سال ۱۴۰۱ از دید بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان حوزه روابط بین‌الملل و دیپلماسی، نقطه عطفی در سیاست منطقه‌گرایی و تقویت محورهای شرقی در مناسبات خارجی جمهوری اسلامی ایران بود؛ سالی که در میانه آن عضویت جمهوری اسلامی ایران در یکی از مهم‌ترین پیمان‌های شرقی یعنی سازمان همکاری شانگهای نهایی شد.
در ادامه تماس و دیدارهای متعدد هیات‌های ایرانی و چینی در سالی که گذشت، دکتر «سیدابراهیم رئیسی» در بهمن‌ماه ۱۴۰۱ میهمان همتای چینی بود و ۲۰ سند همکاری در بخش‌های مختلف میان دو کشور به امضا رسید.
پیش از آن و در آذرماه گذشته، سفر معاون نخست وزیر چین به عنوان مقام چینی مسئول پیگیری اجرای سند همکاری ۲۵ ساله این کشور با ایران، حکایت از اراده جدی طرف چینی برای وارد شدن به فازهای اجرایی این سند همکاری داشت.
در آخرین روزهای پارسال هم میانجیگری چین میان تهران و ریاض منجر به امضای سند بازگشایی روابط دیپلماتیک دو بازیگر مهم غرب آسیا در پکن شد.
بروجردی: در حال حاضر میزان مبادلات ایران و چین نزدیک به ۳۰ میلیارد دلار در سال است و در صورت جدی بودن چینی‌ها برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیربنایی کشورمان، این رقم از ۶۰ میلیارد دلار هم فراتر می‌رود
با توجه به آنچه در روابط ایران با شرکای شرقی به خصوص چین گذشت، بسیاری از حرکت دو کشور به سمت همگرایی متقابل سخن می‌گویند و امیدوارند ایران از مزیت‌های مختلف این همگرایی به خصوص در حوزه اقتصاد بهره گیرد؛ همگرایی با کشوری که تولید ناخالص داخلی آن بر اساس گفته‌های «شی جین پینگ» رئیس‌جمهوری چین از ۱۲۰ تریلیون یوان ( ۱۷.۴ تریلیون دلار) در سال گذشته میلادی فراتر رفته و اقتصادش حداقل ۴.۴ درصد رشد کرده‌است. پیش‌بینی‌های نهادهای بین‌المللی جهانی حاکی از این است که اقتصاد چین در سال ۲۰۲۳ نزدیک به ۵.۲ درصد رشد خواهد کرد.
اهمیت موضوع روابط با پکن سبب شد تا پژوهشگر ایرنا گفت‌وگویی با «علاءالدین بروجردی» سفیر پیشین ایران در چین داشته باشد که شرح آن در ادامه آمده است.
با پابرجایی تحریم‌ها، ظرفیت همکاری و روابط اقتصادی از سمت غرب به جانب چین متمایل می‌شود
بروجردی با اشاره به ابعاد و ظرفیت‌های توسعه روابط تهران با پکن اظهار داشت: با توجه به سفر موفق رئیس جمهوری به چین که در این سفر ۲۰ سند همکاری به امضا رسید، می‌توانیم تحریم‌های آمریکا و کشورهای غربی را کنار بزنیم. غربی‌ها اگر از حداقل هوشمندی برخوردار بودند، می‌دانستند که با تحریم ایران در واقع شرکت‌های خودشان تحریم می‌شود و تمام ظرفیت همکاری‌ها و روابط اقتصادی به چین منتقل می‌شود و امروز می‌بینیم که به سرعت میزان همکاری‌ها افزایش پیدا کرده‌است.
وی درباره هدف‌گذاری تبادلات ۶۰ میلیارد دلاری بین ایران و چین گفت: معتقدم تبادلات ۶۰ میلیارد دلاری رقم منطقی و قابل دسترسی است، به ویژه اگر چینی‌ها در برقراری این تبادلات، تصمیم جدی داشته باشند تا در پروژه‌های اساسی و زیربنایی کشورمان سرمایه‌گذاری کنند، در این صورت رقم تبادلات بین دو کشور از ۶۰ میلیارد دلار هم فراتر می‌رود.
رئیس گروه دوستی ایران و چین در مجلس نهم و دهم افزود: در حال حاضر میزان تجارت دو کشور حدود ۳۰ میلیارد دلار است. البته باید در نظر داشت که سرمایه‌گذاری در یک پروژه به طور طبیعی زمان‌بر است برای مثال اگر چینی‌ها در پروژه قطار سریع‌السیر تهران- مشهد و تهران- تبریز که نیازمند فناوری‌های جدیدی است، ورود کنند باید با ارقام بزرگی وارد شوند و طبیعتا این رقم در نظر گرفته شده به تدریج محقق می‌شود.
جدای مناسبات با غرب، رابطه با چین دائمی است
۲۰ سندی که در سفر اخیر رئیس‌جمهوری به چین امضا شد برآمده از برنامه ۲۵ساله همکاری راهبردی با چین است
بروجردی با تاکید بر اینکه به راحتی می‌توان خلاء حضور غربی‌ها را در پروژه‌های زیربنایی پر کنیم، گفت: البته تاکید می‌کنم سیاست ما در گسترش روابط با چین با توجه به سند ۲۵ ساله همکاری‌های این دو کشور است که سال‌ها پیش به تصویب رسید و جدای مناسبات با غرب، رابطه با چین دائمی است به این معنا که حتی اگر امروز مشکل برجام هم حل شود و کشورهای غربی تحریم‌ها علیه ایران را لغو کنند، سیاست‌های ایران درباره چین تغییر نخواهد کرد.
وی با بیان این که آنچه اهمیت دارد عملیاتی‌شدن قرارداد ۲۵ ساله با چین است، اظهار داشت: معتقدم ۲۰ سندی که در سفر اخیر رییس جمهوری به چین امضا شد برآمده از این سند بلندمدت راهبردی با چین است و مبنای کار ما با چین در عرصه‌های مختلف، چه در عرصه‌های تجاری و اقتصادی، همکاری‌های فناوری و گردشگری و ...سند ۲۵ ساله همکاری ایران و چین خواهد بود که یک سند جامع و بلندمدت است.
آمریکایی‌ها به شدت نگران روابط ایران و چین هستند
سفیر پیشین ایران در چین درباره جریان چین‌هراسی در توسعه روابط ایران با این کشور گفت: با توجه به وحشتی که آمریکایی از نزدیک شدن ایران به چین و همکاری این دو کشور در غرب و شرق آسیا دارند و همچنین به دلیل استعدادهای بالقوه ایران و از سوی دیگر دسترسی چین به فناوری‌های جدید و پیشرفته و جدید و امکانات مالی گسترده‌ای در این کشور وجود دارد، این جریان ایجاد شده و آمریکایی‌ها به شدت نگران روابط ایران و چین هستند به ویژه اینکه این ارتباط به میزان قابل توجهی تحریم‌های تحمیلی آمریکایی‌ها را خنثی می کند. به همین دلیل هم سیاست‌هایی را که از مدت‌ها قبل دنبال کردند تقویت رویکردهای چین‌هراسی و چین‌ستیزی در ایران بود و به دنبال ایجاد وحشتی در توسعه روابط با چین هستند.
بر اساس توافقاتی که بین تهران و پکن وجود دارد تا سه برابر پولی که در چین داریم می‌توانیم از فاینانس و تسهیلات مالی چینی‌ها استفاده کنیم
وی تاکید کرد: به عنوان کسی که سال‌ها در زمینه چین کار کرده و ماموریت‌های جمهوری اسلامی ایران را به اجرا می‌رسانده، معتقدم به طور قطع این همکاری‌ها متضمن منافع ملی کشورمان است
آزادسازی منابع ایران در چین مساله نیست
رئیس سابق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس درباره تامین مالی از سوی چین و مشکل پول‌های بلوکه شده ایران در چین و انتقادها از رفتار چینی‌ها در آزادسازی این منابع اظهار داشت: در مسائل مالی با کشورهای مختلف، توافقات منطقی انجام شده چرا که حجم داد و ستد ایران بالا است. در صورتی که منابعی را که در کشور وجود دارد بتوانیم آزاد کنیم، می‌توانیم از منابع خود و بیش از آن در همان کشور استفاده کنیم یعنی سه برابر پولی که در چین داریم، می‌توانیم استفاده کنیم. البته یکی از توافقات ایران و چین این است که از فاینانس و تسهیلات مالی چینی‌ها استفاده کنیم از این رو این موضوع نمی‌تواند نگران کننده باشد و این موضوع هم از همان مواردی است که برخی‌ها از آن اطلاع کافی ندارند و برخی‌ها هم عامدانه این ابهامات و نگرانی‌ها را ایجاد می‌کنند و اساسا هدف این است که روابط ایران و چین شکل نگیرد.
بروجردی در پایان خاطرنشان ساخت: یادمان نرود، شرکت‌های شل و توتال که در دوران برجام در ایران شروع به کار کردند، به محض اینکه ترامپ از برجام خارج شد، با یک فشار آمریکا، ایران را رها کردند و رفتند، حتی در بخش‌هایی مانند خودروسازی شاهد خروج این شرکت‌ها بودیم. ما دیگر نمی‌توانیم معطل شرکت‌های آمریکایی و غربی باشیم و در اداره و مدیریت کشور طبیعتا راهکار این است که با سایر کشورها از جمله چین وارد همکاری شویم و اسناد و قرارادهای تجاری و اقتصادی با چین را عملیاتی کنیم.