به گزارش ایرنا؛ دوازدهم فروردین سال ۱۳۹۸ بود که بارش‌های سیل‌آسا آسیب جدی به بخش فوقانی و طاق بنای تاریخی و تنها یخدان غرب کشور وارد کرد و گنبد آن با آب همراه شد و امروز وارد پنجمین سال اتفاق تلخ خود شده است.
علی‌رغم همه تلاش‌ها و پیگیری‌های مجدانه دست‌اندرکاران و مسئولان امر برای بازسازی و مرمت این اثر مهم تاریخی، مرمت یخدان میرفتاح تاکنون به طول انجامیده و عمده‌ترین مانع آن کمبود اعتبارات بود، این در حالیست که رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ملایر در آستانه پنجمین سالگرد ریزش گنبد یخدان که آسیب جدی بر بدنه این بنای تاریخی وارد کرد، خبر خوشی به علاقه‌مندان و دغدغه‌مندان آثار تاریخی و میراث فرهنگی مبنی بر پایان مرمت یخدان در پاییز امسال داد.
"ابراهیم جلیلی" روز شنبه در گفت و گوی اختصاصی با ایرنا اظهار داشت: اثر مهم یخدان میرفتاح از آثار به جا مانده از دوره قاجار است که به صورت گنبدی از خشت خام با پوسته و نمای خارجی ساخته شده است.
وی افزود: سال ۱۳۹۸ با توجه بارش‌های متراکم فروردین‌ماه که خسارت‌های جانی و مالی زیادی در حوزه‌های مختلف در برخی استان‌های کشور از جمله همدان به بار آورد، یخدان میرفتاح ملایر نیز دچار آسیب جدی شد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ملایر ادامه داد: بیش از ۷۵۰ بنای تاریخی کشور بر اثر این بارش‌ها آسیب دیدند که در ملایر هم یخدان میرفتاح دچار آسیب شد و گنبد این یخدان نتوانست حجم بارندگی را تحمل کند و فروریخت.
جلیلی بیان کرد: یخدان میرفتاح دارای سه قسمت است یک بخش آن یخدان است و در منفی سطح زمین در عمق هشت متری سطح زمین قرار دارد، یک بخش دیگر آن ساقه گنبد است که ۵۰ درصد آن سالم است و گنبد اصلی که بر اثر بارش‌ها فرو ریخت.
وی یادآور شد: یخدان میرفتاح قسمت‌های جانبی نیز دارد که دچار آسیب شد، حوضچه‌هایی که پر از آب می‌شد، زمستان یخ می‌زد و در یخدان می‌ریخت و دیوار سایه‌اندازی که قبلا وجود داشت.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ملایر درباره اقدامات مرمتی برای این بنای تاریخی، اظهار داشت: سال ۱۳۹۸ اقدامات اولیه‌ای همچون حصارکشی توسط یک شرکت عمرانی، مستندنگاری وضع موجود و ثبت داشته‌های اثر، خرید مصالح آجر، آهک و دیگر مصالح انجام شد.
پایان پاییز امسال مرمت یخدان میرفتاح به اتمام می‌رسد
جلیلی تهیه طرح آسیب‌شناسی توسط شرکت معتبر عمارت خورشید، رفع خطر، گماردن نگهبان و ایجاد اتاق نگهبانی و مکاتبات متعدد برای جذب اعتبارات لازم را از دیگر اقدامات برشمرد و گفت: سال ۱۳۹۹ عملیات آواربرداری، جداسازی الحاقات، تخریب پایه‌های فرسوده و استحکام‌بخشی پایه‌های بیرونی برای حفظ و مرمت یخدان میرفتاح انجام شد.
به گفته او؛ خرید مصالح چوبی، ساخت قالب، تخلیه و حمل آوار به بیرون از اثر، دیوارچینی حامی و ساقه‌ها انجام و طرح مرمت یخدان در سال ۱۴۰۰ تهیه و ضمن ارسال به وزارت میراث فرهنگی، این طرح در وزارتخانه مورد تصویب قرار گرفت.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ملایر ادامه داد: تصویب طرح مرمت، عملیات استحکام‌بخشی رینگ خارجی دیواره یخدان، اجرای فونداسیون به عمق ۲ متر در شعاع ۴۸ متر، اجرای کانال دفع رطوبت به ابعاد یک متر در یک متر در شعاع ۴۸ متر، خاک‌برداری، دیوارچینی، پوشش کانال، استحکام‌بخشی بدنه‌های اصلی آجری و اجرای شمع پیرامون گنبد نیز در این مدت انجام شد.
هزینه‌کرد ۱.۵ میلیارد تومان برای مرمت یخدان میرفتاح
جلیلی تاکید کرد: از سال ۱۳۹۸ تا سال ۱۴۰۱ بیش از یک و نیم میلیارد تومان برای بازسازی و مرمت یخدان میرفتاح که بیشتر به صورت اوراق بود، هزینه شد و با اقدامات خوبی که صورت گرفت، تقریبا ساقه‌های گنبد آماده شده و گنبد آماده اجرا است.
وی اظهار داشت: سال گذشته پیگیری‌های خوبی از سوی اداره کل میراث فرهنگی استان همدان، فرماندار ویژه ملایر و اداره میراث فرهنگی این شهرستان صورت گرفت و امسال نیز با پیگیری‌ها و مساعدت‌های صورت گرفته، اعتبارات لازم از محل ملی و مبلغی هم از محل شهرستانی برای بازسازی و مرمت یخدان میرفتاح اختصاص یافت.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ملایر یادآور شد: با تخصیص اعتبار مورد نیاز بزودی و پس از ایام نوروز، به توجه به طرح مرمتی که در وزارتخانه تصویب شده، مرمت یخدان به پیمانکار اصلح واگذار و پس از طی فرآیند، مرمت آن آغاز می‌شود.
جلیلی با بیان اینکه مرمت یخدان میرفتاح مطالبه جدی مردم، دغدغه‌مندان و علاقه‌مندان به حوزه تاریخی، گردشگری و میراث فرهنگی است، افزود: با آغاز عملیات مرمت این مطالبه مهم محقق می‌شود و تا پایان پاییز مرمت یخدان میرفتاح به سرانجام می‌رسد.
وی گفت: این خبر خوشی در سال جدید است که به کمک استاندار همدان، فرماندار ویژه ملایر، نمایندگان مردم ملایر در مجلس، مدیرکل میراث فرهنگی و همه دوستداران میراث فرهنگی محقق شده است.
به گزارش ایرنا؛ یخچال میرفتاح از آثار دوره قاجاریه در شهر ملایر است که توسط شخصی به نام "میرفتاح" ساخته شده، این بنا به شکل گنبد بوده و از آجر ساخته شده و در مسیر بلوار پانزده خرداد ملایر قرار دارد.
ارتفاع بنا از کف تا گنبد ۱۲ متر و از سطح تا منبع ذخیره یخ چهار متر است، این یخچال دارای ۲ ورودی است، یکی به شکل دهلیز بوده که مخصوص ریزش و تخلیه یخ و دیگری که محل رفت‌وآمد است، با پلکانی به قسمت انتهایی یخدان و محل برداشت یخ منتهی می‌شود.
ضخامت دیوارهای گنبد در قسمت تحتانی ۹۲ سانتی‌متر و در بالا به سه ردیف آجر ۲۰ سانتی‌متری می‌رسد، تنها عامل تزئینی بنا دو ردیف آجرکاری است که به شکل کمربندی و به ضخامت ۲۲۰ سانتی‌متر، داخل بنا را پوشانده است، در قسمت بیرونی و داخلی یخدان دو ردیف خشت به کار رفته که نقش عایق را دارد و در فصل تابستان مانع از نفوذ گرما و ذوب شدن یخ‌ها می‌شده است.
یخدان میرفتاح ۲۵ اسفند سال ۱۳۹۷ با شماره ثبت ۳۲۴۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
تاکنون بیش از ۳۴۰ اثر تاریخی و طبیعی در شهرستان ملایر شناسایی شده که از این تعداد بیش از ۲۰۰ اثر آن در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.