷ -۹۶ در محدوده تالاب استیل حدود ۱۵ میلیارد ریال سرمایه‌گذاری کرد و اقدام‌هایی در راستای توسعه و ساماندهی آن انجام داد با این وجود اداره حفاظ محیط زیست شهرستان اعلام کرد که تالاب در اختیار آن سازمان است و شهرداری نمی‌تواند از آن بهره‌برداری کند.
وی بیان کرد: از این رو شهرداری آستارا با وجود اینکه برنامه‌هایی برای ساماندهی تالاب استیل داشت، ادامه کارش را متوقف کرد که البته امید می‌رود از سازمان محیط زیست جواب خوبی بگیریم تا بتوانیم کارهای مناسبی را در حاشیه تالاب انجام دهیم.
شهردار آستارا یادآور شد: یکی از فعالان بخش خصوصی بومی هم البته سال‌ها پیش مجوزی برای سرمایه‌گذاری در تالاب استیل گرفته بود که همچنان هم درگیر موضوع است و پیشینه آن به حدود سال ۸۵ تا ۸۶ برمی‌گردد.
وی اضافه کرد: سرمایه‌گذار مورد نظر همچنان پیگیر موضوع است و برای اینکه حقی ایجاد نشود، نامش ذکر نمی‌شود اما امید می‌رود مانع‌ها برطرف شود تا بتواند در این زمینه پا پیش بگذارد.
پاسخ منفی حفاظت محیط زیست به طرح توسعه گردشگری
اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان گیلان اما پیگیری موضوع را به بند یک قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌های کشور ارجاع می‌دهد و بر اساس آن هر نوع فعالیت بوم‌گردی منجر به تخریب و آلودگی غیرقابل جبران تالاب را ممنوع اعلام می‌کند.
کارشناسان این مجموعه ایجاد هرگونه ساخت و ساز ثابت یا شناور در تالاب استیل آستارا با توجه به مساحت بسیار کم تالاب، وجود زیستگاه، لانه‌گزینی پرندگان بومی و مهاجر و فشردگی کاربری‌ها در اطراف تالاب را موجب تضعیف کارکردهای اکولوژیک آن می‌دانند.
سازمان حفاظت محیط فعالیت‌های بوم‌گردی در حاشیه تالاب استیل را با استفاده از سازه‌های سبک و سازگار با زیست‌بوم منطقه با در نظر گرفتن ظرفیت برد تالاب و اولویت جوامع محلی و تنها برای ایجاد تریل‌های چوبی در داخل تالاب به منظور دسترسی پیاده به مکان‌های پرنده‌نگری و البته پس از ارائه طرح اولیه و تایید آن از سوی این سازمان قابل قبول می‌داند.
این در حالی است که به گفته مسئول پیشین اداره حفاظت محیط زیست آستارا، طرح گردشگری تالاب استیل توجیه زیست محیطی داشته و از همین رو پنج سال پیش طرح توسعه گردشگری در این تالاب به اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان واگذار شد تا با در نظر گرفتن آخرین استانداردها و شاخص‌های زیست محیطی اجرا شود اما آن زمان هم اقدامی نشد.
پرنده‌نگری ظرفیت مغفول تالاب استیل
پروژه ساخت پل چوبی، بوم‌کلبه و آلاچیق در تالاب استیل آستارا نیز در همین راستا سال ۱۳۹۸ اجرا شد اما بهره‌برداری از این سرمایه‌گذاری در راستای گردشگری منجر به درآمدزایی ناکام ماند؛ سازه‌ها به حال خود رها شد و با تغییرهای مدیریتی راکد ماند که چنین شرایطی نشان دهنده حاکم شدن سایه سنگین سلیقه‌های شخصی ورای قوانین بر سرنوشت مبهم این تالاب است.
همچنین این تالاب می‌توانست در برخی فصل‌ها به‌ویژه هنگامه کوچ با وجود بیش از چهارهزار و ۵۰۰ قطعه از پرندگانی همچون ابیا، گاوچرانک، خوتکای سفید، مرغابی سانان، قو گنگ و فریادکش ظرفیت بالقوه پرنده‌نگری‌اش با ایجاد سایتی مورد استفاده پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان محیط زیست، حیات وحش و طبیعت‌گردی قرار بگیرد که تا کنون این اتفاق هم نیافتاده است.
تالاب استیل در نتیجه این شرایط به عنوان ظرفیتی کم‌مانند بدون متولی به حال خود رها شده است و مسافرانی که در شرایط مناسب جوی گذرشان به آستارا می‌افتد، بدون امکاناتی مانند توقفگاه و سرویس بهداشتی در چند آلاچیق اطراف تالاب ساکن می‌شوند یا در چمن‌های حاشیه چادر می‌زنند و چه بسیار مواردی که زباله‌هایشان را هم در همان محدوده رها می‌کنند و راهی می‌شوند.
فصل برداشت محصولات کشاورزی که با افزایش رفت و آمد کامیون‌های حامل محصولات و کالاهای صادراتی و ترانزیتی از گمرک آستارا به کشورهای شمالی همزمان می‌شود نیز با توجه به تعداد زیاد کامیون‌ها، زمان‌بر بودن خروج از مرز و نبود تیرپارک در شهرستان بخشی از محدوده تالاب استیل به محل پارک کامیون‌ها تبدیل و برای چندین ماه منظره تالاب از دید عابران گم می‌شود.
تالاب استیل که با ذخیره حدود ۲ میلیون مترمکعب آب منبع پایداری برای آبیاری شالیزارهای اطراف نیز به‌شمار می‌رود، از طرفی نیاز به لایروبی مستمر بستر دارد؛ در صورت وجود درآمدزایی بخشی از منابع مورد نظر می‌توانست از آن محل تامین شود اما در شرایط حاضر با توجه به محدودیت‌های اعتباری دولت این مهم هم مغفول مانده است.